Elhuyar Zientzia (science)
Direct download: 20160208.mezularia.zesarea.mp3
Category:science -- posted at: 4:10am EDT

Harrigarria da nola funtzionatzen duen naturak. Inurritegi bat adibide polita da. Inongo bururik gabe, antolatzailerik gabe (jeferik gabe) ekiten diote eraginkortasun handiz jana bilatzeko eta etxera ekartzeko lana. Jeferik gabeko lan-modu horrek beste sistema askotan funtzionatzen du: neuronetan, sistema immunologikoan, elkarrekin hegan egiten duten txori-taldeetan eta abar.

Direct download: NFXX-20d.mp3
Category:science -- posted at: 5:53pm EDT

Ekaia aldizkaia EHUk argitaratzen du. Zientzia eta dibulgazioa plazaratzen du euskaraz, eta gaur ASIER VALLEJO koordinatzailea izan dugu gurekin. Deialdi bat zabaldu dute aldizkarian, hurrengo zenbakirako artikuluak eskatzeko. Maiatzaren 31a arteko epea dago nahi duenak lanak Ekaia aldizkarira bidaltzeko.

Direct download: NFXX-20c.mp3
Category:science -- posted at: 5:50pm EDT

JOAN ANDER ARREGI fisikariak CIC-nanoGUNE zentroan egiten du ikerketa. Gainera, nanoKONIK proiektuaren koordinatzaile zientifikoa da. Bi gauza horiei buruz hitz egitera etorri da Norteko Ferrokarrillera. Nano zientziei buruz hitz egin dugu, eta nanobotereak dituzten heroien komikiak egiteko tailerrak aipatu dizkigu. Tour batean daude proiektuarekin: gazteekin batera komikiak eta nanozientziak uztartzeko asmoarekin.

Direct download: NFXX-20b.mp3
Category:science -- posted at: 5:48pm EDT

Datu gehiago behar dira Zika birusari buruz. Klinikoak eta epidemiologikoak. Hoixe da Nature aldizkariaren azken asteko zenbakian argitaratutako editorial bateko mezua. Ez dago argi birusak Brasilgo mikrozefalia-kasuen jatorria den. Alarma handiegia izan da komunikabideetan, eta ondorioak atera baino lehen, gehiago ikertu behar da Zika birusa.

Direct download: NFXX-20a.mp3
Category:science -- posted at: 5:44pm EDT

XX. denboraldiaren 20. saioa: Zika birusa editorial batean, Jon Ander Arregi eta nanomundua, Ekaiaren deia eta inurriak janari bila.

Direct download: NFXX-20.mp3
Category:science -- posted at: 5:39pm EDT

Konposatu kimikoen toxikotasun-maila iragartzeko ez da animalietan probatu beharrik, nahikoa zelulak erabiltzea. Ondorio horretara iritsi dira Estatu Batuetako NIH (National Institutes of Health) erakundeko ikertzaileak

Direct download: Qk18-160203_Toxikotasun-azterketak_animaliarik_gabe.mp3
Category:science -- posted at: 2:59am EDT

STING programa martxan dago. Europako proiektu bat da, 8 herrialdek hartzen dute parte, eta generoaren ikuspuntutik zientzia-hezkuntza hobetzea du helburu. Elhuyar Fundazioak koordinatzen du programa; gurekin, Elhuyar DANEL SOLABARRIETA izan da lehen saioen berri ekartzeko.

Direct download: NFXX-19d.mp3
Category:science -- posted at: 6:15pm EDT

ETBko Teknopolis saioaren EIDER CARTON erreportaria izan da gurekin. Odolari buruzko saio berezia egin dute aste honetarako. Odola transfusioen mundua aurkeztu digu Eiderrek, oso mundu arrunta gaur egungo medikuntzan, baina oraindik ere ezusteko asko dituena.

Direct download: NFXX-19c.mp3
Category:science -- posted at: 6:11pm EDT

Achucarro zentroko ANE WYSSENBACHek kontatu digu zer onak garen argia prozesatzen begiaren atzealdera iristen denetik. Argia seinale elektriko  bihurtzen da eta nerbio optikoaren bideari ekin egiten dio neurona-sare berezi batetik, garuneraino iritsi arte. Bid ehori egin dugu Anerekin, neurozientzialarien ikuspuntua ezagutzeko. 

Direct download: NFXX-19b.mp3
Category:science -- posted at: 6:07pm EDT

Aardman animazio-estudioak, Wallace-eta-Gromit eta Shawn arditxoaren egileak, Stephen Hawking fisikariaren hitz batzuen gaineko animazio bat egin du. Zulo beltzei buruzko azalpena da, eta esaten du badagoela zulo beltz batetik ihes egiteko modu bat. Interesgarria.

Direct download: NFXX-19a.mp3
Category:science -- posted at: 6:03pm EDT

XX. denboraldiaren 19. saioa: Aardman eta Hakingen zulo beltzak, begia eta garunaren arteko neurona-bidea, Teknopolisen odola eta STING, generoa zientziaren irakaskuntzan.

Direct download: NFXX-19.mp3
Category:science -- posted at: 6:00pm EDT

Direct download: Qk16-1601289.planeta.mp3
Category:science -- posted at: 8:48am EDT

Aste honetan, Hondarribiako udaletxean, CardioOK programa aurkeztu dute. Gaixotasun kardiobaskular bat dutenentzako programa da; aztertu nahi du ariketa fisikoaren eraginez, pazienteak hartu beharreko medikamentu kopurua murriztu dezakeen. JOSE ARAMENDI kirol-medikuak aurkeztu digu prorama gure irratsaioan. 

