Mon, 10 February 2025
Zentro askok ospatuko dute elkarrekin emakume zientzialariaren eguna. Koordinatzaileetako batekin izan gara, Oihane Sanz Iturralde kimikariarekin. Harekin gainbegirada bat eman diogu gaur egungo unibertsitatearen egoerari, alderdi horretatik. Egiten ari diren ospakizunez ere hitz egin digu. |
Mon, 10 February 2025
CICnanoGUNEn, ikerketa-lerro berria dute, zelulak eremu magnetikoen bitartez gidatzeko ikerketa, eta lehen aldiz emakume batek zuzentzen du proiektu bat zentro horretan. Mariana Medina Sanchez da, fisikari kolonbiarra. Harekin izan gara haren eskarmentua ezagutzeko, emakumea eta zientzia uztartzen dituen egunaren testuinguruan. |
Mon, 10 February 2025
Matematikako foro batean hartu zuen parte, integral batzuen soluzioa ematen. Cleo sinatzen zuen. Soluzioa eman bai, baina ez zuen azalpenik ematen eta ez zen eztabaida matematikoetan sartzen. Inork ez zekien zein zen, baina ahalmen harraigarria zuen integralak ebazteko. |
Mon, 10 February 2025
XXIX. denboraldiaren 22. saioa: Cleo matematikari misteriotsua, Mariana Medina ikerketa-buru eta Oihane Sanz eta unibertsitate baten emakumeen erretratoa. |
Thu, 6 February 2025
Kuantikak, zientziaren beste adarrek bezala, postulatuen beharra du. Frogatu ezin diren oinarrizko ideiak dira. Ezin dira frogatu, baina ontzat ematen direnak haien ondorioak inkoherentzia bat azaleratzen ez duen bitartean. |
Thu, 6 February 2025
ESA agentzian lan egiten du. Ignacio Tanco du izena, urnietarra da, eta Eguzki-sistemaren barnealdea ikertzen duten misioen arduradun teknikoa da. Rosetta, Solar Orbiter, Bepicolombo eta JUICE misioetan hartu du parte, besteak beste. Urnietako udalak sagardotegien denboraldia irekitzeko gonbidatu zion, eta bide batez hitzaldi bat eman zuen herrian. Harekin egoteko aukera izan genuen. |
Thu, 6 February 2025
Tu Youyou ikertzaile txinarrak, emakume batek, malaria tratatzeko substantzia bat identifikatu zuen medikuntza tradizionalak erabiltzen zuen landare batean: artemisinina. Identifikatu, erauzi eta ikertu. Gaur egun erabiltzen den botika nagusietako bat da. Ikertzaileak Medikuntzako Nobel saria jaso zuen lan horrengatik. Ikerketaren istorio mamitsua Mentzu Aiertza kimikariak kontatu digu. |
Thu, 6 February 2025
Donostiako CICbiomaGUNE zentroan urteak daramatzate bizkarrezurreko lesioak tratatzeko metodo bat garatzen. Etenda dauden neuronen arteko konexioak berkonektatzeko bidea da, eta karbonozko nanohodiak dituen inguru batean oinarritzen da. Orain, ikerketa-lerro horrek laguntza jaso du ikerketaren hurrengo faseetan sartzeko. Mauricio Prato eta Nuria Alegret ikertzaileen azalpenak izan ditugu. |
Wed, 5 February 2025
XXIX. denboraldiaren 21. saioa: CICbiomaGUNE eta bizkarrezurraren lesioak, artemisinina, Tancoren bisita eta kuantikaren postulatuak. |
Tue, 4 February 2025
Oso datu estatistiko ezaguna da: munduan ekoizten den janariaren heren bat gakdu egiten da. Horregatik, proiektu asko dago horri buelta emateko. Europar Batasunak, adibidez, lau urtez izan du Lowinfood izeneko proiektua martxan bide horretan aurreratzeko. Elhuyarko Oihane Lakar da proiektuaren komunikazioko ekipokoa, eta gaur gurekin izan da haien lana kontatzeko. |
Tue, 4 February 2025
Vanuatun, ez dute plastikorik fabrikatzen. Erabiltzen duten guztia inportatua da, eta hondakinak ezin dituzte birziklatu ere. Beraz, munduko legedi zorrotzenetako bat dute plastikaori dagokionean. Oso adibidez berezia da, alde horretatik, oso baldintza berezietan bizi den herrialdea delako. |
Tue, 4 February 2025
V. denboraldiaren 20. saioa: Lowinfood proiektua. |
