Izaskun Elezgarai izan dugu irratian datorren asteko topaketa bat aurkezten: Eibarren, Osasun-zientziatako Ikertzaileen III. Topaketa izango dute urriaren 25ean. Ikertzaile euskaldun asko egun bateko topaketa intentsu batean. 

Gorka Azkunek mundu-ereduei buruz hitz egin digu adimen artifizialari buruzko atalean. Ingurunearen eredu bat egiteari buruz. Hortik, neurona-sareak erabilita, azaldu digu nola lortzen duten makina batek haren "ametsetatik" ikasten. 

Matematika ez da formuletan islatzen dena bakarrik. Etxeko armairuetan topologia konpexuaren adibide asko daude. Horietako bat alkondara da, gorputzari egokitzen den oihalezko "egitura" bat, oihal-puska bakarretik egin ezin dena. 

XXIII. denboraldiaren 6. saioa: alkondarak, ingurunearen eredu adimenduna eta osasun zientzietako ikertzaileen topaketa. 

Gero eta ikerketa gehiagok erakusten du herpes birusa alzheimerraren arrisku-faktorea dela

Hasi dira jadanik ZarautzOn taldeko lagunak ekitaldiak, bisitak eta hitzaldiak prestatzen 2018-19 ikasturterako. Gaur gurekin Jose Mari Larramendi eta Anabel Juaristi izan dira horren berri ekartzeko.

Txoni Matxainen estreinua dugu aurtengo denboraldian, kuantikaren atalarekin. Orbita kontzeptutik abiatu, eta orbital kontzeptura egin dugu salto. Planetak orbitetan mugitzen dira; elektroiak, berriz, orbitaletan, eta ahal ere, orbital bat ez da elektroiaren mugimendua adierazten duen ideia bat. Beste zerbait da.

Ikerketa baten arabera, pertsona batek batezbeste 5.000 aurpegi gogoratzen ditu. Datu deigarria da, baina nola lortu dute datu hori? Beharbada ez da datu zuzena. Nolanahi ere, interesgarriena da ikustea nola lortu duten datua, eta metodo fidagarria dena ala ez.

XXIII. denboraldiaren 5. saioa: 5.000 aurpegi, orbitalak eta ZarautzOn.

York-eko Unibertsitatean egindako ikerketa baten arabera, pertsona batek, batezbeste, 5.000 aurpegi gogoratzen ditu. Baina ikerketa egiteko modua ez da oso egokia datu jakin hori ontzat emateko. Ikertzaileek berek autokritika egin dute. Nolanahi ere, ikerketak beste ikerketen oinarria izateko balio du.

Azken urteotan gero eta ozenagoa da Nobel sarien aurkako iritzia, besteak beste, emakumezkoak baztertzeagatik

Proteinen eboluzioa azkartu daiteke eta azkartzearekin batera, bideratu nahi den helburuetara. Hori izan da aurtengo kimikako Nobel saria jasoko dutenen lanaren muina. Natura, nolabait, gure esanetara jarri digute, neurri batean.

Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberria beroari buruz hitz egin digu, urtaroen azalpenetik hasita eta sentsazio termikoaren zergatietaraino. Ez da zer tenperatura dagoen toki batean, baizik eta giza gorputzak nola sentitzen duen.

Zientzia fikzioa dirudi: argiarekin objektuak hartu eta mugitu daitezke. Argia laser bat da, behar bezala manipulatua, eta objektuak oso gauza txikiak, batzuetan birus baten tamainakoak. Aurtengo saridunek teknologia hori garatu dute eta gaur egun haien asmakuntzak estandarrak dira laserren teknologiaren esparruan.

Oskar Gonzalez gure kimikari kolorezaleak kontatu digu zenbat koloreko odolak existitzen diren. Esan daiteke, espezie gehienen odola ez dela gorria. Askok odol urdina edo berdea dute; kimikak azaltzen digu zergatik.

Sarrera orokor bat egin dugu Nobel sariei buruzkoa. Gainera, medikuntzakoa gainetik azaldu dugu: minbizia norberaren sistema immunologikoa erabilita trata daiteke, bain ahorretarako sistemak dituen eragozpenak gainditu behar dira.