Direct download: NFXX-18d.mp3
Category:science -- posted at: 5:00pm EDT

ETBko Teknopolis saioan, lanbide heziketako aurrerapen bati buruzko erreportaje bat egin du ALAITZ OCHOA DE ERIBEk. Autoak margotzen ikasteko teknika berritzailea da: errealitate birtualeko makina bat. Benetako pieza bat eta pintura erabili gabe ikasten da simulatzaile baten bitartez. Alaitz gurekin izan da, eta kontatu digu. 

Direct download: NFXX-18c.mp3
Category:science -- posted at: 4:55pm EDT

RAFA SAIZ ornitologoak azaldu digu zergatik dioen tradizioak petrelak ekaitzen zaleak direla. Hori ez da egia, baina badago arrazoi bat ondorio horretara iristeko. Petrelak, eta albatrosak, gabaiak eta abar, itsas hegazti pelagikoak dira; itsaso zabalean bizi dira. Eta oso zailak dira ikertzeko.

Direct download: NFXX-18b.mp3
Category:science -- posted at: 4:52pm EDT

Caltech institutuko astronomo batzuek X planeta aurkitu dute, paperaren gainean. Pluton baino haragoko sei gorputzen orbitak aztertuta, ondorioztatu dute gorputz horiek Neptunoren tamainako planeta baten inguruan ari direla orbitatzen. Baietatzen bada hori, Eguzki-sistemaren X planeta aurkitu dutela esan daiteke. Baina oraingoz, aurkitu gabeko aurkikuntza da.

Direct download: NFXX-18a.mp3
Category:science -- posted at: 4:48pm EDT

XX. denboraldiaren 18. saioa: X planeta, petrel ekaitz-zaleak, Teknopolisen autoa margotzen ikasteko errealitate birtuala eta CardioOK programa.

Direct download: NFXX-18.mp3
Category:science -- posted at: 4:45pm EDT

Gorputzean zelulak baino hamar aldiz bakterio gehiago ditugun ustea ezeztatu dute. Israelgo eta Kanadako ikertzaile batzuek BioRxiv atarian argitaratu dituzte kalkuluak.

Direct download: Qk15-160113Gorputzeko_zelula_eta_bakterio_kopurua.mp3
Category:science -- posted at: 7:47am EDT

LIGO interferometroan grabitazio-uhinak detektatu dituztelako zurrumurrua dabil. Duela 100 urteko iragarpen bat da, Einsteinek egina, eta zurrumurrua egia baldin bada, Fisikako Nobel saria eskuratzeko moduko aurkikuntza da.

Direct download: Qk16-160121UhinGrabitazionalak.mp3
Category:science -- posted at: 7:11am EDT

ALAITZ OCHOA DE ERIBE Teknopolis erredaktorea izan da gurekin. Ikusmen artifialaren aplikazio interesgarri bati buruzko erreportaje bat egin du. Trenbideen pasaguneak behatzeko instalazio bat ezagutu du, ikusmen artifiazialean oinarrituta. Pasagunean egoera arrarorik sortzen denean aktibatzen du alarma bat sistemak, eta izan zitekeenak saihesten ditu.

Direct download: NFXX-17c.mp3
Category:science -- posted at: 5:48pm EDT

Kimikan doktorea. Dibulgatzailea. Eta, agian, etorkizunean bakarhizketalari arrakastatsua. JOSU LOPEZ GAZPIO izan da gure mikroan, eta kimikaz eta dibulgazioaz hitz egin dugu harekin. Kosmetikoen munduaren ikertzailea da, eta Zientzia Kaieran, Elhuyarren, Ekaian eta beste argitalpen batzuetarako idatzi ditu dibulgazio-artikuluak. Solasaldi atsegina, Josurekin.

Direct download: NFXX-17b.mp3
Category:science -- posted at: 5:40pm EDT

Fisikako albisteen artean zurrumurru bat argitaratu da: LIGO erakundeak uhin grabitazionalak detektatu dute. Egia baldin bada, Einsteinen teorien iragarpen bat frogatuta geratuko da, alegia, grabitatea espazioaren deformazio-uhinen bitartez hedatzen dela. Eta egia baladin bada, ia ziur, detekzioa egin duten zientzialariek Nobel saria eskuratuko dute.

Direct download: NFXX-17a.mp3
Category:science -- posted at: 5:28pm EDT

XX. denboraldiaren 17. saioa: uhin grabitazionalen zurrumurrua, Josu Lopez Gazpio eta Teknopolisen ikusmen artifiziala.

Direct download: NFXX-17.mp3
Category:science -- posted at: 5:20pm EDT

Direct download: Qk13-160107CRISPR.mp3
Category:science -- posted at: 8:08am EDT

Direct download: 20160111.MEZULARIA.Antropozenoa.mp3
Category:science -- posted at: 6:46am EDT

Elhuyar aldizkariaren azken zenbakian EGOITZ ETXEBESTEk Lakoizketako Eruaren istorioa kontatu digu. Landarezale amorratua. Bilatzaile handia, nekaezina eta langile aparta. Batez ere, likenetan aditua izan zen. Nafarroako landare eta liken espezie asko jaso zituen bere lanetan, eta ez bakarrik espezieak berak; gainera, espezie horiek euskarazko izenak ere.

