Elhuyar Zientzia

XXII. denboraldiaren 39. saioa: taxi horiak, matematikari bat supermerkatuan eta Elhuyar aldizkariaren ekaineko zenbakia.

Direct download: NFXXII-39.mp3
Category:science -- posted at: 3:49pm EDT

MIT institutuko matematikariek eredu teoriko bat egin dute hiriko taxien lana optimizatzeko. Urtebetez jaso dituzte taxi-kopuruaren eta bidaien datuak, eta sare-itxurako eredu bat osatu dute. gero, grafoen teoria erabilita, taxien antolamendu opimoa nolakoa izango litzatekeen aztertu dute.

Direct download: Qk35-180531NewYorkekoTaxiak.mp3
Category:science -- posted at: 4:34am EDT

Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberria eta Mikel Abadia gurekin izan dira, garagardoaren zientziari buruz hitz egiteko. Lupulua gehitzearen arrazoi historikoaz hitz egin dugu, ale versus lager bi garagardo-mota nagusiei buruz, hartziduraz eta abar. 

Direct download: NFXXII-38c.mp3
Category:science -- posted at: 1:58pm EDT

CAF-Elhuyar sarietan, kazetaritza kategorian Josu Lopez Gazpio izan da irabazlea. Zientzia Kaiera blogean argitaratutako artikulu batean gabonetako oporraldiak osasunean duen eragina aztertu zuen. Ez dietak, ez eguraldiak... oporraldiak berak duen eragina. Hain begi bistakoa dirudien gai batek badu zer irakatsi zientzialarien lan egiteko moduari buruz. Gainera, Koldo Garcia ere batu zaigu elkarrizketan eta josuk eta koldok UEUko ikastaro baten berri ekarri digute.

Direct download: NFXXII-38b.mp3
Category:science -- posted at: 1:28pm EDT

Hawaii uharteko Kilauea sumendiak erupzioa izan du maiatzean. Gaur egungo sumendirik monitorizatuenetako bat da, eta geologoak hasi dira lanean, ahalik eta datu gehien jasotzeko. Jasotako informazioari esker, hurrengo erupzioetan iragarpen hobeak egin ahal izango dutela espero dute.

Direct download: NFXXII-38a.mp3
Category:science -- posted at: 1:24pm EDT

XXII. denboraldiaren 38. saioa: Kilauea sumendia, gabonetako oporraldiaren eragina eta garagardoa eta Eureka.

Direct download: NFXXII-38.mp3
Category:science -- posted at: 1:14pm EDT

Nazioarteko ikerketa batek erreka idorrek edo aldizkako errekek karbonoaren ziklo globalean duten eragina aztertu du. Orain arte zeharo gutxietsi badira ere, aldizka lehortzen diren errekek atmosferara uste baino CO2-ekarpen handiagoa egiten dutela kalkulatu dute. Daniel von Schiller eta Arturo Elosegi EHUko ikertzaileek parte hartu dute ikerketa horretan.

Direct download: Qk34-180523_Erreka_idorrak.mp3
Category:science -- posted at: 3:35am EDT

Ekaia aldizkariak jaso du aurtengo CAF-Elhuyar merezimendu saria. Ia 30 urte egin ditu jadanik, zientzia dibulgatzen unibertsitatearen barrutik, eta sari honen bitartez, CAF enpresak eta Elhuyar Fundazioak lan garrantzitsu hori aitortu nahi izan diote. Asier Vallejo zuzendaria izan da gurekin irratian.

Direct download: NFXXII-37c.mp3
Category:science -- posted at: 12:12pm EDT

Duela 42 milioi urte, manatien eta dudongoen arbaso bat bizi zen Europan. Haren fosilak aurkitu dituzte Castejón de Sobrarben, Huescan. Itsas ugaztunak uretara egokitzen ari ziren garaiko fosilak dira. EHUko Ainara Badiola paleontologoak ikertu ditu fosil horiek. Gurekin izan du haren lanaren berri ekartzeko.

Direct download: NFXXII-37b.mp3
Category:science -- posted at: 12:08pm EDT

Aspaldiko ideia da: Lurretik orbitara igotzeko, igogailu bat erabil liteke. Ez da gaur egun egingarria, baina fisikak dio posible dela, eta fikzioan nahiz ikerketa fisiko errealean, planteatzen den ideia bat da. Zuziri bat jaurti beharrean, igogailua erabiltzea.