Mon, 3 February 2025
Eñaut Izagirre EHUko glaziologoa izan da gurekin. Txilen ikertu ditu Patagoniako hainbat glaziar eta izotz-eremu, eta Piriniotako glaziarren gainbehera ere ikertzen ari da. Haren lanaz hitz egin digu luze. Glaziarren gainbehera orokorra da munduan; salbuespen gutxi daude. Eta Pirinioetan desagertzeko bidean daude. |
Mon, 3 February 2025
Asturiasen otsoaren kontrako krimenak izan dira azken urteotan. Otsoen gorpuak edo buru moztuak azaldu dira hainbat leku publikotan, protesta moduan. Agintariak ez dituzte babesten horrelako gertakariak, baina inor ez da kartzelara joan oraingoz krimenen salaketen ondorioz. |
Mon, 3 February 2025
V. denboraldiaren 21. saioa: Otsoaren arazoak, glaziarren gainbehera eta zelakantoa. |
Mon, 27 January 2025
Ideia oso sinplea da. Kuantika "kuanto"-aren kontzeptuan dago oinarrituta. Azken batean, ezaugarri fisiko guztiek har ditztekeen balioek, saltotxoak dituzte. oso salto txikiak, baina saltoak, azken batean. Eta ideia sinple horrek sekulako ondorioak ditu. |
Mon, 27 January 2025
Gorka Azkune eta Natxo Arganda etorri dira estudiora. Biak EHUkoak, eta biak adimen artifiziala ikertzen duten ikertzaileak. Natxo, gainera, irudi zientifikoekin egiten du lan, eta Gorka gure ohiko kolaboratzailea da. Haiekin egin dugu solasaldi bat gaur egun adimen artifizialak nola hobetzen, sortzen edo manipulatzen dituen irudi zientifikoak, eta nolako onura eskuratzen duten ikertzaileek horretatik. |
Mon, 27 January 2025
Sinclair Spectrum ordenagailuaren lehen bertsioa kaxa txiki bat zen, gomazko teklak zituen, eta telebistara konektatu behar zen berezko pantailarik ez zuelako. Bada, ordenagailu haren erreplika bat jarri dute salgai, eta horrek piztu dit nostalgia. Informatikarekin izandako lehen kontaktuak gogorarazi dizkit. |
Mon, 27 January 2025
XXIX. denboraldiaren 20. saioa: The Spectrum, adimen artifiziala eta irudi zientifikoak eta zer den kuanto bat. |
Mon, 20 January 2025
Kuantika (bai eta erlatibitatea ere) behar batetik jaio zen. Ohiko fisikak ezin du dena azaldu, eta hori argi ikusten dugu, adibidez, inurri baten eta ur-tanta baten arteko harremana ikusten dugunean. Urak, kantitate txikian, ez du tamaina handian bezala jokatzen. Hori ikusita ulertzen da fisikaren planteamendu berrien beharra. |
Mon, 20 January 2025
Lide Arana Urbieta biokimikaria izan da gurekin, eta argiari buruz hitz egin digu. Bizidunek sortzen duten argiari buruz, hain zuzen: biofotoiak eta bioluminiszentzia. Harrigarria bada ere, guk geuk, pertsonok, argia igortzen dugu. Bioluminiszenteak gara eta hori baliatu daiteke medikuntzan hainbat diagonostiko egiteko. Dena den, bioluminiszenteak bagara ere, oso argi-intentsitate txikia igortzen dugu. |
Mon, 20 January 2025
Manuel Elkin Patarroyo zientzialari kolonbiarra hil da. Epidemiologoa eta patologoa izan zen, eta ibilbide garrantzitsua egin zuen, batez ere, malariaren kontrako ikerketan. Hain zuzen ere, malariaren txerto bat sortu zuen; baina txertoaren eraginkortasuna eztabaidan izan da, eta denborarekin bertan behera utzi da garapena. Polemikoa eta aldi berean garrantzi oso handiakoa izan zen. Gogoratzeko moduko pertsona bat, zalantzarik gabe. |
Mon, 20 January 2025
XXIX. denboraldiaren 19. saioa: Patarroyo hil da, bioluminiszentzia pertsonetan eta kuantika, fisika berrien beharra. |
Thu, 16 January 2025
Erika Martinez Goienerreko lehendakaria izan da gurekin. Haren iritzia entzun nahi genuen Bakun, Azerbaijanen, ospatu zen klimaren bilerari buruz: COP29a. Balorazio horretatik abiatu eta gaur egungo egoera geopolitikoaren eragina aztertzera iritsi gara. |