Direct download: NFXX-16d.mp3
Category:science -- posted at: 5:36pm EDT

ETBko Teknopolis saiokoak Gipuzkoako Ondare Higigarrian izan dira. Han gordetzen dira agiri historikoak, aztarna arkeologikoak eta beste mota askotako materialak. Teknopolisekoen interesa izan da jakitea nolako teknologia erabiltzen duten gordailu horretan edukia behar bezala mantentzeko. Denboran ondo irautea erronka handia da.

Direct download: NFXX-16c.mp3
Category:science -- posted at: 5:32pm EDT

Medikuntzan asko erabiltzen da erresonantzia. Eta ez bakarrik medikuntzan. Kimikan eta neurozientzietan ere bai. Teknologiaren izen osoa erresonantzia magnetiko nuklearra da, eta nukleoetan eragiten duen teknika ulertzeko, fisika kuantikoa aplikatu behar da. Eta saio honetan, TXONI MATXAIN egoten da prest kuantikari buruz hitz egiteko. Horregatik deitu diogu: erresonantziaz hitz egiteko.

Direct download: NFXX-16b.mp3
Category:science -- posted at: 5:26pm EDT

Urtea Jules Verneren liburu batekin hasi dugu: Uharte Misteriotsua. Bertan Vernek petrelak aipatzen ditu eta esaten du itsas hegazti horiek ekaitzen zaleak direla. Eta haien familia biologikoa Prozelaridoak dira, eta "procella" hitz latinez ekaitz esan nahi du. Gaur prozelaridoei buruz hitz egin dugu saioaren hasieran.

Direct download: NFXX-16a.mp3
Category:science -- posted at: 5:21pm EDT

XX. denboraldiaren 16. saioa: Jules Verne eta petrelen familia, RMN handia eta kuantika txikia, Trasteleku bat Teknopolisen eta Lakoizketako erua.

Direct download: NFXX-16.mp3
Category:science -- posted at: 5:11pm EDT

Egokituz laborategia Donostiako Informatika falkultatean dago, EHUn. 30 urte bete dituzte sistema informatikoak pertsona ezinduentzat egokitzeko ikerketa egiten. Urtebetetze hori gogoz ospatu dute, eta guk ere bai. Horretarako, iratira gonbidatu ditugu laborategiko bi kide: JULIO ABASCAL eta MIRIAN ARRUE.

Direct download: NFXX-15d.mp3
Category:science -- posted at: 5:02pm EDT

ETBko Teknopolis saiokoak Mugaritz jatetxean izan dira. Han, zaporeekin egin dituzte esperimentuak eta dastamena nola funtzionatzen duen hobeto ulertu dute. IÑAKI LETURIA izan da gurekin eta azaldu egin digu zer egin duten.

Direct download: NFXX-15c.mp3
Category:science -- posted at: 4:51pm EDT

Elkarrizketa berezia egin dugu NAHIKARI BLANCO, AMAIA ZUGASTI eta MIREN ZUBELDIArekin, hiru urtez Nortteko Ferrokarrillean matematikako gaiak kontatu dituzten matematikariak. Eguberriei ongietorria emateko elkarrizketa nostalgikoa izan da.

Direct download: NFXX-15b.mp3
Category:science -- posted at: 4:43pm EDT

Groenlandia Lurralde Berdea esan nahi du. Gezurra da. Groenlandia ez da berdea. Baina ikertzaile batzuek aurkitu dute Groenlandiak ez zuela izotzik izan denbora tarte batez, duela 120.000 urte. Glaziazioarteko Riss-Würm garaian izan zen, eta denbora tarte horretaz, Groenlandia ez zen izotzaren lurraldea. Horrek ez du esan nahi berdea izan zenik.

Direct download: NFXX-15a.mp3
Category:science -- posted at: 4:27pm EDT

XX. denboraldiaren 15. saioa: Groenlandia izotzik gabe, Hiru matematikari berriz elkarrekin, Teknopolis Mugaritz jatetxean eta Egokituz laborategiak 30 urte.

Direct download: NFXX-15.mp3
Category:science -- posted at: 4:16pm EDT

Aste honetan, Teknopolis saioan, ETBko zientzia-programan, neuromarketin kontzeptua aztertu dute. Tartean, eroslearen emozioak neurtu ahal izateko metodoen adibide bat. Garunaren jarduera zuzenean neurtu ordez, beste ezaugarri fisiologiko batzuk neur daitezke emozioak igarri ahal izateko, bihotz taupaden aldaketak, adibidez. OIHANA JAUREGIk kontatu digu nola egiten duten.

Direct download: NFXX-14c.mp3
Category:science -- posted at: 3:08am EDT

INES GARMENDIA matematikaria egongo da gurekin. Matematikaria. Estatistikan aditua. Eta lanbide askotan aplikatu duena jakintza hori. Haren biografia jarraitzean, matematikaren aukera ugariak esploratuko ditugu. Guk kuleroei buruzko monologo batean ezagutu genuen, eta (pentsa) orduan ere matematikaz ari zen!!!

Direct download: NFXX-14b.mp3
Category:science -- posted at: 3:03am EDT

Aurten Zeres planeta nanoa esploratzen ari dira astronomoak haren inguruan orbitan dagoen zunda baten bitartez. Ikusi duten ezaugarri harrigarrienetako bat da gune zuri distiratsuak dituela, batez ere kraterretan. Bada, azken behaketen arabera, izotzezko hodeiak dira.

