XXI. denboraldiaren 22. saioa: neurona sare bat beste bat trebatzeko, Claude Shannon, motorrik gabe hegan eta Teknopolis Biofisika Unitatean.

Zientzialariek ez dute argitu feromonak usaintzeko gaitasuna dugun ala ez. Feromonek intsektuetan eragin oso nabarmena dute, ugaztunetan ez hain nabarmena eta gizakietan ez dago argi nola eragiten duten. Beraz, ez dago ebidentziarik publizitateak saltzen dizkigun feromonadun perfumeek funtzionatzen duten ala ez.

Afasia garuneko lesio baten ondorioa da, hizkuntzan eragiten duena. Amaia Munarriz ikertzailea gurekin izan da, eta kontatu digu nola erabiltzen duten ikertzaileek afasia, garunean hizkuntza nola dagoen antolatuta ikertzeko.

Samsung Galaxy Note 7 telefonoa lehertu egiten zen, bere bateriak sua hartzen zuenean. Istripuen jatorrian zirkuitu laburrak sortzen zirela baterian. Baterien elektronika hobetu daiteke, baina horrek ez du desagerraraziko sua pizteko arriskua. Horregatik, proposatu dute metodo bat baterien barruko suak itzaltzeko.

XXI. denboraldiaren 21. saioa: Bateriaren sua itzali, afasia hizkuntza garunean ikertzeko eta gezurra.

Goierriko Lemniskata taldekoak etorri zaizkigu aurtengo jarduna aurkezteko. Ondarruko Zientziaren Giltzak taldekoak ere bai. Denak estudio berean sartuta, dibulgazioa inguru lokalean nola egiten duten kontatu digute. Zientzia ona, hitzaldiak batez ere, edozeinen esku, eta hiriburuetara joan behar izan gabe.

Brusela, 1927. Fisikako Solvay kongresua bukatu da, eta talde-argazkia atera dute. Einstein, Planck, Bohr eta fisikari handi asko. Guztira, 17 Nobel saridun. Baina bi talde daude lehian; argazkian nabaritzen da. TXONI MATXAINek kontatu digu istorioa.

Antrazitaren mehategi baten gainean dago Centralia herria, Pennsilvanian, Estatu Batuetan. 1962an beta batek hartu zuen sua, eta, geroztik, hango antrazita konbustioan dago. Ezin dute itzali. Herriko jendeak alde egin behar izan du.

XXI. denboraldiaren 20. saioa: Centralia, Solvay kongresuaren argazki ospetsua eta tokian tokiko dibulgazioa.

Juan Ignacio Perez Iglesiasek aurtengo Zientziateka zikloan izango diren lehen hitzaldiak aurkeztu dizkigu. Urtarrileko eta otsaileko hitzaldien programa prest dago.

EHUko Kultura Zientifiko katedrak antolatzen duen Zientziateka hitzaldi-zikloan, lehen hitzaldia Gorka Azkune kolaboratzaileak emango du. Makinek adimen artifizialeko teknikekin nola ikasten duten kontatuko du.

Zientziak gaur egun ez daki gizakiok gai garen beste pertsona batek isuritako feromonak usaintzen, nahiz eta publizitateak ziurtatzen duen baietz.

XXI. denboraldiaren 20. saioa: feromonak usaintzen, makinek ikasteko ahalmena eta Zientziateka 2017.

Mentxu Aiertza, gure Ingalaterrako korrespontsal berezia, Sherlock Holmesen libururetan murgildu da zientziaren bila. Arthur Conan Doyle idazlea bera medikua zen, eta garaiko auzitegiko zientzian erabateko aditua, liburuetan islatzen den bezala.

Getariko balearen kontua fresko dugu 2017ko hasiera honetan. Ba, duela gutxi, baleen albiste bat ere ezagutu dugu: Marianetako itsas hobian grabatutako soinu bitxi bat bale baten soinua dela ondorioztatu dute zientzialariek.

XXI. denboraldiaren 18. saioa: baleak goian eta behean, Sherlock Holmesen zientzia eta Lewis eta Clarken espedizioa.

Rafael Yuste neurobiologoarekin irailean egindako elkarrizketa bat izan dugu gaur. New Yorkeko Unibertsitatean egiten du lan, BRAIN proiektuaren burua da, eta Donostian egon zen Passion for Knowledge kongresuan. hemen orduan kontatutakoak.