XXIII. denboraldiaren 4. saioa: Nobel sariak, odolaren koloreak eta beroa.

ETBko Teknopolis programa, zientzia-programa, bueltan da aste honetan. Denboraldi berria du, eta gainera otsailean 20 urte egingo ditu emtitzen hasi zenetik. Gu Iñaki Leturia eta Nagore Rementeriarekin izan gara, aurkezlea eta zuzendariarekin, hurrenez hurren.

Idoia Mujika CFM zentroko komunikatzaileak aurkeztu digu orain Donostian ikusgai dagoen Fotciencia15 argazki-erakusketa.

Hernio eta Gazume mendien ingurua Kontserbazio Bereziko Gune izendatu zuten duela 5 urte. Orain, urteurrena ospatu dute Fagus Alkiza interpretazio-zentroan eta Donostiako Aquariumean. Guk gunea eta 5 urteko lan hori ezagutu dugu Naturtzaindia taldeko Iñaki Aizpuru biologoaren eskutik.

Zientzia vs. eliza eredua ez du ondo azaltzen Galileo Galileiren historiaren gatazka. Elizan bazen Galileoren aldekorik, eta Inkisizioaren aurrean salatu zutenak Pisako Unibertsitateko kideak ziren. Orain topatutako eskutitz batek laguntzen du gatazka ulertzen.

XXIII. denboraldiaren 3. saioa: Galileoren eskutitza, Hernio eta Gazume, Fotciencia15 eta Teknopolis.

Hitzaldien ziklo bat da ikertzaileen gaua. Oskar Gonzalez kimikaria, gure kolaboratzailea, bertan izango da hizlari, eta aurrerapen txiki bat ekarri digu.

Historiaurrean, gizakiak harrapatzen zuen guztia erabili zuen teknologia berria garatzeko, besteak beste, animalien hezurrak. Zer animalia? Zer hezur? Zer teknologia? Aritza Villaluenga EHUko palentologoa editorea da gai horri buruzko monografiko batean; bertan kontatzen digute zer dakigu gaiaz Europako aztarnategietatik ateratako informazioari esker.

Frantziako herri bat da Descartes. Han jaio zen Rene Descartes, matematikari eta filosofo ospetsua. Familia ez zen hangoa, baina izurrite batetik iheska, han erditu zen ama. Kontua da garai hartan herriak La Haye de Tourain zuela izena, baina pertsonai handi horren jaiotzarengatik izena aldatu zioten.

XXIII. denboraldiaren 2. saioa: Descartes, hezur-teknologia eta ikertzaileen gaua.

Kioskoan da Elhuyar aldizkariaren iraileko zenbakia. Guk edukiei eman diegu gainbegirada bat aldizkariko erredaktoreetako batekin, Ana Galarragarekin.

Bueltan gaude denboraldi berrian. Udari begira jarrita, uztaileko albiste bat aukeratu dugu: ESAko ikertzaile batzuek ur likidozko laku bat topatu dute Marten, lurpean, edo hala uste dute. Topatze-teknikak berak azaltzen du zergatik. 

XXIII. denboraldiaren 1. saioa: uda bukatu da, GrapheneWeek eta Elhuyar aldizkaria.

Joachim Frank iazko kimikako Nobel saridunaren hitzak izan ditugu. Baita harekin lan egin duen Xabier Agirrezabala ikertzailearenak ere. Baina haiek ez dira gurekin estudioan egon; haiek elkarrizketatu zituzten, ordea, Mentxu Aiertza gure kolaboratzaileak eta Berriako Edu Lartzanguren kazetariak. Mentxu eta Edu gurekin izan dira denboraldiko azken saio honetan gurekin.

XXII. denboraldiaren 43. saioa: Joachim Frank Nobel sariduna eta izen zientifikoak.

Surfean aritzeko olatu handienek 30 metro altu inguru dira. Sekulakoa. Surferako oso aproposak dira, baina ez bakarrk surferako. Olatu horiek energia-kantitate handia dute barruan. Zientzialariek estimazio bat egin dute jakiteko zenbateko energia duen horrelako olatu erraldoi batek.