Thu, 16 January 2025
Munduko jaialdirik handiena, jendetzari dagokionean, egun hauetan ospatzen hasi da. Kumbh Mela da, hinduen jaialdi erlijiosoa, Tamuya, Ganges eta desagertutako ibai bat elkartzen diren tokian. 400 milioi pertsona inguru joango dira hara haien arima garbitzera, bainua hartuta. |
Thu, 16 January 2025
V. denboraldiaren 19. saioa: Kumbh Mela jaialdia eta Goienerreko COP29aren balorazioa. |
Wed, 15 January 2025
Estatu Batuetan garatu zuten GPSa. Militarrek garatu zuten, baina une batetik aurrera erabilera zibila baimendu zuten, nahita sartutako errore-maila bat gehituta. Baina ezustekoak izan ziren horrekin. |
Wed, 15 January 2025
Josu Lopez Gazpio kimikari eta dibulgatzailea hasi da gurekin kriminalistikako atal bat egiten. Oraingoan, Narborough hirian izan ziren hilketa batzuen kasuak ekarri dizkigu; lehen hilketa 1980ko hamarkadan gertatu zen, baina ezin izan zen argitu DNA frogak eskuragarri izan arte. |
Wed, 15 January 2025
Leonardo da Vinci pertsona ospetsua da, merezita. Baina dibulgatzaile batzuen arabera, arteetan besterik ez zuen eragina izan. Alegia, mendebaldeko zientziaren esparruan ez zuen ekarpenik egin, nahiz eta esperimentuak eta probak egin, bai fisionomian bai eta ingeniaritzan ere. Baina lortutako emaitzak beretzat gorde zituen; ez zituen zabaldu. Horregatik, ez zuen eraginarik izan garaiko zientzialariengan. |
Wed, 15 January 2025
XXIX. denboraldiaren 18. saioa: Leonardoren garrantzia, DNA probak eta GPSaren historia. |
Fri, 10 January 2025
Kristina Pinto Fuste fisikariarekin izan gara, CENER zentrokoa. Tesia aurkeztu berri du eguzki-panel fotoboltaikoen eraginkortasuna hobetzeko. Pintok panelen beirazko estaldurarekin egin du lan, eskala nanoskopikoan, eta horri esker eguzkitik datorren energia gutxiago "galtzen" dugu. Horretaz eta eguzki-pznelen berezko mugaz hitz egin dugu. |
Fri, 10 January 2025
Desagertzeko arriskuan dauden espezieen ikonoa da katamotz iberiarra, baina azken hamarkada hauietan, eta jende askoren ahaleginari esker, haren populazioak gora egin du eta espeziea berreskuratzen ari da. Erabateko arriskutik alde eginda dago dagoeneko, bi mila ale baino gehiago daudelako. Hala ere, oraindik ere hobetu behar da katamotzaren egoera. |
Fri, 10 January 2025
V. denboraldiaren 18. saioa: katamotz iberikoa eta eguzki panelak hobetzen. |
Wed, 8 January 2025
Martxan da aurtengo Elhuyar Zientzia Azoka. Gazteentzako eskaintza da, ikasturte osoan zehar zientzia-proiektu bat garatzeko ikertzaileen gidaritza eta laguntzarekin. Elhuyarrek antolatzen du azoka hau, hemendik udaberriaren bukaera aldera arte. Antolatzaileetako bi izan dira gurekin, Danel Solabarrieta eta Aitziber Lasa, eta aurtengo edizioaren berrikuntzez hitz egin digute. |
Wed, 8 January 2025
Munduko pigmenturik garestiena izan zen itsasoz haraindiko urdina, normalean ultramarinus izena dutena. Kilo bat ordaintzeko kilo bat urre eskatzen zuten garai batean, lapislazuli mineraletik abiatuta fabrikatzen zelako, eta lapislazuli Afganistango mehtzetatik ekarri behar izaten zen. Baina XIX. mendeko kimikak hori aldatu zuen. |
Wed, 8 January 2025
XXIX. denboraldiaren 17. saioa: itsasoz haraindiko urdinaren historia eta Elhuyar Zientzia Azoka. |
Thu, 2 January 2025
Irati Diez Virto biologoa, gure kolaboratzailea izan da gurekin nonbait, errepide baten ondoan. Eta biodibertsitateaz hitz egin digu. Hain zuzen ere, kontatu digu nola eragiten dion biodibertsitateari berari, errepideak eraikin izanak eta lurraldea haien bidez banatu izanak. |
Thu, 2 January 2025