Direct download: NFXX-14a.mp3
Category:science -- posted at: 3:02am EDT

XX. denboraldiko 14. saioa: Zeresen hodeiak, Ines Garmendia eta neuromarketin Teknopolisen

Direct download: NFXX-14.mp3
Category:science -- posted at: 2:59am EDT

OIER LAKUNTZA kimikari teorikoak jaso du Nafarroako Gobernuko Gazte Balioaren saria. Gurekin izan da Oier eta bere lanez hitz egin digu. Une honetan Tarragonan dago ikertzen, eta asko poztu da espero ez zuen sari honekin. Oier itsua da, baina hori ez da traba bat berarentzat, maila altuko ikerketan aritzeko.

Direct download: NFXX-13d.mp3
Category:science -- posted at: 4:36am EDT

Hiru ikertzaile gazte izan dira protagonista Teknopolis saioan, hirurak fisikak dituen itxaropen handiekin lan egiten dutenak. ION ERREAk supereroalekin egiten du lan, GORETTI SEVILLANOk fusioarekin eta JULEN SIMONek ordenagailu kuantikoekin. Teknopoliseko EIDER CARTONek kontatu digu zergatik diren itxaropen handiak esparru horiek eta zer lan egiten duten hiru gazteek.

Direct download: NFXX-13c.mp3
Category:science -- posted at: 4:33am EDT

MENTXU AIERTZA kimikariak Cancer Research UK erakundean hasi da lanean, Manchester hirian duen institutuan. Botika berriak aurkitzeko unitatean dago, laborategiko teknikari gisa. Mentxuk kontatu digu Erresuma Batuak duen filosofia diru pribatua ikerketarako emateari buruz, eta bere zentroaren planteamenduari buruz. Gainera, Manchester 2016 izendapenari buruz ere hitz egin digu, datorren urtean zientziaren hiria izango baita.

Direct download: NFXX-13b.mp3
Category:science -- posted at: 4:29am EDT

Tel Aviveko Unibertsitateko ikertzaile batzuek 1.400 pertsonaren garunak aztertu dituzte generoen eraginaren bila. Eta ez dute topatu ezberdintasunik gizonezkoen eta emakumezkoen garunen artean. Ikertzaileek garun osoaren eta zatien azterketa egin dute tamainari eta formari dagokienez. Haien emaitza da ez dagoela alderik; garunak ez du generorik.

Direct download: NFXX-13a.mp3
Category:science -- posted at: 4:24am EDT

Gizonen eta emakumeen garunak berdinak dira, Mentxu Aiertza Manchesterren, fisikaren itxaropen handiak Teknopolisen eta Oier Lakuntza gazte balioaren saria.

Direct download: NFXX-13.mp3
Category:science -- posted at: 4:15am EDT

Elhuyarrek antolatzen duen Zientzia-azoka gazteentzako zientziaren lehiaketa bat da. Joan den edizioaren irabazle batzuen saria Galicienciara joatea izan zen, alegia, proiektu bera Galizian antolatzen den beste antzeko azoka batean parte hartzeko aukera. Bada, Lauro ikastolako talde bate horrek han ere izan da irabazle. Elhuyarko AITZIER LASAk kontatu dizkigu xehetasunak.

Direct download: NFXX-12d.mp3
Category:science -- posted at: 7:47pm EDT

Aste honetan, ehun urte bete dira erlatibitate orokorraren teoriaren lehen artikulua argitaratu zuenetik. Albert Einsteinek teoria harrigarri bat oparitu zigun. Zaila ulertzeko, baina oso erabilgarria. Gaur eskerrak eman dizkiogu fisikari zaharrari.

Direct download: NFXX-12c.mp3
Category:science -- posted at: 7:42pm EDT

Herpetologo batzuek txantxiku-espezie baten habitatetik onddo arriskutsu bat garbitu dute, eta guk balorazio bat eskatu diogu Aranzadi Elkarteko ION GARIN herpetologoari. Oso ikerketa lokala da, ezin da beste toki batzuetan aplikatu teknika bera, baina oso kontu interesgarria da. 

Direct download: NFXX-12b.mp3
Category:science -- posted at: 7:34pm EDT

Hegaztiak dinosauro batzuetatik datoz. Gero eta proba gehiago dituzte zientzialariak. Aste honetan, arrautz eta habi fosilekin egindako ikerketa baten berri jaso dugu, eta emaitzek hipotesi hori indartzen dute.

Direct download: NFXX-12a.mp3
Category:science -- posted at: 7:28pm EDT

XX. denboraldiaren 12. saioa: Txoriak eta dinosauroak, Mallorcako txantxikua eta Ion Garin, erlatibitate orokorra eta Galiciencian irabazleak.

Direct download: NFXX-12.mp3
Category:science -- posted at: 7:21pm EDT

ZarautzON taldea dibulgazioa egiteko sortu zen, eta dagoeneko hiru urtez aritu dira horretan. Udazken honetan izan dituzten ekitaldi interesgarrien berri ekarri digute NATALIA VAHLek eta JOSE MARI LARRAMENDIk. Adibidez, abenduaren 1ean izango den grafenoari buruzko hitzaldiaz hitz egi digute: Grafenea enpresako IÑIGO TXAROLAk hitz egingo du material harrigarri horri buruz.