Joseph Fourier XVIII. mendeko matematikaria zen, baibna haren lanak XXI. menderaino iritsia da oinarrizko tresna matematiko moduan. Irratia egiteko erabiltzen da, adibidez. Eta argazkiak tratatzeko, eta subatantzien detekzio espektrometrikoan eta beste aplikazio askotan. Hala ere, ez da oiihartzun oso handia duen tresna matematiko bat. Horregatik, dibulgazioaren garrantziarengatik, Fourieren trasformatua ekarri digu gaur ELI ALBERDIk Norteko Ferrokarrillera.

Surflariek bilatzen dituzten olatu handienak oso energetikoak dira. Nazaré herrian, adibidez, 30 metro altu diren olatuen gainean aritu izan dira surfean, eta zientzialariek kalkulatu dute olatu horietako baten energia nahikoa dela milioika telefono mugikor kargatu ahal izateko.

XXII. denboraldiaren 42. saioa: Surf egiteko olatuak eta Fourier.

CAf-Elhuyar sarien artikulu orokorren kategoria irabazzi duen testuak soluzio bat proposatzen du plastikoen birziklapenerako. Irtenbide zirkularra deitu diote. Arazo handia da hondakin plastikoen kudeaketa, kanpotik ikusten dena baino konplexuagoa. Alaitz Etxabidek, artikuluaren egileak, azaldu digu zergatik.

"Vacuum" bideoak irabazi du OnZientzia lehiaketa. Patxi Razkin, iazko edizioaren irabazleak berak irabazi du aurten. Bideoan kontatzen digu atomoaren zati handiena hutsunea dela, eta horrek ondorio interesgarriak ditu. Adibidez, elkar ukitzen dugunean, ez garela benetan elkar ukitzen ari.

Afrikako Baobad zaharrenak hiltzen ari dira. Baita altuenak ere. Eta zientzialariek ez dakite zergatik den hori. 2.000 urtetik gora bizi dira zuhaitz horiek, baina azken 12 urteetan, bat-batean, zaharrenetako asko hil egin dira. Hipotesi batzuk daude heriotza horiei buruz, infekzioekin eta lehorteekin zerikusia dutenak, baina arrazoia ez da ezaguna.

XXII. denboraldiaren 41. saioa: baobad zaharrak, PatxiRazkin eta vacuum eta Plastikoen birziklapenaren soluzioa.

Antartikako izotz-geruzak hiru bilioi tona izotz galdu ditu hogeita bost urtetan, eta horrek itsas maila ia zortzi milimetro igotzea eragin du. Eta itsas mailak gora egin dituen zortzi milimetro horietatik hiru, azken bost urteetan igo dira. Horixe dio izotz-geruzaren gorabeherak ikertzen dituen nazioarteko ikerketa-talde handi batek, IMBIE ikerketa taldeak, Nature aldizkarian argitaratu duen azken azterketak.

Kristal likido berri bat aurkeztu dute Nature aldizkarian. Material horren partikulak bi norbideetan autoordenatzen dira, eta horrek propietate optiko oso onak ematen dio. Egunen batean, zure pantailetan erabil litekeen material bat da; kristal likido bat, gainera, garai batean oso berria zen teknologia baten bertsio modernoa.

Zientzia gizarteratzen dutenen kongresu handi bat antolatu dute CFM eta DIPC zentroek: Euskal Esperientziak Zientzia Zabalkuntzan . DIPCko Amaia Arregik eta CFMko Idoia Mujikak kontatu digute ikuspuntu askotatik aztertutako euskarazko dibulgazioaz arituko direla, eta kongresuan nondik norakoak argitu dizkigute. 

Miguel Querejeta astronomoak M51 galaxiaren erdian dagoen zulo beltz erraldoia ikertu du tesian. Horri buruz idatzi du artikulu bat, eta CAF-Elhuyar sari bat eskuratu du horrekin. Guk harekin luze hitz egin dugu zulo beltzei buruz, eta asko ikasi dugu, batez ere, Miguel dibulgatzaile ona dela.