Erromatarrak ez ziren Edinburgoko lurraldean instalatu. Agian, horregatik ez zuten hiri hartan estoldarik izan XIX. mendera arte. Baina bertako biztanleek hondakinak metatzeko toki bat behar zuten, eta horren ondorioz putzu zikin bat sortu zuten gazteluaren aurreko bailaratxoan. Zikinkeria, metanoa, eta bertako haluzinazioak izan ziren bertan. |
Thu, 2 January 2025
V. denboraldiaren 17. saioa: errepideak eta biodibertsitatea. |
Thu, 2 January 2025
Solasaldi bat izan dugu Txoni Matxain kimikari kuantikoarekin. Ohiko kolaboratzailea da, eta EHUko Donostiako Kimika Fakultateko dekano izendatu berri dute. Harekin atomoaren nukleoaren kuantikaz hitz egin nahi genuen. Bain aelkarrizketak berezko bizitza hartu du, eta beste mila kontu ere aipatu dugu. Solasaldi lasaia eta interesgarria. |
Thu, 2 January 2025
Googlek Willow izeneko txip bat aurkeztu berri du. Txip kuantiko bat da, noski, konputazio kuantikoari lotuta. Oso ona omen da akatsak zuzentzen, zenbakiak kodetzeko sistemetan eragiten diren akatsak hain zuzen. Eta hori behar beharrezkoa da konputazio kuantikoa aurrera ateratzeko. Egitleek diotenaren arabera, zuzenketa eraginkorragoa da, gainera, ordenagailuaren tamaina handitu ahala.
|
Thu, 2 January 2025
XXIX. denboraldiaren 16. saioa: Google Willow eta Txoni Matxain. |
Thu, 2 January 2025
EHUk argitaratzen duen ZIO bilduman liburu bat argitaratu berri da: Miren Basaras Ibarzabal mikrobiologoaren Osasun Bakarra, jomuga eskuraezina. Egilearekin luze hitz egin dugu mikrobiologiaz eta osasun bakarra kontzeptuaz. Gainera izenburuan jomuga eskuraezina terminoa erabiltzeko arrazoia ere kontatu digu. |
Thu, 2 January 2025
Garraio publikoaren alde egin nahi badugu, agintariek kalitatezko garraio publiko bat bermatu behar dute. Horretarako, antolaketa egokia izan behar da, eta, egun seinalatuetan, erraztasunak jarri jendetzak eskatzen duen zerbitzuari erantzuteko. Gaur egun frustrazio handia eragiten du antolaketak, zerbitzua egokia ez baita izaten askoten. Eta frustrazio horrek garraio publikoari uko egiteko joera sor dezake. |
Thu, 2 January 2025
V. denboraldiaren 16. saioa: garraio publikoaren frustrazioak eta Osasun Bakarra, jomuga eskuraezina liburua. |
Mon, 23 December 2024
Ingurumen-arazoak ez dira zientziarekin bakarrik konpontzen, baina askotan zientzia eta teknologia ezinbestekoak dira. Hiru esparrutako aditu bana etorri dira kontatzera nola laguntzen duten zientziak eta teknologiak ingurumena hobetzeko ahaleginean: AZTItik Irati Epelde etorri zaigu, Neikertik Olatz Unamunzaga eta Tecnaliatik Nora Fernandez. |
Mon, 23 December 2024
Duela 25 urte, ingurumen-arazoetan kezkagarriena estratosferako ozono-geruzaren gainbehera zen. Arazoa detektatu zuten, CFC molekulen erabilera debekatu zuten, eta, horren ondorioz, arazoa konpontzen hasi zen. Baina istorioa ez da hor bukatzen. CFCen ordezkoak falta ziren. Horretaz ez zen ia hitz egin. |
Mon, 23 December 2024
XXIX. denboraldiaren 15. saioa: nola laguntzen duen teknologiak ingurumenaren aldeko lanean. |
Mon, 23 December 2024
Adituek diote Formula 1eko garapenak ondorioak dituela gure egunerokoan erabiltzen ditugun autoetan. Ayrton Sena hil zenean, garapen hori bideratu zuten kotxeetako segurtasuna hobetzera. Javi Oskoz automobilgintzako irakasleak kontatu digu zertan. |
Mon, 23 December 2024
2024 ez da urte ona izan klimaren ikuspututik. Baina dena ez da txarra izan. Hainbat kontutan lorpenak ere izan dira. Eta merezi du haiei buruz ere hitz egitea. |
Mon, 23 December 2024
V. denboraldiaren 15. saioa: zer ikasi genuen Ayrton Senaren heriotza-istriputik? |