Direct download: NFXXII-37a.mp3
Category:science -- posted at: 12:03pm EDT

XXII. denboraldiaren 37.saioa: igogailu espaziala, sirenioen arbasoak eta Ekaia, merezimendu osoarekin.

Direct download: NFXXII-37.mp3
Category:science -- posted at: 12:01pm EDT

Banatu dira Caf-Elhuyar sariak. “Egin jauzi, eta sortu uhin hedakorrak” zen sariketaren leloa aurten, eta horretara ausartu direnei aitortza egiteko asmoz egin da ekitaldia. Hain zuzen, zientzia eta teknologia gizarteratzeko ahalegina egiten dutenen lana aitortzea da sariketaren helburua, baita xede horrekin bat egiten duten proiektuak bultzatzea ere.

Direct download: Qk33-180516_CAF-Elhuyar_Sariak_2018.mp3
Category:science -- posted at: 5:25am EDT

Pint of Science jaialdiari buruz hitz egin dugu Oskar Gonzalezekin eta CIC-biomaguneko Idoia Mikelezekin. Haiek dira jaialadia antolatzen duten taldeen kideak Bilbon eta Donostian, hurrenez hurren. 

Direct download: NFXXII-36c.mp3
Category:science -- posted at: 4:02am EDT

Koloreen ataletik abiatuta, kromatografiara egin dugu salto, nahastutako substantziak banatzeko teknika bat. Oskar Gonzalezek azalduko digu zergatik izenak egiten dien erreferentzia koloreei, eta nolakoa den teknika hori gaur egun.

Direct download: NFXXII-36b.mp3
Category:science -- posted at: 4:00am EDT

Txorizale baten bloga: Usurbilgo txoriak. Han aurkitu dugu istorio bitxi bat: Zubietan ikusi dute larre-buztinkara espeziearen Eskandinaviako subespeziea. Iparralderako migrazioan dago, Afrikatik Eskandinaviara, baina oso zaila da subespezie hori inguru hauetan ikustea.

Direct download: NFXXII-36a.mp3
Category:science -- posted at: 3:59am EDT

XXII. denboraldiaren 36. saioa: Usurbilgo txoriak, kromatografia eta Pint of Science.

Direct download: NFXXII-36.mp3
Category:science -- posted at: 3:58am EDT

Direct download: Audioa_Neandertalen_eta_Homo_sapiens-en_elkarbizitza_uste.mp3
Category:science -- posted at: 5:07am EDT

Uste baino gorila eta txinpantze gehiago daude Afrika ekuatorialeko mendeabaldean. Haien egoera txarra da, eta populazioak gainbeheran daude, batez ere hiru faktorek mehatxatuta: ehztariak, ebola birusak eta ukitu gabeko basoaren galera. Baina behintzat, populazioak uste baino handiagoak dira.

Direct download: Qk32-180510GorilakEtaTxinpantzeak.mp3
Category:science -- posted at: 4:25am EDT

Eboluzioan gure gertueneko espeziea da txinpantzea. Berak eta primate guztiek 24 kromosoma dituzte genoman, baina gizakiak 23 besterik ez ditu. Oso bitxia da kontua. Noiz galdu dugu kromosoma hori? Eta zergatik?  
 
Direct download: NFXXII-35c.mp3
Category:science -- posted at: 3:10am EDT

Ezagutu beharreko zientzialari bat, eta, hala ere, oso ezaguna ez dena: Barbara McClintock. 1983ko Medikuntza edo Fisiologiako Nobel saria eman zioten artoa ikertuta, sekulako bultzada eman ziolako genetikari. DNAren egitura ezagutu baino baino askoz lehenago, kromosometan izaten diren zatien leku-aldaketak aurkitu zituen. Elhuyar aldizkariko Egoitz Etxebestek kontatu digu haren istorioa.

Direct download: NFXXII-35b.mp3
Category:science -- posted at: 3:09am EDT

Azken behaketek eta kontaketek erakutsi dute uste baino gorila eta txinpantze gehiago geratzen direla Afrikaren mendebaldean. Hala ere, populazioak jarraitzen dute arriskuan, batez ere, hiru faktoreengatik: armak, germenak eta zuhaitz-falta. 