Direct download: NFXX-11d.mp3
Category:science -- posted at: 8:15am EDT

Udan izan ziren Teknopolisekoak Antton Alberdi biologoarekin batera Piriniotan, Bisaurin mendiaren magaletan, saguzarrak harrapatzen. Espezie jakin baten bila joan ziren, saguzar belarrihandi alpetarraren bila. Harrapatzen zituzten aleak neurtu eta pisatu egiten zituzten, eta transmisore bat jartzen zieten segimendua egin ahal izateko. Abentura biologiko horren lekukoak gara gu aste honetan emititu den programari esker, eta irratian IÑAKI LETURIAk kontatu digunari esker ere bai.

Direct download: NFXX-11c.mp3
Category:science -- posted at: 8:12am EDT

XUXEN 5 zuzentzaile ortografikoa aurkeztu dute IXA taldekoek eta ELhuyar Fundaziokoek. Eta kontua da zuzentzaile ortografikoa baino gehiago dela: gramatika ere zuzentzen du, eta euskara zuzenaren gomendioak ere ematen ditu. Azkenean, H hizkia non eta noiz idatzi behar den baina zuzenketa sofistikatuagoak egiten ditu. Elhuyarko ITZIAR CORTES informatikariak aurkeztu digu XUXEN ospetsuaren azken bertsio hau.

Direct download: NFXX-11b.mp3
Category:science -- posted at: 8:05am EDT

Madrileko herpetologo talde batek lortu du Batrachochytrium dendrobatidis onddoa erabat desagerraraztea txantxiku arruntaren habitatetik. Oso zaila da onddo mikroskopiko bat erabat desagerraraztea leku batetik; hain zuzen ere, biologoek oso habitat apropos batean egin dute, txikia eta klima berokoa, eta hainbat urtetako lana izan da haientzat.

Direct download: NFXX-11a.mp3
Category:science -- posted at: 8:01am EDT

XX. denboraldiaren 11. saioa: Txantxikuen zori ona Mallorcan, XUXEN5, Teknopolis saguzar ehizean eta ZarautzON grafenoaren bila. 

Direct download: NFXX-11.mp3
Category:science -- posted at: 7:57am EDT

irekita dago ONzientzia bideo-lehikaetn parte hartzeko epea. Elhuyar Fundazioak eta DPC zentroak elkarrekin antolatzen duten zientzia-bideo laburren lehiaketa da. MANEX URRUZOLA lehiaketaren koordinatzaileak kontatu digu nolakoa izango den aurtengo edizioa.

Direct download: NFXX-10d.mp3
Category:science -- posted at: 3:05pm EDT

TXONI MATXAINek metalei eta koloreei buruz hitz egin digu gaur. Kolorea metalaren elektroien banaketaren araberakoa da, baina hainbat metaletan efektu hori oso konplexua da. Urrean, adibidez. Han, elektroien jokabidea ulertzeko, mekanika kuantika eta erlatibitatea erabili behar da.

Direct download: NFXX-10c.mp3
Category:science -- posted at: 3:02pm EDT

Ustez, 5 zentzumen ditugu: ikusmena, dastamena, entzumena, ukimena eta usaimena. Baina hori sinplifikazio bat da. Neurozientzialariek esaten dute 5 zentzumen baino gehiago ditugula. Achucarro zentroko ANE WYSSENBACHek hitz egin digu seigarren zentzumenari buruz. Eta zazpigarrena. Eta zortzigarrena... eta abar.

Direct download: NFXX-10b.mp3
Category:science -- posted at: 2:58pm EDT

George Boolek dagoeneko 200 urte izango lituzke gaur. Berak asmatu zuen ordenagailuek erabiltzen duten aljebra, hau da, 0 eta 1 zenbakien dantza manipulatzeko erabiltzen dugun oinarrizko matematika. Horregatik, zorionak, George!!

Direct download: NFXX-10a.mp3
Category:science -- posted at: 2:08pm EDT

XX. denboraldiaren 10. saioa: Booleren 200. urteurrena, seigarren zentzumena, urrea, erlatibitatea eta kuantika eta ONzientzia 2015

Direct download: NFXX-10.mp3
Category:science -- posted at: 1:58pm EDT

CAF enpresak eta Elhuyar Fundazioak urtero antolatzen dute zientzia-dibulgazioko euskarazko sariketa bat. Sari banaketa udaberrian izaten da, eta 2016an maiatzaren 11n izango da, baina horretarako lanak udazkenean edo neguan aurkeztu behar dira. Elhuyarko EGOITZ ETXEBESTEk kontatu digu azaroaren 11tik aurrera aurkez daitezke edizio honetarako lanak eta aprobetxatu dugu berarekin gaudela, sariketen berrikuntzak ezagutzeko.

Direct download: NFXX-09d.mp3
Category:science -- posted at: 8:51am EDT

1996tik hasita, informatikari euskaldunak elkartu egiten dira. Azken boladan, bi urtez behin izaten da, eta bilkurari gai berezi bat jartzen diote. Aurtengo bilkura azaroaren 14an izango da, eta robotikari buruz hitz egingo dute bereziki. Horretaz eta beste gai gehiagoz ere bai. OLATZ ARBELAITZ UEUko informatika sailekoak aurkeztu digu programazioa.

Direct download: NFXX-09c.mp3
Category:science -- posted at: 8:48am EDT

Aste honetan, zientzia.eus-ekoek Wolfram Deuna eguna antolatu zuten, umorez betetako ekitaldi bat Bergaran (Elhuyar anaiek wolframa isolatu zuten herrian). Zientziako zortzi monologo egin zituzten zortzi zientzialariedo dibulgatzailek. Guk bakarrizketa haien zatitxo batzuk ekarri ditugu Norteko Ferrokarrillera ospakizunaren oroigarri moduan.