2016ak emandakoekin eta 2017k agindutakoekin egindako laburpenak ugariak dira egun hauetan. Horren aitzakiarekin, guk itxaropen bati heldu diogu. Urte berrian espero da eguzki-plaken arloan berrikuntzaren bat: plaka merkeak merkaturatuko omen dira, zurrumurruen arabera.

XXI. denboraldiaren 17. saioa: Rafael Yuste

Teknopolis saioan erantzuna eman diote galdera horri erreportaje baten bitartez. Behar al da berezko kaltzioa baino gehiago duen esnerik gure dietan? Edo omega-3 gehigarririk? erantzun ezezkoa da, pertsona osasuntsu eta normal bati buruz ari baldin bagara. Dietak ematen du eman beharreko guztia. Inma Alvarezek kontatu digu hori.

EHUko Izaskun Elezgarai biologoak kannabinoideak ikertzen ditu. Bere taldekoekin batera Nature aldizkarian argitaratu du nolako eragina duten kannabinoideek neuronetan, aurkitu baitute memorian eragiten dutela. Amnesia eragiten dute. Dena den, hori denok dugun mekanismo natural bat da, denok sintetizatzen baititugu kannabinoideak.

Antiprotoi bat eta positroi bat inguruan biraka. Hori da antiatomo sinpleena, antihidrogenoa. Orain, CERNeko aditu batzuek lortu dute aztertzea antimateria-puska hori, eta baieztatu dute hidrogeno normalaren energia-maila berdinak dituela, teoriak iragartzen zuen bezala.

XXI. denboraldiaren 16. saioa: Hidrogenoa eta antihidrogenoa, Kannabinoideak neuronetan eta Behar al dira elikagai funtzionalak? 

Elhuyar Fundazioak zientzi.app aplikazioa atera du, zientzia.eus weborrian eskaintzen den eduki guztia telefono mugikorrean edo tabletean ikusteko aukera izateko. Testuak, bideoak eta audioak denon eskura. Elhuyarko Garazi Andonegik eta Jon Ertzilla informatikariak aurkeztu digute aplikazioa.

Gaur, bisita berezia izan dugu Norteko Ferokarrillean: Gotzone Barandika, kimikaria eta dibulgatzailea. Hain zuzen ere, dibulgazioari buruz hitz egiteko aukera izan dugu. Azken batean, Barandika Bizkaian egiten den dibulgazioan erreferente bat da.

Estatu Batuetako bi institutuk, San Franciscoko Parker institutuak eta New Yorkeko Cancer Research institutuak, mutazioak bilatzen ari dira tumoreretan. Asmoa da mutazio horiek erabiltzea sistema immunea tumorearen kontra aktibatzeko, baina horretarako mutazio egokia topatu behar da. Bi institutuk dozenaka laborategiren lana sustatu, ordenatu eta lehia bihurtu dute mutazioa azkar bilatzeko.

XXI. denboraldiaren 15. saioa: Minbiziaren txertoa egiteko mutazio baten bila,
Gotzone Barandikarekin solasean eta Zientzi.app poltsikoan.

Landareentzat kaltegarriak diren onddo eta bakterio askok landareen hazkuntza sustatzen duten konposatuak igortzen dituzte, Nafarroako Agrobioteknologia Institutuko ikertzaileek frogatu dutenez. Nekazaritzan landareen errendimendua hobetzeko balio dezake aurkikuntzak, ohiko tratamendu kimikoen alternatiba gisa.

Kalean da Elhuyar aldizkaria. Dagoeneko 324. zenbakia. Aitziber Agirre zuzendariak aurkeztu digu. Eta artikulu baten gaia aipatu digu: Europar Batasunak esan du diru laguntzak jasoko dutela gizartearen partaidetza duten ikerketa zientzifikoek. Erantzun asko izan ditu agintari europarren erabakiak.

Interneten sartu gara, ikusten ez dena ikusteko. Deep Web eta Dark Web (sare sakona eta sare iluna). Normalean erabiltzen dugun Internet horretatik kanpo dagoen sarea ezagutu dugu. Bidaia horretan Juanan Pereira informatikaria izan dugu gidari.

Globulu gorrien ordezko batzuk egin dituzte larrialdietan odolaren partez erabiltzeko.

XXI. denboraldiaren 14. saioa: odol artifiziala, deep web eta Elhuyar aldizkaria abenduko zenbakia.

Eureka museoak Zientziaren Plastistoria erakusketa ekarri du Donostiara. Zientziaren historiari buruzko 20 eszena dira, plastilinazko panpinekin egina. Urtarrillera arte izango da ikusgai museoan. Larraitz Etxeberriak aurkeztu digu gure programan.