Mon, 16 December 2024
Elhuyar aldizkariko Ana Galarraga kozuzendaria izan da gurekin azken zenbakiaren edukiez hitz egiteko. Gai asko daude zenbaki honetan, Labar artea eskaneatzeko teknologiatik hasita aingiren gaur egungo egoeraraino. Luze hitz egin dugu eduki horri buruz. |
Mon, 16 December 2024
Adimen artifizialak gaur egun sistema eraginkorrak ditu grabaketa kaskar baten audioa garbitzeko. Beraz, grabaketa amateurrak egin nahi dutenek bi aukera dituzte soinu kalitate on bat eskuratzeko: mikrofono ona erostea gela apropos batean grabatzeko edo audio kaskarra ordenagailuan garbitzeko. Agian laister ez da zalantzarik izango zein den aukera merkeena eta praktikoena. |
Mon, 16 December 2024
XXIX. denboraldiaren 14. saioa: adimen artifiziala eta mikroak eta Elhuyar aldizkaria. |
Thu, 12 December 2024
Komunekoa paper berezia da. Urarekin kontaktuan desegin behar da, baina ez azkarregi. Eta beraz, ez da beste paper mota asko bezala fabrikatu behar. Gainera, ez da komeni paper birziklatuaz egitea, eta horrek ingurumenaren ikuspuntutik arazo asko ditu. Tolosako Paper Eskolako Mentxu Aiertzaren laguntzaz, komuneko paperaren egoera aztertu dugu, hainbat ikuspuntutatik. |
Thu, 12 December 2024
Uharte edo atoloi batetik bestera nabigatzea Marshall Uhartean ez da erraza, distantzia handiak direlako, eta ur-lasterrek eta olatuen dinamikak zaildu egiten duelako nabigazioa. Horregatik, bertako nabigatzaileek zailtasunen informazioa kodetzeko sistema bat asmatu zuten banbu-adartxoekin eta maskorrekin egindakoa. , Rebbelib deitzen dira, eta mapa txikien antza dute, baina ez dute informazio geografikoa gordetzen. |
Thu, 12 December 2024
V. denboraldiaren 14. saioa: komuneko papera eta Marshall Uharteetako nabigazio-mapak. |
Mon, 9 December 2024
Fisikari bat ezagutu dugu, Libe López Arandia. Ibilbide luzea egin du, batez ere, fisika eta biologia uztartzen dituen zientziaren adarretan. |
Mon, 9 December 2024
XXIX. denboraldiaren 13. saioa: Libe López Arandia eta EHUko argitalpenak. |
Thu, 5 December 2024
Aranzadiko Virginia Garciak eta Katxiporretako Jose Mari Agirretxek Zerua lapurtu dute ipuina aurkeztu dute Ekosferan. Argi-kutsadurari eta astronomiari buruzko ipuina da umeentzat. Bi gonbidatuez gain, Porrotx eta Birtxi pertsonaiak ere izan ditugu gurekin. |
Thu, 5 December 2024
Lurzoruaren nazioarteko egunean, galdera bat egin dugu: zer onura ditu nekazaritza ekologikoak lurzoruaren kalitatean? Marijo Imaz adituak erantzun dio galderari eta lurzoruaren zientziaz hitz egin digu. |
Thu, 5 December 2024
Danimarkan, 2030tik aurrera, metano emisioen gaineko zerga bat onartu dute. Nekazariek eta abeltzainek ordaindu beharko dute haien soildutako lurraen eta abereen emisioak. Puskarren zerga deitzen diote, eta hala ere, abereen emisio gehienak ahotatik irteten dira. Nolanahi ere, jende askori eragingo dio zerga horrek; ikusi beharko da eraginkorra den ala ez. |
Thu, 5 December 2024
V. denboraldiaren 13. saioa: puzkarren zerga Danimarkan, nekazaritza ekologikoa lurzoruan eta Zerua lapurtu dute. |
Thu, 5 December 2024
Bisitan izan gara Bergaran, Laboratorium museoan. Han, Black Box adimen artifizialeko modulua ikusi dugu. Eta gainera, museoko Rosa Errazkin eta Sonia Rodriguezekin hitz egin dugu. |
Thu, 5 December 2024
Elhuyarko Edurne Gaston Estanga etorri zaigu eta aurkeztu dizkigu marraztutako 12 emakume zientzialari. Haien marrazkiekin osatu du Elhuyarrek 2025ko egutegi bat. 12 emakume horiek aurkeztu dizkigu, bai eta marrazkilaria ere, beste emakume zientzialari bat, eta ilustratzailea, gainera.