Direct download: NFXX-09b.mp3
Category:science -- posted at: 8:45am EDT

Duela urtebete, Rosetta zunda kometa baten ingururko orbitara iritsi, eta modulu bat askatu zuen kometaren gainazalera jaisteko. Misioak oihartzun handia izan zuen orduan, baina lanean jarraitu zuen. Baina ez betiko. 2016ko irailean, misioa amaitutzat emango da; horretarako, ESAko zientzialariek Rosettari berari, orbitatik aterarazi eta kometaren  kontra talka eginaraziko diote, ahalik eta etekin zientzifikorik handiena ateratzeko. orain, istripu hura diseinatzen ari dira.

Direct download: NFXX-09a.mp3
Category:science -- posted at: 8:41am EDT

XX. denboraldiaren 9. saioa: Rosetta kometan bego, 8 monologo Wolfram Deunarentzat, Informatikari euskaldunen 2015eko bilkura eta CAF-Elhuyar ateak zabaltzeko prest.

Direct download: NFXX-09.mp3
Category:science -- posted at: 8:35am EDT

Zientzia.eus web guneak atal berria du: zientziako blogak biltzen dituen atal interesgarri bat. Atal horren aurkezpena ez da ohiko ekitaldi bat izango, baizik eta Wolfram Deuna izeneko ospakizun berezi bat. Bergarako udaletxean, zientziako monologoen saio bat egingo dute. Horretarako 9 zientzialari gonbidatu dituzte monologo bana emateko. Gurekin, ALAITZ OCHOA DE ERIBE ekitaldiaren aurkezlea izan da gaurkoan.

Direct download: NFXX-08d.mp3
Category:science -- posted at: 2:35pm EDT

Zientziaren Astean, CIC-nanoGUNE eta DIPC zentroek komikiak egiteko ekitaldi bat antolatu dute. JOSE CARLOS TORRE marrazkilariarekin batera, eta JON ANDER ARREGI fisikariaren aholkularitzarekin, 12 eta 18 urteko gazteek komiki bat egin ahal izango dute Donostiako San Telmo museoan azaroaren 6an. Gu JOSE CARLOS eta JON ANDERekin izan gara.

Direct download: NFXX-08c.mp3
Category:science -- posted at: 2:30pm EDT

UEUko natur zientzien sailekoek, Euskalnaturako biologoek alegia, kogresu handi bat antolatu dute azaroaren 28 eta 29rako, Eureka museoan. Natur Zientzien II. Topaketa izango da. Taldeko IBON ARISTI biologoak kontatu digu zein izango diren topaketa honek izango dituen berrikuntzak, eta gogoratu digu astebete falta dela posterrak aurkezteko epea bukatzeko.

Direct download: NFXX-08b.mp3
Category:science -- posted at: 2:24pm EDT

Nazioarteko-talde batek aurrerapauso izugarria eman du metastasiaren ikerketan: tumore batek askatzen dituen puskek minbizia zer organotara zabalduko duten nola zehaztuta dagoen aurkitu dute. Eta manipulatuta, baieztatu dute metastasia nahi duten tokira bideratu dezaketela. 

Direct download: NFXX-08a.mp3
Category:science -- posted at: 2:11pm EDT

XX. denboraldiaren 8. saioa: metastasia kontrolatzeko ametsa, natur zientzien II. topaketa, nanokomikiak eta monologoak Wolfram Deuna egunean.

Direct download: NFXX-08.mp3
Category:science -- posted at: 2:05pm EDT

Greziako kostan hondaratutako itsasontzi batean, I. mendeko makina harrigarri bat azaldu zen. Mekanismo konplexua zen, eta zientzialariak konturatu ziren eklipseak iragartzeko balio duela. Antzinako teknologia misteriotsuaren eredu bat zen, eta hala kontatu izan da irratietan. Baina misterio-kutsua eman nahi izan zaionez kontakizunari, ez da askotan aipatzen makinak ez duela iragarpenak ondo egiten.

Direct download: NFXX-07d.mp3
Category:science -- posted at: 8:11am EDT

Hirietako zarata, gehienbat trafikoak eragiten du. Hala ere, beste soinu-iturri asko daude, inguruko industria adibidez. ETBko Teknopolis saioko OIHANA JAUREGIk erreportaje bat egin du zarata horiek neurtzen dutenekin. Eta haien lanaz hitz egin digu Oihanak, haiekin neurketak egitera joan zelako. Asteburu honetan emititu da erreportajea.

Direct download: NFXX-07c.mp3
Category:science -- posted at: 8:05am EDT

Gaur egun, norberaren ahotsa gorde daiteke banku batean. Oso garrantzitsua izan daiteke ahotsa galduko dutenentzat, sintetizatzaile baten bitartez norberaren ahotsa "berreskura" daitekeelako. Lan horretan ari dira EHUko Aholab laborategikoek, eta gaur gurekin INMA HERNAEZ laborategiko burua izan da.

Direct download: NFXX-07b.mp3
Category:science -- posted at: 7:56am EDT

Arratoien garunean elektrodoak jarrita lortu dute animaliek argi infragorria ikustea. Hori berria da faunaren esparruan, ez baitago ia animaliarik maiztasun horretako erradiazioa ikustko gai. Baina nolakoa da infragorriz ikusitako mundua? Ba, oinarrian, beroari antzemango dio arratoiak.