Direct download: NFXXII-35a.mp3
Category:science -- posted at: 3:09am EDT

XXII. denboraldiaren 35. saioa: Gorilak eta txinpantzeak, Barbara McClintock eta bigarren kromosoma.

Direct download: NFXXII-35.mp3
Category:science -- posted at: 3:06am EDT

AACR erakundearen urteroko azken kongresuan, eztabaida bat piztu da genetikak gidatutako tratamenduei buruz minbiziaren arloan. Teknika berri samarra da, eta aurrerapauso asko ari da ematen, baina gaur egun arrakasta tasa % 15ekoa da, eta aditu batzuen ustez, oihartzun handiegia ematen zaio emaitzak ikusita.

Direct download: Qk31-180503GenetikakGidatutakoTerapiaMinbizian.mp3
Category:general -- posted at: 5:30am EDT

Festa handia izan da Elhuyar Fundazioak antolatzen duen Zientzia Azokaren aurtengo edizioa bukatzeko. Bigarren hezkuntzako ikasleentzat antolatuta dago (ikasturte osoko lana), eta balio handia du ikasleek zientziaren metodologian murgiltzeko. Elhuyarko Danel Solabarrietak kontatu digu nolakoa izan zen Bilbon egindako bukaera-festa.

Direct download: NFXXII-34c.mp3
Category:science -- posted at: 4:11pm EDT

Kuantikaren bitartez, taula peruiodikoaren sotoetan sailkatuta dauden bi elementu ezagutu ditugu, Txoni Mtxainekin batera: neodimioa eta praseodimioa. Iman indartsuak egiteko lehengaiak dira, eta ia ziur neodimio pixka bat etxean bertan dugula. Propietate harrigarriak, eta anekdota entzungarriak, bi elementu hauen kontura.

Direct download: NFXXII-34b.mp3
Category:science -- posted at: 4:09pm EDT

AACR erakundearen urteroko kongresuan eztabaida sutsiua izan da bi onkologoren artean. Genetikak gidatutako terapiaren eraginkortasunari buruzkoa da. 20 urte inguru duen tratamendu mota hau asko aurreratzen ari gara, baina agian gehiegi espero dugu horretaz.

Direct download: NFXXII-34a.mp3
Category:science -- posted at: 4:03pm EDT

XXII. denboraldiaren 34. saioa: genetikak gidatutako terapia minbizian, neodimio eta praseodimioa eta Zientzia Azoka 2018.

Direct download: NFXXII-34.mp3
Category:science -- posted at: 4:00pm EDT

Eremu kantauriarrean bizi izan ziren azken neandertalen eta lehen Homo sapiens-en garaia ikertu dute eta ondorio honetara iritsi dira: beste leku batzuetan ez bezala, bi populazioek oso denbora-tarte txikian egin zutela bat eremu berean, eta, beraz, elkarrekintzarako aukera gutxi izan zutela.

Direct download: Qk30-180425_Neandertalak_eta_gizaki_modernoa_eremu_kantauriarrean.mp3
Category:science -- posted at: 2:54pm EDT

Plentziako Itsas Estazioa, EHUren estazio bat, Europako azpiegitura baten parte da hemendik aurrera: European Marine Biological Resource Centre-koa. Bederatzi herrialdetako estazioekin osatuta dago azpiegitura, eta itsasoaren ikertzen duen edozer talderako baliabideak eskaintzeko aurrerapauso handia da. PIEn lan egiten duen Ibon Cancio EHUko biologoak azaldu digu nolakoa den azpiegitura hori eta nolakoa PIEren partaidetza.

Direct download: NFXXII-33c.mp3
Category:science -- posted at: 2:12pm EDT

Sare elektrikoak matematikarien beharra du, batez ere, iragarpenak egiteko. Arrazoia da kontsumoak berak mugatzen eta behartzen duela elektrizitatearen sorrera. Beraz, sortu baino lehen, jakin egin behar da zenbat kontsumituko den eta noiz. JOSU DONCELek azaldu digu nolako lana egiten duten matematikariek horretarako, energia berriztagarrien ekarpen bereziak kontuan hartuta.

Direct download: NFXXII-33b.mp3
Category:science -- posted at: 2:08pm EDT

Carlo Rovelli fisikari teorikoak denborari buruzko liburu idatzi du, The Order of Time, eta haren tesia esaldi honetan laburbil daiteke: denbora irudipen bat da. Hori aztertzeko, denborarik gabeko fisika bat aztertzen du liburuan. 