|
Thu, 5 December 2024
Indiako espazio-agenatziaren Aditya-L1 misioak aurkikuntza harrigarri bat egin du. Eguzkiko ekaitzen sorrera aztertzen ari da, eta bertatik isurtzen den materialak norabide-aldaketa bat izan dezakeela aurkitu dute. Erabateko norabide aldaketa. Oraingoz, ez dago azalpenik, baina kontu garrantzitsua da. |
Thu, 5 December 2024
XXIX. denboraldiaren 12. saioa: Aditya-L1 misioa, Elhuyarren 2025eko egutegia eta Balck Box Laboratoriumean. |
Mon, 2 December 2024
Hernani eta Arano inguruan parke eoliko handiak instalatzearen kontrako iritziak daude. Oraindik, parkeak non kokatu aztertzen ari dira. Parke horien kontrako ahotsak ekarri ditugu gaur Ekosferara: Mikel Alvarez proiektuari buruzko txostenak egin dituena, Mikel Saralegi Sustrai fundazioko langilea eta Erramun Galparsoro aranotarra. |
Mon, 2 December 2024
Berlingo harresia bota zutenean, asko hobetu zen Alemaniaren egoera energiari dagokionean. Hala ere, horrek ordain sozial oso handia izan zuen, ikatzaren industriari lotutako lanpostu gehienak galdu zirelako, eta jende askok herbesteratu behar izan zuelako. Orain trantsizio energetiko berriaren beldur dira. |
Fri, 29 November 2024
V. denboraldiaren 12. saioa: Alemaniako energia eta Hernani-Aranoko proiektu eolikoen kontrakoak. |
Mon, 25 November 2024
Mangolsen bidaia izeneko programa ezagutu dugu lau atalen bitartez Norteko Ferrokarrillean. Gaur azkena izan da. Umeen obesitatea tratatzeko terapia berritzailea da, Osakidetzako, bideojokoetan eta filosofia berri batean oinarrituta. Iratxe Salcedo fundatzaileetako batekin izan gara. Oraingoan, kontatu digu programak prozeduraren hiru faseak zaintzen dituela, alegia, aurrez egindako prestakuntza, terapia bera eta terapia eta gerokoa. Eta mezua uzten du: pazientea ez dago bakarrik. |
Mon, 25 November 2024
Picassoren koadro bat aztertu dute irudi espektralen teknikaren bitartez: Ama eta umea itsasoaren aurrean, 1902koa. Eta azterketak irudi bitxi batzuk azaleratu ditu koadroaren pigmentuetan murgilduta. Hizki batzuk ditu, buelta emanda, alegia, hizki batzuen ispilu-irudia. Oskar Gonzalez EHUko kimikariak eta kolorezaleak kontatu digu istorioa. |
Mon, 25 November 2024
Umorea mundiala da. Denok atsegiten dugu. Trabarik gabe onartzen dugu gustuko umorista baten lana, jakina. Arazoa sortzen da esaten duena okerra denean; batez ere, ez badugu kontuan hartzen umoreak sinplekeriak eta batzuetan ideia okerrak erabiltzen dituela barrearen mesedetan. |
Mon, 25 November 2024
XXIX. denboraldiaren 11. saioa: umoreraren alde iluna, Picasso eta Oskar, eta Mangolsen amaiaera. |
Thu, 21 November 2024
Aranzadiko etnografoak izan dira gurekin. Maite Errarte Zurutuza eta Suberri Matelo Mitxelena izan dira gurekin. Biak historialariak, biak etnografoak eta biak museografoak. Haien lana isila da, baina oso interesgarria. Aukera eman digute lan hori ezagutzeko. |
Thu, 21 November 2024
Energia berriztagarrien erabilera gora ari dira egiten, nabarmen. Baina aldi berean, erregai fosilen erabilera ere bai, eta ondorioz CO2ren isurketak handitzen ari dira. Egoera gaiztoa da, ustez berriztagarriek ordezkatu beharko lituzketelako erregai fosilak. |