Nature aldizkarian kristal likido baten berri eman dute. Coloradoko Unibertsitatean garatu dute, eta gailu elektronikoen pantailetan  iraultza izan liteke etorkizun hurbilean. Haren partikulak bi norabidetan lerrokatzen dira eta oso ezaugarri optiko bereziak sortzen dituzte. 

XXII. denboraldiaren 40. saioa: kristal likido biaxiala, zulo beltzak galaxiaren erdian eta EEZZ18. 

Eguzki-kontzentragailu lumineszente gisa jokatzen duen polimerozko zuntz optiko berri bat, merkea eta eraginkorra, lortu du Itxaso Parola Domingo telekomunikazio-ingeniariak.

Elhuyar aldizkariaren ekaineko zenbakia kalean da dagoeneko. Aldizkariaren azalean intsektu baten argazki polit bat, profesionala ez den argazkilari batek eginda. Eta barruan... barruan zer dagoen Aitziber Agirre zuzendariak kontatu digu.

Josu Doncel matematikariak supermerkatura eraman gaitu, matematikaren bila. Berez, zenbaki asko dago supermerkatu batean; prezioak, eskaintzak eta horrelakoetan badira ulertu beharreko kontzeptu matematikoak. Baina begi bistako ezaugarri horiez gain, askoz kontu matematiko gehiago dago ohiko supermerkatu batean.

MIT institutuko matematikariek urtebetez aztertu dituzte New Yorkeko taxien lana. Helburua, galdera bati erantzutea: beharrezkoak al dira hirian dauden taxi guztiakedo kopuru txikiago batekin eman daiteke zerbitzua, kalitatez jaitsi gabe? Erantzuna da antolamendu perfekto batekin, taxien % 30a sobran dagoela oraingo zerbitzu perfektua emateko.

XXII. denboraldiaren 39. saioa: taxi horiak, matematikari bat supermerkatuan eta Elhuyar aldizkariaren ekaineko zenbakia.

MIT institutuko matematikariek eredu teoriko bat egin dute hiriko taxien lana optimizatzeko. Urtebetez jaso dituzte taxi-kopuruaren eta bidaien datuak, eta sare-itxurako eredu bat osatu dute. gero, grafoen teoria erabilita, taxien antolamendu opimoa nolakoa izango litzatekeen aztertu dute.

Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberria eta Mikel Abadia gurekin izan dira, garagardoaren zientziari buruz hitz egiteko. Lupulua gehitzearen arrazoi historikoaz hitz egin dugu, ale versus lager bi garagardo-mota nagusiei buruz, hartziduraz eta abar. 

CAF-Elhuyar sarietan, kazetaritza kategorian Josu Lopez Gazpio izan da irabazlea. Zientzia Kaiera blogean argitaratutako artikulu batean gabonetako oporraldiak osasunean duen eragina aztertu zuen. Ez dietak, ez eguraldiak... oporraldiak berak duen eragina. Hain begi bistakoa dirudien gai batek badu zer irakatsi zientzialarien lan egiteko moduari buruz. Gainera, Koldo Garcia ere batu zaigu elkarrizketan eta josuk eta koldok UEUko ikastaro baten berri ekarri digute.

Hawaii uharteko Kilauea sumendiak erupzioa izan du maiatzean. Gaur egungo sumendirik monitorizatuenetako bat da, eta geologoak hasi dira lanean, ahalik eta datu gehien jasotzeko. Jasotako informazioari esker, hurrengo erupzioetan iragarpen hobeak egin ahal izango dutela espero dute.

XXII. denboraldiaren 38. saioa: Kilauea sumendia, gabonetako oporraldiaren eragina eta garagardoa eta Eureka.

Nazioarteko ikerketa batek erreka idorrek edo aldizkako errekek karbonoaren ziklo globalean duten eragina aztertu du. Orain arte zeharo gutxietsi badira ere, aldizka lehortzen diren errekek atmosferara uste baino CO₂-ekarpen handiagoa egiten dutela kalkulatu dute. Daniel von Schiller eta Arturo Elosegi EHUko ikertzaileek parte hartu dute ikerketa horretan.