Direct download: NFXXII-33a.mp3
Category:science -- posted at: 2:05pm EDT

XXII. denboraldiaren 33. saioa: The Order of Time, sare elektrikoaren matematika eta PIE estazioa Europako azpiegitura batean.

Direct download: NFXXII-33.mp3
Category:science -- posted at: 2:01pm EDT

Eli Alberdi matematikariak konposaketa metodoei buruz hitz egin digu. Teknika matematikoa da oso sistema konplexu batzuetan aplikatzen dena. Adibidez, paleoklimatologian erabiltzen da, hau da, duela milioika urteko klima nolakoa zen kalkulatzeko balio du.

Direct download: NFXXII-32b.mp3
Category:science -- posted at: 5:04pm EDT

Etna sumendia itsaso aldera labaintzen eta mugitzen ari da, urteko batez beste 14 milimetro. Adituek neurtu dute mugimendu hori GPSaren azterketa zehatz batez. Esaten dutenez, efektu horrek ez du arriskurik ekartzen, baina neurketa zientifikoetan zuzendu beharreko distortsio bat da.

Direct download: NFXXII-32a.mp3
Category:science -- posted at: 4:57pm EDT

XXII. denboraldiaren 32. saioa: Etna sumendia eta konposaketa metodoak.

Direct download: NFXXII-32.mp3
Category:science -- posted at: 4:50pm EDT

GPSko neurketa zehatzek erakusten dute Etna sumendia itsasorantz labaintzen ari dela. Malda txiki baten gaineko sumendia da, eta pizkanaka ari da maldan behera erortzen. Oso poliki ari da erortzen, urteko 14 milimetro besterik ez du egiten, eta kosta 15 kilometrora dago. Beraz, ez dago arriskurik han bizi direnentzat, baina neurketa zientifikoetan eragina badu, eta zuzendu beharreko efektua da.

Direct download: Qk29-180419EtnaLabaintzenAriDa.mp3
Category:science -- posted at: 7:41am EDT

Direct download: Ozeano_Bareko_plastikozko_uhartea_gero_eta_handiagoa_gero_e.mp3
Category:science -- posted at: 3:47am EDT

Esne Bidearen erdian eta Lurretik 25.000 argi-urtera dagoen zulo beltz erraldoiaren inguruan, dozena bat zulo beltz txiki detektatu ditu Columbiako Unibertsitateko (AEB) astronomo-talde batek. Eta milaka izan daitezkeenaren susmoa dute, gainera.

Direct download: Qk28-180411_Galaxiaren_erdiko_zulo_beltz_txikiak.mp3
Category:science -- posted at: 4:48am EDT

Denok dugu buruan tiranosauroen irudia, gehienok Parke Jurasikoa pelikulak lagunduta. Baina nolakoa zen benetan tiranosauroa? Pelikuletakoa bezalakoa? Zer dio zientziak dinosauro erraldoiari buruz? Ezusteko handiak eta zalantza asko dago tiranosauroen inguruan; azken batean fosil gutxi batzuetatik atera dugu informazioa.

Direct download: NFXXII-31b.mp3
Category:science -- posted at: 4:02pm EDT

Apirilak 1etik 2rako gauean erori zen Ozeano Barean, hegoaldean. Tiangong-1 laborategi bat zen, estazio-espazio bat eraikitzeko proiektuaren lehen urratsa. Baina laborategia erorita, proiektua ez da bertan behera geratu.

Direct download: NFXXII-31a.mp3
Category:science -- posted at: 3:59pm EDT

XXII. denboraldiaren 31. saioa: Tiangong-1 erori egin da, Tiranosauroaren zientzia eta Gotzone Barandika.

Direct download: NFXXII-31.mp3
Category:science -- posted at: 3:57pm EDT

Joseba Rios arkeologoaren taldekoek duela 90.000 urteko egurra aurkitu dute Bizkaiko Aranbaltzako aztarnategian, Barrikan. Harrigarria da; Europan beste bost tokitan bakarrik aurkitu delako hainbeste denboraz kontserbatutako egurra. Kasu honetan, Neanderthalek erabilitako tresna bat da.

Direct download: Qk27-180405ArkeologiaEtaEgurra.mp3
Category:science -- posted at: 3:15am EDT

Elhuyar aldizkarian Ilargira joateko misioak aztertu dituzte. Aldizkariaren azken zenbakian horixe izan da gai nagusia. Hainbat herrialdek dituzte Ilargia esploratzeko edo ikertzeko misioak. Ana Galarraga erredaktoreak erakutsi digu misioen panorama hori, eta adituen iritzia ere ekarri digu.