DIPC eta CICnanoGUNE erakundeek "Dayanne eta Murillo. Nanozientziaren indarra" komikia aurkeztu dute. Nanobotereak dituzten heroiak dira protagonistak. 16 orriko komiki hau gazte askok tailerretan plazaratutako ideiekin sortu dute. DIPCko Amaia Arregi, komunikaziokoa, eta Hodei Iparragirre marrazkilaria izan dira gurekin komikia irratyian ere aurkezteko.

Antartikari buruz asko hitz egin dugu. Eta Antartika, klimatologiaren sinonimoa da neurri batean. Zergatik urtzen da izotza han? Erantzun sinplea da beroketa globala. Baina Eñaut Izagirre glaziologoak ekarri digu erantzun konplexuago bat.

Garai bateko klima ikertzeko zundaketei buruz hitz egin dugu. Antartikako izotzaren goitik beherako laginak hartzen dira, zilindro-itxurakoak, eta horrela mendeen poderioz pilatutako izotz-geruzetan klima iker daiteke. Orain, milioi bat urte baino lehenagoko klima ikertu nahi dute modu horretan.

XXI. denboraldiako 13. saioa: Antartika zulaketak klimaren bila, Zergatik urtzen den Antartikako izotza, Nanokomiki bat eskuetan eta Zientziaren Plastistoria.

Bost talde ari dira Antartikako gune bana aztertzen, haietatik izotz-geruzen zilindroak eskuratu ahal izateko, milioi bat urte baino gehiagoko klimaren erregistroa eskuratzeko helburuarekin.

Genoma editatzeko CRISPR teknika pertsona bati aplikatu diote Txinako ikertzaile batzuek,  biriketako minbizia tratatzeko. Teknika hori pertsonetan erabiltzen den lehenengo aldia da.

Abian dira CAF-Elhuyar sariak. 2017ko otsailaren 17ra arte aurkez daitezke lanak.

Zientzia eta teknologiaren arloko gaien eta ikerketen euskarazko gizarteratzea aitortzea eta bultzatzea dira sariketaren helburuak.

Betiko kategoriez gain, sari berri bat aurten, lehen sektoreari lotutako lanentzat.

Jende askori esan behar zaio eskerrik asko 20. urteurrenean gure ferrokarrilla hemen egoteagatik. Gaur, haietako hiru izan dira mikroen aurrean: Iñaki Irazabalbeitia, Monika Ortueta eta Maria Gil.

1996ko urrian, Pili Kaltzada izan zen Norteko Ferrokarrillaren lehen bidaian. Harekin hitz egin dugu garai hura eta saio hura gogoratzeko. Pilik ederki gogoratzen du gure ferrokarrillaren abiatzea.

Norteko Ferrokarrillak 20 urte bete ditu. Eta saio berezia grabatu dugu publikoaren aurrean. Gaia zientzia bera izan da: nola aldatu da zientzia 20 urte hauetan. 1996an, Dolly ardia jaio zen, eta Carl Sagan hil. Eta zientzia asko aurreratu da. Gurekin, Itziar Laka, Javi Duoandikoetxea, Marian Iriarte eta Fernando Plazaola.

XXI. denboraldiaren 12. saioa. 20. urteurrenaren saio berezia: zientzia 20 urtez, PiliKaltzada eta eskertzak.

Joan den astean ospatu zen Wolfram Deuna, zientzia-bakarrizketen ekitaldi fisiko, kimiko, analogikoa eta antologikoa. Alaitz Ochoa de Eribe aurkezlearekin hitz egin dugu ekitaldiari buruz. Umorezko bakarrizketak zientzian!!

Fluoreszentzia, fosforeszentzia, bioluminiszentzia... Kuantikaren bitartez argia sortzeko dauden modu asko dira. Horiei buruz hitz egin dugu Txoni Matxainekin. Argiaren igorpena berezkoa duen fisika eta haren sekretu kuantikoak.

Gaur Kalifornian izan gara, San Diegon, Jon Ander Arregi fisikariaren eskutik. Han dago ikerketa-egonaldi batean eta denboraren eskala txikia ari da kertzen. Nanosegundo eta femtosegundoaren eskalan gertatzen diren fenomenoak ikertzen ditu.