Direct download: NFXX-07a.mp3
Category:science -- posted at: 7:46am EDT

XX. denboraldiaren 7. saioa: beroa ikusi, ahotsen bankuak, Teknopolisen zarata eta eklipseak iragazrtzeko antzinako makina.

Direct download: NFXX-07.mp3
Category:science -- posted at: 7:29am EDT

Donostiako Eureka zientzia-museoko LARRAITZ ETXEBERRIA gai interesgarri batekin etorri zaigu: fobiak. Arrazoirik gabeko beldurrak dira, edo horrela daude definituta behintzat, eta mundu bat dago haien atzean. Ia edozertarako fobia existitzen da. Oso fobia bitxiak batzuk, eta ohikoak beste batzuk. Larraitzek pentsakor utzi gaitu fobien kontuarekin.

Direct download: NFXX-06d.mp3
Category:science -- posted at: 5:37pm EDT

Igandero elkartzen dira arkeologiaren inguruan, eta irteerak interesgarriak egiteko. Antzieta taldea da, eta Teknopolis saioaren IÑAKI LETURIA haiekin izan da igande batez, haien lanaren berri telebista-pantailara ekartzeko. Amateurrak dira, baina haien lanak emaitza profesional handiak ekarri ditu. Ekain kobazuloa bera topatu zuten, esate baterako. Arkeologiari buruzko saioa, beraz, aste honetan Teknopolisen.

Direct download: NFXX-06c.mp3
Category:science -- posted at: 5:34pm EDT

Aste honetako bi albiste ekarri ditugu. Bata, Txinan aurkitu dituzten Homo sapiens-en hortz batzuen ikerketa, datazioa duela 80.000 urtekoa delako eta zuzena bada, aldatu egiten digulako Homo sapiensaren hedapeanri buruzko ideiak. Eta bestea, kilogramoak (oinarrizko unitateak) 2018 urtean izango duen definizio berria, definizio teorikoa izango baitu eta baztertuko dugulako Parisko bulego batean dagoen objektu baten erreferentzia.

Direct download: NFXX-06a.mp3
Category:science -- posted at: 5:20pm EDT

XX: denboraldiaren 6. saioa: bi albiste, Rita Levi-Montalcini, Teknopolisen Antzieta eta fobiak.

Direct download: NFXX-06.mp3
Category:science -- posted at: 5:14pm EDT

Urtero, Elhuyar Fundazioak Zientzia-azoka antolatzen du, gazteek garatutako zientzia-prioektuen azoka. Bilbon izango da udaberrian, baina ikasturte osoan zehar proiektuak garatu ondoren, ikertzaile profesionalen laguntzarekin. AITZIBER LASA zientzia-azokaren koordinatzaileak kontatu digu aurtengo ediziorako izena emateko epea zabaldu egin dela.

Direct download: NFXX-05c.mp3
Category:science -- posted at: 5:38pm EDT

Gaur, data mining teknikari buruz hitz egin dugu GORKA AZKUNE informatikariarekin. Datu base erraldoien datuak arakatzeko eta interpretatzeko teknikak dira. Adibide harrigarri batetik abiatu gara:supermerkatu batean erabaki zuten umeentzako pardelak eta garagardoak elkarren ondoan jartzea, eta mugimendu horren ondorioz, garagardo gehiago saldu zituzten. Gorkak azaldu digu zergatik.

Direct download: NFXX-05b.mp3
Category:science -- posted at: 5:16pm EDT

Dagoeneko, aurtengo Nobel saridunak iragarri dituzte. Zientziakoetan, medikuntzakoan, fisikakoan eta kimikakoan, saritu diren ikerketen gaiak hauxe dira: parasitoen aurkako terapiak, neutrinoen oszilazioak eta masa, eta DNA autokonpontzeko teknikak.

Direct download: NFXX-05a.mp3
Category:science -- posted at: 5:07pm EDT

XX. denboraldiaren 5. saioa: Nobel sariak, data mining eta zientzia-azoka.

Direct download: NFXX-05.mp3
Category:science -- posted at: 5:03pm EDT

Duela 450 Andres Urdaneta nabigatzaileak "itzuli" zen Asiatik Amerikara ipar hemisferiotik eta belaontzi batean. Historian, bidaia hori erregistratu zen lehen aldiz izan zen. Eta urteurrena horretatik abiatuta, Lemniskata taldekoek hitzaldi-ziklo bat antolatu dute. GOYO EKUONA izan da irratian hitzaldiak aurkezten.

Direct download: NFXX-04d.mp3
Category:science -- posted at: 4:58pm EDT

Aste honetan itzuli da Teknopolis ETBko emisiora. Dagoeneko, 18. denboraldia da, eta IÑAKI LETURIAk kontatu digu zein diren ikasturte honetarako ideia berriak. Gainera, aurreratu digu, lehen programa suari buruzko saio tematikoa dela.

Direct download: NFXX-04c.mp3
Category:science -- posted at: 4:51pm EDT

Gaur, roboten eta gure arteko elkarrekintza aztertu dugu, segurtasunaren ikuspuntutik. IK4-Tekniker zentroko IÑAKI MAURTUA ingeniariak horixe ikertu du inguru industrialetan, eta IROS kongresuan aurkeztu ditu emaitzak, Hamburgen. Asimoven robotikaren legeak ingeniari modernoen arabera.