Ekaia aldizkariak jaso du aurtengo CAF-Elhuyar merezimendu saria. Ia 30 urte egin ditu jadanik, zientzia dibulgatzen unibertsitatearen barrutik, eta sari honen bitartez, CAF enpresak eta Elhuyar Fundazioak lan garrantzitsu hori aitortu nahi izan diote. Asier Vallejo zuzendaria izan da gurekin irratian.

Duela 42 milioi urte, manatien eta dudongoen arbaso bat bizi zen Europan. Haren fosilak aurkitu dituzte Castejón de Sobrarben, Huescan. Itsas ugaztunak uretara egokitzen ari ziren garaiko fosilak dira. EHUko Ainara Badiola paleontologoak ikertu ditu fosil horiek. Gurekin izan du haren lanaren berri ekartzeko.

Aspaldiko ideia da: Lurretik orbitara igotzeko, igogailu bat erabil liteke. Ez da gaur egun egingarria, baina fisikak dio posible dela, eta fikzioan nahiz ikerketa fisiko errealean, planteatzen den ideia bat da. Zuziri bat jaurti beharrean, igogailua erabiltzea.

XXII. denboraldiaren 37.saioa: igogailu espaziala, sirenioen arbasoak eta Ekaia, merezimendu osoarekin.

Banatu dira Caf-Elhuyar sariak. “Egin jauzi, eta sortu uhin hedakorrak” zen sariketaren leloa aurten, eta horretara ausartu direnei aitortza egiteko asmoz egin da ekitaldia. Hain zuzen, zientzia eta teknologia gizarteratzeko ahalegina egiten dutenen lana aitortzea da sariketaren helburua, baita xede horrekin bat egiten duten proiektuak bultzatzea ere.

Pint of Science jaialdiari buruz hitz egin dugu Oskar Gonzalezekin eta CIC-biomaguneko Idoia Mikelezekin. Haiek dira jaialadia antolatzen duten taldeen kideak Bilbon eta Donostian, hurrenez hurren. 

Koloreen ataletik abiatuta, kromatografiara egin dugu salto, nahastutako substantziak banatzeko teknika bat. Oskar Gonzalezek azalduko digu zergatik izenak egiten dien erreferentzia koloreei, eta nolakoa den teknika hori gaur egun.

Txorizale baten bloga: Usurbilgo txoriak. Han aurkitu dugu istorio bitxi bat: Zubietan ikusi dute larre-buztinkara espeziearen Eskandinaviako subespeziea. Iparralderako migrazioan dago, Afrikatik Eskandinaviara, baina oso zaila da subespezie hori inguru hauetan ikustea.

XXII. denboraldiaren 36. saioa: Usurbilgo txoriak, kromatografia eta Pint of Science.

Uste baino gorila eta txinpantze gehiago daude Afrika ekuatorialeko mendeabaldean. Haien egoera txarra da, eta populazioak gainbeheran daude, batez ere hiru faktorek mehatxatuta: ehztariak, ebola birusak eta ukitu gabeko basoaren galera. Baina behintzat, populazioak uste baino handiagoak dira.

Ezagutu beharreko zientzialari bat, eta, hala ere, oso ezaguna ez dena: Barbara McClintock. 1983ko Medikuntza edo Fisiologiako Nobel saria eman zioten artoa ikertuta, sekulako bultzada eman ziolako genetikari. DNAren egitura ezagutu baino baino askoz lehenago, kromosometan izaten diren zatien leku-aldaketak aurkitu zituen. Elhuyar aldizkariko Egoitz Etxebestek kontatu digu haren istorioa.

Azken behaketek eta kontaketek erakutsi dute uste baino gorila eta txinpantze gehiago geratzen direla Afrikaren mendebaldean. Hala ere, populazioak jarraitzen dute arriskuan, batez ere, hiru faktoreengatik: armak, germenak eta zuhaitz-falta. 