Eredu matematiko bat garatu dute zientziaren beraren kalitatea neurtzeko. Ondorioa kezkagarria da, alegia, zientzialari askok bilatzen dutela emaitza ikusgarriak lortzeko bide azkarrena, zientziaren sistemak saritu egiten duelako produktibitatea. Baina kalitateak galerak ditu horregatik.

XXI. denboraldiaren 11. saioa: Zientzia kontrolatzeko zientzia, Femtosegundo bat Jon Arregirekin, Kuantika luminiszentea eta Wolfram Deuna 2016.

Erakusketa bat eta hiru ibilaldi aurkeztu dizkigu Tabakalerako Ane Agirrek. Hiru ibilaldiak Donostian izango dira, Koenraad van den Driessche geologoaren eskutik. Fosilak ikusi eta denbora-lerroak ulertzeko pentsatutako ekitaldiak dira. Baita Donostia esploratzeko ere.

Aspaldiko kontua da: Erresuma Batuak erabaki zuen Europar Batasuna uzatea. Horrek, politikan ez ezik, zientziaren munduan ere baditu ondorioak. Mentxu Aiertza kimikariak kontatuko digu nola bizi duten hango zientzialariek Brexit-ak sortutako egoera.

Papera imitatzen duen material berri bat aurkeztu dute Txinako ingeniari batzuek. Wolframio oxidoan oinarritutako materiala da, mintz moduko bat. Urdinez marraz edo idatz daiteke gainean, argi ultramorea erabilita. Eta denborarekin, galtzen da han idatzitakoa. Material berri bat papera imitatzeko bidean.

XXI. denboraldiaren 10. saioa: Wolframezko papera, Brexita, Tabakalera eta ibilaldi geologikoak.

Europako margo zaharrenetako batzuk ditu, duela 40.000 urte ingurukoak. Teknopolis saioan El Castillo kobazuloa ikertzen dutenekin izan da, eta margoez gain margolariei buruz hitz egin diete.

Gizakia espezie-moduan desagertu baino lehenagoko desioa da: gizakiak Martera joan nahi du. Horretarako ari da NASA diseinatzen Orion izeneko espazio-ontzo bat. Eureka museoko Miren Milletek hitz egin digu horri buruz.

Mary Sommerville XVIII. mendeko matematikari handi bat izan zen. Eskoziarra, bizitzan zehar Europako zientziaren elitearekin harremana izan zuen. Neptuno planetaren aurkikuntzan ere hartu zuen parte. Egoitz Etxebestek haren bizitza hitz egin digu.

1990 aldera Saul Perlmutter, Brian P. Schmidt eta Adam G. Riess kosmologoek aurkitu zuten unibertsoaren hedapena azkartzen ari dela. 2011n Nobel saria jaso zuten aurkikuntzarengatik. Orain, aurkikuntza hura zalantzan jarri du beste ikerketa zehatzago batek.

XXI. denboraldiaren 9. saioa: energia iluna zalantzan, Mary Sommerville, Gizakia Marten eta Teknopolis El Castillon.

Bisonte europarraren jatorria bi espezietan dago: estepatako bisontea eta uroa. Hibridoa da. Ikerketa hori egiteko, ikertzaileek analisi genetikoa egiteaz gain, kobazuloetako margoetara jo behar izan dute datatzeko informazio bila.

Udazkeneko dibulgazioa ZarautzOn taldearen eskutik. Irratian izan ditugu Natalia Vahl eta Jose Mari Larramendi, eta aurrerapen txiki bat egin digute udazkenean izan duten eta izango duten programarena. 3D inprimagailuez hitz egin dugu, eta gainera, azaroaren 3an izango duten Zientziaz Blai ekitaldiaz ere bai.

EHUko Farmazia Fakultateko NOELIA ALDAIk zaldi-okelari buruz hitz egin digu. Ez da asko jaten hemen, baina tradiuzio du gizakiaren historian janari moduan. EHUn, okelaren konposizio kimikoa aztertu dute, eta beste okelekin konparatu. Hark kontatu digu zergatik duen zaldiak omega-3 gantzen kantitate handia.

Saturno urtaroz aldatzen ari da, eta Eguzkiaren argia beste intentsitate eta angelu batekin iristen zaio. Horren ondorioz, atmosferako erreakzio kimikoak aldatzen ari dira. Azkenean, Ipar poloan Saturnok duen hexagono-itxurako orban bat kolorez aldatzen ari da.