Thu, 21 November 2024
V. denboraldiaren 11. saioa: energiaren une gaiztoa eta Aranzadiko etnografoak. |
Mon, 18 November 2024
1947ko abuztuan plater hegalari bat erori zen New Mexikon, Estatu Batuetan. 1947... kasualitatea. Urte horren bukaeran transistorearen asmakuntza aurkeztu zen, gure gizarte modernoaren oinarrietako bat. |
Mon, 18 November 2024
Irekin da ON zientzia bideo-lehiaketan parte hartzeko epea. Urtero bezala, gehienez 5 minutu dituzten bideoek har dezakete parte, beti ere zientziari buruzkoak badira. Elhuyarko Manex Urruzolak kontatu digu aurtengo edizioan sari berezia izango dela kuantikari buruzko bideo onenarentzat. |
Mon, 18 November 2024
Donostiako CICnanoGUNE ikerketa zentroan ikerketa lerro berri bat aurkeztu dute. Ginekologiaren eta antzutasunaren osasun arazoak ikertzeko lerroa da. Mariana Medina injeniari kolonbiarrak zuzenduko du. Galdera da zergatik aritu nahi duen fisikako zentro batek medikuntzako ikerketan. |
Mon, 18 November 2024
Ospetsua egin da ideia sinple bat, alegia, bananak isotopo erradioaktiboak dituela. Potasio-40, hain zuzen. Baina zu eta biok ere erradioaktiboak gara. Naturaren ezaugarri bat da. Are gehiago, hainbat metal ditugu, bananak berak bezala. |
Mon, 18 November 2024
XXIX. denboraldiaren 10. saioa: Mariana Medinaren ikerketa-lerro berria eta ON zientzia. |
Wed, 13 November 2024
Arturo Elosegi EHUko ekologoak artikulu bat idatzi du Campusa aldizkarian Valentziako tanta hotzari buruz. Hain zuzen ere, egin den kudeaketari buruzko gogoeta bat da. Eta guk harekin hitz egin nahi izan dugu, ibaietan ekologo baten iritzia ezagutzeko. |
Wed, 13 November 2024
Aurtengo klimaren goi bilera, COP29, Bakun ospatzen ari dira, Azerbaijanen. Eta arazo handi batekin hasi da. Elnur Soltanov COP29ko zuzendari exekutiboa eta Azerbaijanen Energia arloko ministrordea joko zikin batean harrapatu dute. Haren postua baliatuta, inbertsore bati eskaintzen ari zitzaion erregai fosiletan inbertsioak egitea, erregai fosil horiek ez erabiltzeko modua eztabaidatzen ari ziren bitartean. |
Wed, 13 November 2024
V. denboraldiaren 10. saioa: COP29ren haiera eta Valentziako tragedia. |
Mon, 11 November 2024
Hiru gonbidatu. Hiru ikertzaile, hiru esparrutatik datozenak. Oso ezberdinak. Baina hirurek egiten dute lan urrutitik kontrolatutako makinekin. Teknikerreko Eneko Ugalde Iriondok Suediako ESS zentroan inguru erradiaktibo batean erabili beharreko makina bat garatzen ari da. AZTIko Asier Nieto Ibirriagak urpekoontzi robotiko bat erabiltzen du arrantza kanpainetan arrainen stockaz jabetzeko eta Tecnaliako Asier Fernandez Iribarrek ebakuntzetarako robotak garatzen ditu. Hirurekin izan gara haien lan harrigarriez hitz egiten. |
Mon, 11 November 2024
Gaur egun Iparrizar deitzen diogu iparra zehaztasunez markatzen digun izarra, Lurraren errotazio ardatzarekin lerrokatuta dagoelako. Baina Lurraren prezesioa dela eta, 12.000 urte barru, Vega izarra egongo da puntu horretan. |