XXII. denboraldiaren 35. saioa: Gorilak eta txinpantzeak, Barbara McClintock eta bigarren kromosoma.

Festa handia izan da Elhuyar Fundazioak antolatzen duen Zientzia Azokaren aurtengo edizioa bukatzeko. Bigarren hezkuntzako ikasleentzat antolatuta dago (ikasturte osoko lana), eta balio handia du ikasleek zientziaren metodologian murgiltzeko. Elhuyarko Danel Solabarrietak kontatu digu nolakoa izan zen Bilbon egindako bukaera-festa.

Kuantikaren bitartez, taula peruiodikoaren sotoetan sailkatuta dauden bi elementu ezagutu ditugu, Txoni Mtxainekin batera: neodimioa eta praseodimioa. Iman indartsuak egiteko lehengaiak dira, eta ia ziur neodimio pixka bat etxean bertan dugula. Propietate harrigarriak, eta anekdota entzungarriak, bi elementu hauen kontura.

AACR erakundearen urteroko kongresuan eztabaida sutsiua izan da bi onkologoren artean. Genetikak gidatutako terapiaren eraginkortasunari buruzkoa da. 20 urte inguru duen tratamendu mota hau asko aurreratzen ari gara, baina agian gehiegi espero dugu horretaz.

XXII. denboraldiaren 34. saioa: genetikak gidatutako terapia minbizian, neodimio eta praseodimioa eta Zientzia Azoka 2018.

Eremu kantauriarrean bizi izan ziren azken neandertalen eta lehen Homo sapiens-en garaia ikertu dute eta ondorio honetara iritsi dira: beste leku batzuetan ez bezala, bi populazioek oso denbora-tarte txikian egin zutela bat eremu berean, eta, beraz, elkarrekintzarako aukera gutxi izan zutela.

Plentziako Itsas Estazioa, EHUren estazio bat, Europako azpiegitura baten parte da hemendik aurrera: European Marine Biological Resource Centre-koa. Bederatzi herrialdetako estazioekin osatuta dago azpiegitura, eta itsasoaren ikertzen duen edozer talderako baliabideak eskaintzeko aurrerapauso handia da. PIEn lan egiten duen Ibon Cancio EHUko biologoak azaldu digu nolakoa den azpiegitura hori eta nolakoa PIEren partaidetza.

Sare elektrikoak matematikarien beharra du, batez ere, iragarpenak egiteko. Arrazoia da kontsumoak berak mugatzen eta behartzen duela elektrizitatearen sorrera. Beraz, sortu baino lehen, jakin egin behar da zenbat kontsumituko den eta noiz. JOSU DONCELek azaldu digu nolako lana egiten duten matematikariek horretarako, energia berriztagarrien ekarpen bereziak kontuan hartuta.

Carlo Rovelli fisikari teorikoak denborari buruzko liburu idatzi du, The Order of Time, eta haren tesia esaldi honetan laburbil daiteke: denbora irudipen bat da. Hori aztertzeko, denborarik gabeko fisika bat aztertzen du liburuan. 

XXII. denboraldiaren 33. saioa: The Order of Time, sare elektrikoaren matematika eta PIE estazioa Europako azpiegitura batean.

Eli Alberdi matematikariak konposaketa metodoei buruz hitz egin digu. Teknika matematikoa da oso sistema konplexu batzuetan aplikatzen dena. Adibidez, paleoklimatologian erabiltzen da, hau da, duela milioika urteko klima nolakoa zen kalkulatzeko balio du.

Etna sumendia itsaso aldera labaintzen eta mugitzen ari da, urteko batez beste 14 milimetro. Adituek neurtu dute mugimendu hori GPSaren azterketa zehatz batez. Esaten dutenez, efektu horrek ez du arriskurik ekartzen, baina neurketa zientifikoetan zuzendu beharreko distortsio bat da.