XXI. denboraldiaren 8. saioa: Saturnoko hexagonoa, zaldi-haragia eta ZarautzOn taldearen Zientziaz Blai.

Adimen artifizialak lortu du makinek ikusteko gai izatea. Baina GORKA AZKUNEk kontatu digu hurrengo erronka dela ikusten dutena interpretatzea. Gorkak berak egiten du lan esparru horretan, eta lehen eskutik daki nola dagoen ikerketa gaur.

Bisonte europarra hibrido bat da, estepako bisontearena eta uroarena. Hori jakiteko, DNA aztertzeaz gain, kobazuloetako margoak ikertu behar izan dituzte.

XXI. denboraldiaren 7. saioa: Bisontearen leinua genetan eta margoetan, Ikusmen artifizialaren erronka eta Teknopolis hegan Perdidoaren gainetik

2016ko literaturako Nobel saria Bob Dylanek jasoko du. Guk omenaldi txiki bat egin diogu garai batean erabili genuen bere abesti baten bitartez. "Forever Young". Garai hartan, asteroide baten albiste bat ilustratzeko erabili genuen. Orain, Dylan beraren omenaldirako.

Deban, Alzheimerrari buruzko proiektu epidemiologiko bat abiatu dute. 65 urtetik gorakoen azterketa eta datu bilketa abiatu dute, eta urtetan jarraituko diete gaixotasunaren jarraipena egiteko. MADDALEN ERRAZKINek erreportaje bat egin du proiektuari buruz Teknopolis saioan, eta gurera etorri da hori den kontatzera.

Onddo mikroskopikoak eta neuronak antza dute, eta EHUko OIER ETXEBESTE biokimikaria aztertzen ari da zenbateraino erabil ditzakegun haiek hauen eredu bezala. Onddo mikroskopikoak, neuronak ulertzeko. Horri esker, Oierren lanaz jabetuko gara irratian.

Michingango fisikari batek aztertu du zer erakundeek hezi duten Nobel saridun gehien. Zerrendako lehenengoak ENS eta Caltech dira. Baina nolako balios du azterketa horrek?

XXI. denboraldiaren 06. saioa: Nobel saridunen fabrikatzaileak, Onddoak eta neuronak, Teknopolis, Alzheimer eta Deba eta Bob Dylan, Literaturako nobel saria.

Aurten, medikuntzako, kimikako eta fisikako Nobel sariak autofagia, makina molekularrak eta materiaren egoera arraroen matematikari emango diete, hurrenez hurren.

Genetika izan da haria asteburu honetako Teknopolis saioan. Batetik, epigenetikaz hitz egin dute. Bestetik, ALAITZ OCHOA DE ERIBEk azaldu digunez, CRISPR teknikari buruzko erreportaje bat emititu dute. Eta horrez gain, Francis Mojicari egin diote elkarrizketa, CRISPR teknikaren garatzaileetako bati eta Nobel sarietako kinieletan azaltzen zen zientzialariari.

EÑAUT IZAGIRRE geografoa eta ANTTON ALBERDI biologoa Bulgariara, Serbiara eta Kroatziara joan dira saguzarren gorotzen bila. Gorotzetan topatutakoarekin, aldaketa klimatikoaren eragina ikertuko dute Kopenhageko Unibertsitateko proiektu batean. Gurekin izan dira bidaiaz eta proiektuaz hitz egiteko.

Transiberiar trenbidea duela 100 urte osatu zutela ospatu dugu aste honetan. Datuak harrigarriak dira; hiru adar dituen trenbidea da, guztira 15.000 kilometroko bidea: Moskutik Vladivostokera doana, Transmantxuriarra eta Mongolia zeharkatzen duena.

XXI. denboraldiaren 5. saioa: Transiberiarr trenbidea 100 urte, Saguzarren gorotzen bila, Teknopolisen CRISPR eta Nobel sariak 2016.

IÑAKI LETURIA izan da gurekin Teknopolis programaren denboraldi berria aurkeztera. Itzura aldatuta bueltatu da ETBko zientzia-programa, eta gai interesgarriz gainezka.

EHUko ikertzaileek korrokoiak harrapatu eta analizatzen dituzte estrogeno moduan jokatzen duten molekulak bilatzeko. Arrain horiek oso erakusle onak dira kontzentrazio tzikieta dauden substantzia horiek detektatzeko. ASIER VALLEJO, OIHANA ROS eta MAREN ORTIZ izan dira gurekin horretaz hitz egiten.