Mon, 11 November 2024
XXIX. denboraldiaren 9. saioa: Vega izango da gure iparra eta urrutitik kontrolatutako makinak. |
Fri, 8 November 2024
Aurtengo CAF-Elhuyar sariketan NEIKER saria Mikel Ojinaga ikertzaileak irabazi du. Hemengo piperretan gaixotasunak eragiten dituzten birus nagusiak ikertzen ditu, batez ere Tobamovirus generoko birus batzuk. Harekin hitz egin dugu luze Ibarrako eta Gernikako piperrekin egin duen lanari buruz. |
Fri, 8 November 2024
Arroparen tindagaien industriak ur eta energiaasko erabiltzen ditu. Ingurumeneko arazo larria da; adituek diote uraren arazoaren % 20a datorrela industria horretatik. Eta horregatik ari dira garatzen herrialde askotan tindatzeko teknologia iraultzaile bat. |
Fri, 8 November 2024
V. denboraldiaren 9. saioa: tindagaiak eta birusak piperretan. |
Mon, 4 November 2024
Iratxe Salcedo Pachecok kontatu digu Mangolsen bideojokoek zabaltzen dutela pazienteak behar duen informazioa. Hau eraginkorra da, emozioak ukitzen dituelako, eta pazienteak etxean (inguru seguruan) jasotzen duelako informazioa, erosoen dagoen tokian, hain zuzen. |
Mon, 4 November 2024
Fotonikari buruzko artikulu batek irabazi du CAF-Elhuyar sariketaren tesiaren kategorian. Norberaren tesian oinarritutako artikuluen kategorian. Artikulu izenburua, Argi ibili kuantikarekin, eta egilea Antton Babaze CFMko fisikaria. Harekin hitz egin dugu argiaz, kuantikaz eta urrearen koloreaz. |
Mon, 4 November 2024
Azkenaldian, urreak nagusitasun handia hartu du teknologian. Urrezko nanopartikulak asko erabiltzen dira. Modan daude. Eta ez da harritzekoa, urreak dituen ezaugarriengatik. |
Mon, 4 November 2024
XIX. denboraldiaren 8. saioa: urrea, urrea eta kuantika eta Mangolsen hirugarren bidaia. |
Thu, 31 October 2024
Lagun bat izan dugu gaur Ekosferan. Inhar López. Berez, informatikaria da, baina haren pasioa faunari argazkiak ateratzea da. Eta horretarako bidaia luzeak egin eta abentura bereziak bizitzen ditu. Inharrek haren pasioaz hitz egin digu gaurkoan. |
Thu, 31 October 2024
Ikerketa zabal baten emaitza oso datu gogorra da. Naturan, zuhaitze-espezieen heren bat egon daitezkeela desagertzeko arriskuan. Adibidez, magnolia, guk parkeetan artifizialki erabiltzen dugun zuahitz eder hori. Eta hori, adibidez bat besterik ez da. |
Thu, 31 October 2024
V. denboraldiaren 8. saioa: arriskuan dauden zuehaitzak eta Inhar López García, faunaren argazkilaria. |
Wed, 30 October 2024
Aurtengo CAF-Elhuyar sarietako merezimendu saria eskuratu du EHUko Miren Basaras mikrobiologoak. Lan zientifizkoaz gain, dibulgazio-lan handia egin du euskaraz zientzia zabaltzeko. Teknopolis telebista programako ekipoak elkarrizketatu du, Iñaki Leturiaren bitartez, eta guk elkarrizketa hori ekarri dugu irratira. |
Wed, 30 October 2024
Ander Tobalina Novok aurtengo CAF-Elhuyar sarietan irabazle izan da, artikuu orokorren kategorian. Kuantikari buruzko artikulu batekin irabazi du, Arau berriak, jostailu berriak, non kuantikaren bigarren iraultza aztertzen duen hiru adibederen bitartez. |