XXII. denboraldiaren 32. saioa: Etna sumendia eta konposaketa metodoak.

GPSko neurketa zehatzek erakusten dute Etna sumendia itsasorantz labaintzen ari dela. Malda txiki baten gaineko sumendia da, eta pizkanaka ari da maldan behera erortzen. Oso poliki ari da erortzen, urteko 14 milimetro besterik ez du egiten, eta kosta 15 kilometrora dago. Beraz, ez dago arriskurik han bizi direnentzat, baina neurketa zientifikoetan eragina badu, eta zuzendu beharreko efektua da.

Esne Bidearen erdian eta Lurretik 25.000 argi-urtera dagoen zulo beltz erraldoiaren inguruan, dozena bat zulo beltz txiki detektatu ditu Columbiako Unibertsitateko (AEB) astronomo-talde batek. Eta milaka izan daitezkeenaren susmoa dute, gainera.

Denok dugu buruan tiranosauroen irudia, gehienok Parke Jurasikoa pelikulak lagunduta. Baina nolakoa zen benetan tiranosauroa? Pelikuletakoa bezalakoa? Zer dio zientziak dinosauro erraldoiari buruz? Ezusteko handiak eta zalantza asko dago tiranosauroen inguruan; azken batean fosil gutxi batzuetatik atera dugu informazioa.

Apirilak 1etik 2rako gauean erori zen Ozeano Barean, hegoaldean. Tiangong-1 laborategi bat zen, estazio-espazio bat eraikitzeko proiektuaren lehen urratsa. Baina laborategia erorita, proiektua ez da bertan behera geratu.

XXII. denboraldiaren 31. saioa: Tiangong-1 erori egin da, Tiranosauroaren zientzia eta Gotzone Barandika.

Joseba Rios arkeologoaren taldekoek duela 90.000 urteko egurra aurkitu dute Bizkaiko Aranbaltzako aztarnategian, Barrikan. Harrigarria da; Europan beste bost tokitan bakarrik aurkitu delako hainbeste denboraz kontserbatutako egurra. Kasu honetan, Neanderthalek erabilitako tresna bat da.

Elhuyar aldizkarian Ilargira joateko misioak aztertu dituzte. Aldizkariaren azken zenbakian horixe izan da gai nagusia. Hainbat herrialdek dituzte Ilargia esploratzeko edo ikertzeko misioak. Ana Galarraga erredaktoreak erakutsi digu misioen panorama hori, eta adituen iritzia ere ekarri digu.

Eureka museoko Miren Milletek bi galdera erantzun dizkigu ordu-aldaketari buruz. Bata, zergatik, eta bestea, noiz arte ibiliko garen ordua aldatzen urtean bi aldiz. Bigarren galderak ez du erantzun errazik. Milletek gainera espazio-estazio txinatar baten erorketaz hitz egin digu, Tiangong-1.

Joseba Rios arkeologo taldeak egurrezko pieza bat aurkitu du Aranbaltzako aztarnategian, Barrikan, Bizkaian. Segurua asko Neanderthalek erabilitako egurrezko tresna bat da eta aurkikuntza aipagarria da, oso arraroa da egurrak hainbeste denbora irautea. Europan beste bost egurrezko aztarna aurkitu dira, besterik ez.

XXII. denboraldiaren 30. saioa: Egur fosila Bizkaian, ordu-aldaketa eta Tiangong-1 estazioa eta Ilargirako misioak.

Lupulurik gabe garagardoari lupulu-zaporea ematea lortu dute, garagardoa egiteko erabiltzen den legamia eraldatuta. Lupulu-zaporea ematen duten bi molekula sortzen ditu eraldatutako legamiak.

Nazioarteko ikertzaile-talde batek Iberiar Penintsulako migrazioak ikertu ditu giza aztarnen DNA azterketen bidez. Nekazaritza ekarri zuen migrazioa eta 2.500 urte geroago izan zen bigarren migrazioa bat dokumentatu dituzte; Neolitotik Brontze Arorainoko bi migrazio nagusiak. Eneko Iriarte, izan da gurekin, ikerketan parte hartu duen Burgosko Unibertsitateko geologo bat.