Europan, Jupiterreko ilargian geiser-moduko fenomenoak topatu dituzte Hubble teleskopioaren bitartez. Horrek indartzen du ozeano likido bat izan dezakeen hipotesia. Horrek bihurtzen du ilargi hori propaganda-iturri, bizia topatzeko aukeraren aitzakiari esker. 

XXI. denboraldiaren 5. saioa: Europa eta astrobiologia, korrokoiak erakusle eta Teknopolis antenan.

Albert Einsteinek Nobel saria jaso zuen 1921an efektu fotoelektrikoa azaltzeagatik. Kuantikaren lehenengoetako lan bat izan zen. Kuantikaren aitzindarietako bat izan zen, eta, hala ere, ez zuen oso gustuko kuantikaren interpretazio ospetsu bat. Horretaz hitz egin digu TXONI MATXAINek, eta bide batez, Einsteini buruzko mito batzuk agerian uzteko aprobetxatu du.

Datorren astean, Passion for Knowledge jaialdia izango da Donostian. Fisiarien DIPC zentrokoek antolatu dute. Gu NORA GONZALEZ DIPCko komunikazio-arduradunarekin izan gara jaialdia irratian aurkezteko.

Gidaririk gabeko autoetan, ikusmen artifiziala eta radarra erabiltzen dira gidatzeko. Baina ikusmen artifiziala oraindik ez da gai detektatzen duenaren jokabideak iragartzeko.

XXI. denboraldiaren 3. saioa: ikusmen artifiziala, Passio for Knowledge eta Einstein eta kuantika.

Zenbat distantziako arrastoa egin dezake arkatz batek? Arkatza paper luze baten gainean jarri, esate baterako, eta egin arrasto bat. Marra bat. Noraino joan zara?

Zientziakide proiektua aurkeztu dute Elhuyar Fundaziokoek, herritarrek  zientzia-ikerketan parte hartu ahal izateko. Proiektua AZTIko zientzialariekin batera jarriko dute martxan, Pasaiako badiaren uraren kalitatea aztertzeko asmoz. Herritarrek lagunduko dute laginak hartzen eta laborategiko lana egiten. DANEL SOLABARRIETA proiektuaren koordinatzaileak kontatu digu zertan datza proiektua.

Elhuyar aldizkariaren 323. zenbakia aurkeztu digu EGOITZ ETXEBESTEk. Marte 2020 da gai nagusia. 2020 urtea urte aproposa da plaeta gorrira misioak bidaltzeko; izan ere, bost misio jaurtiko diztuzte. Eta haietako bitan EHUko Zientzia Planetarioen taldeko astronomoek hartuko dute parte. Egoitzek kontatu digu zein diren misio horien ikerketen helburuak.

Irailaren 29an biltzar bat egingo dute Estatu Batuetan erabakitzeko sistema metrikoaren unitateak erabiliko ote diztuzten erradiaktibitatearen neurketak adierazteko. Herrialde bakarra da munduan unitate inperialak erabiltzen dituztenak zientziaren esparruan, eta horrek arazoak sortzen ditu, kasu batzuetan segurtasun-arazoak gainera.

XXI. denboraldiaren bigarren saioa: sistema metrikoa erradiaktibitatea neurtzeko Estatu Batuetan, Marte 2020 Elhuyar aldizkarian eta Zientziakide proiektua.

GARBIÑE ALKIZA elhuyarko hiztegigileak Trengintza Hiztegia aurkeztu digu. Uda honetan argitaratu zuten, eta Norteko ferrokarrillean interes handia piztu du. Trenekin zerikusirik duten terminoen ordainak lau hizkuntzetan emanten ditu hiztegiak, eta bereziki interesgarria da trengintzan lan egiten dutenentzat. 

Aducanumab Alzheimer tratatzeko farmko bat izan daiteke, gaixotasuna eragitn duten beta-amiloide proteinaren plakak kentzen dituelako neuronetatik. Dena den, farmakoa saio kliniko batean dago, munduko 300 ospitaletan. Haietako batzuk Euskadin daude. Gurekin, Basurtuko Ospitaleko IMANOL IRIONDO neurologoa izan da, han ere egingo dutelako saio klinikoa, eta galdetu diogu itxaropentsuak egon gaitezken.

Ardoa artifiziala da. Gizakiak egiten du. Ardoa ez da naturala, ezta sagardoa edo garagardoa ere, eta kontrakoa esaten duena baliatzen ari da "natural" hitza onuragarria dela adierazteko. Hori ere ez da zuzena. Natura ez da nahitaez onuragarria. Ez dezagun iparra galdu ideia horrekin.