Direct download: NFXX-04b.mp3
Category:science -- posted at: 4:47pm EDT

Informazioa kodifikatzeko garaian, soluzio magnetikoen zaleak gara. Baina zaletasun horrek arazo handiak ekartzen ditu. Orain, zientzialari-talde batek proposatu du material magnetikoaren atomoak manipulatzea arazoak konpontzeko. Atomoen ordena informazioa kodetzeko erabilita, gaurko  banda magnetikoen arazoak konponduko lirateke.

Direct download: NFXX-04a.mp3
Category:science -- posted at: 4:41pm EDT

XX. denboraldiaren 4. saioa: Banda magnetiko hobeak, Robotak eta gure artekoa, Teknopolis 18. edizioa eta Urdanetaren Tornabidaia eta hitzaldiak.

Direct download: NFXX-04.mp3
Category:science -- posted at: 4:17pm EDT

Bergaran, Laboratorium museoa inauguratu dute. Pieza izugari baliagarriak dituzte, eta material interesgarri asko, besteak beste, bisitariarekin elkarrekintza interaktiboa izateko. Rosa Errazkin gurekin izan da horren berri ekartzeko.
 
Direct download: NFXX-03d.mp3
Category:science -- posted at: 11:42am EDT

Gauza guztietan dago kuantika. Hori da, behintzat, Txoni Matxain kimikariaren filosofia. Gaur, horren froga bat ekarri digu: hostoak, klorofilaren eraginez, berdeak dira, eta hori fisika kuantikoaren ondorioz gertatzen da.

Direct download: NFXX-03c.mp3
Category:science -- posted at: 11:40am EDT

Achucarro zentroko Ane Wyssenbach neurozientzialaria gurekin izango da hilabetero zure garunean sartzeko prest, eta kontatzeko zer dagoen han. Gaur, ezuste bat ekarri digu: alkoholak ez dituela neuronak hiltzen. Hala ere, badu efekturik.

Direct download: NFXX-03b.mp3
Category:science -- posted at: 11:38am EDT

Posible da ume batek hiru pertsonaren material genetikoa jasotzea. Bata, gizon batetik, espermatozoidearen bitartez. Beste bat, emakume batena, obuluaren nukleoak dakarrena. Eta azkena, bigarren emakume batena, obuluaren mitokondrietan datorrena. Posible da, baina ez dago argi horrelako ume batek zer arrisku izango lituzkeen.

Direct download: NFXX-03a.mp3
Category:science -- posted at: 11:35am EDT

XX. denboraldiaren 3. saioa: hiru guraso duten umeak, Alkohola eta neuronak, klorofilaren kuantika eta Laboratorium museoa.

Direct download: NFXX-03.mp3
Category:science -- posted at: 11:32am EDT

Elhuyarko BEGO ZUBIAk "Sagardoa bidegile"" dokumentala egin du, sagardoari buruzko, eta Donostiako Zinemaldian estreinatu du. Gurekin izan da, eta lagundu digu gainbegirada bat egiten dokumentalaren gai zabal horretan. Besteak beste, historiaren eta zientziaren ikuspuntutatik aztertzen du sagardoa. 

Direct download: NFXX-02c.mp3
Category:science -- posted at: 6:44am EDT

Bitxia bada ere, uda honetako izarra planeta nano bat izan da. Pluton. New Horizons zunda bertara iritsi da, eta bertatik bertarako ikerketa bat abiatu du. JESUS ARREGI EHUko astronomoa etorri zaigu, oraingoz ikerketa horrek zer ekarri duen kontatzera.

Direct download: NFXX-02b.mp3
Category:science -- posted at: 6:40am EDT

Japoniako artea da kirigamia. Origamiaren antzeko artea da, baina papera tolestuz egin beharrean, papera moztuta egiten dute. Bada, ideia hori bera erabili dute Estatu Batuetako ikertzaile batzuek eguzki-panelen material fotosentikorra moztuta. 

Direct download: NFXX-02a.mp3
Category:science -- posted at: 6:33am EDT

XX. denboraldiaren 2. saioa: kirigamia eguzki-paneletan, Pluton eta Sagardoa Bidegile. 

Direct download: NFXX-02.mp3
Category:science -- posted at: 6:30am EDT

Gaindegia Behatokiko MIKEL AIESTARAN Euskalgeo atariaren arduraduna da. Mapak egiteko tresnak eskaintzen ditu atari horrek. Baina ez dira geografia hutsa erakusten duten mapak, baizik eta informazio soziologikoa erakusten dutenak. Gurekin izan da Mikel mapen beste ikuspuntu hori zertan datza azaltzeko.

Direct download: NFXX-01c.mp3
Category:science -- posted at: 4:49pm EDT

Atapuercako aztarnategia batean, El Portalón de la Cueva Mayor izenekoan, lehen nekazarien garaiko giza hezurrak topatu dituzte, eta ikertzaile-talde batek hezur horien genoma aztertu dute. Ikertzaileetako bat gure gaurko gonbidatua da, Burgosko Unibertsitateko ENEKO IRIARTE geologoa.

Direct download: NFXX-01b.mp3
Category:science -- posted at: 4:39pm EDT

Aurten, Norteko Ferrokarrillaren XX. denboraldia hasi dugu. Eta denboraldiaren lehen saio honetan, albiste batzuk gainetik begiratzen abiatu gara.

Direct download: NFXX-01a.mp3
Category:science -- posted at: 4:25pm EDT