Direct download: NFXXII-30c.mp3
Category:science -- posted at: 3:24am EDT

Eureka museoko Miren Milletek bi galdera erantzun dizkigu ordu-aldaketari buruz. Bata, zergatik, eta bestea, noiz arte ibiliko garen ordua aldatzen urtean bi aldiz. Bigarren galderak ez du erantzun errazik. Milletek gainera espazio-estazio txinatar baten erorketaz hitz egin digu, Tiangong-1.

Direct download: NFXXII-30b.mp3
Category:science -- posted at: 3:20am EDT

Joseba Rios arkeologo taldeak egurrezko pieza bat aurkitu du Aranbaltzako aztarnategian, Barrikan, Bizkaian. Segurua asko Neanderthalek erabilitako egurrezko tresna bat da eta aurkikuntza aipagarria da, oso arraroa da egurrak hainbeste denbora irautea. Europan beste bost egurrezko aztarna aurkitu dira, besterik ez.

Direct download: NFXXII-30a.mp3
Category:science -- posted at: 3:19am EDT

XXII. denboraldiaren 30. saioa: Egur fosila Bizkaian, ordu-aldaketa eta Tiangong-1 estazioa eta Ilargirako misioak.

Direct download: NFXXII-30.mp3
Category:science -- posted at: 3:15am EDT

Lupulurik gabe garagardoari lupulu-zaporea ematea lortu dute, garagardoa egiteko erabiltzen den legamia eraldatuta. Lupulu-zaporea ematen duten bi molekula sortzen ditu eraldatutako legamiak.

Direct download: Qk26-180328_Garagardoa_lupulurik_gabe.mp3
Category:science -- posted at: 2:02pm EDT

Nazioarteko ikertzaile-talde batek Iberiar Penintsulako migrazioak ikertu ditu giza aztarnen DNA azterketen bidez. Nekazaritza ekarri zuen migrazioa eta 2.500 urte geroago izan zen bigarren migrazioa bat dokumentatu dituzte; Neolitotik Brontze Arorainoko bi migrazio nagusiak. Eneko Iriarte, izan da gurekin, ikerketan parte hartu duen Burgosko Unibertsitateko geologo bat.

Direct download: NFXXII-29b.mp3
Category:science -- posted at: 11:23am EDT

Akaroei buruz hitz egin dugu udaberri hasiera honetan. Baina ez alergiari buruz hitz egiteko, baizik eta haien dibertsitatea goraipatzeko, eta, bide batez, bitxikeriak kontatzeko.

Direct download: NFXXII-29a.mp3
Category:science -- posted at: 11:18am EDT

XXII. denboraldiaren 29. saioa: akaroak eta bi migrazio Iberiar Penintsulara.

Direct download: NFXXII-29.mp3
Category:science -- posted at: 11:17am EDT

Stephen Hawking ikono bat zen; zientziaren ikonoa. Baina zein da haren ekarpen zientifikoa? Fisikarien hizkeretan esanda, singularitateak ikertzen zituen. Guretzat horrek esan nahi du teoria berriak garatu zituela, batez ere, zulo beltzen inguruan. Ekarpenik garrantzitsuena, zalantzarik gabe, Hawkingen erradiazioa.

Direct download: Qk25-180322StephenHawking.mp3
Category:science -- posted at: 9:01am EDT

2005ean, Leeuwarden hirian, Herbeheretan, domino-piezen erakusteken errekorra hautsi zuten. Baina ikuskizunaren aurretik, txolarre batek arriskuan jarri zuen ospakizuna, eta hil egin zuten.

Direct download: NFXXII-28c.mp3
Category:science -- posted at: 6:43pm EDT

Kuantikari buruzko atalean, Txoni Matxainek taula periodikoaren mugetatik eraman gaitu. Helioari buruz hitz egin dugu. Sodioari buruz ere bai, eta burdinari buruz... plutonioa, kobrea... Taularen mugak eta taularen erdialdea. Elementu bakoitzaren kasuan bada zer aztertu.

Direct download: NFXXII-28b.mp3
Category:science -- posted at: 6:28pm EDT

Stephen Hawking hil da. Zientziaren ikono bat da, baina zer egin zuen? Zergatik zen hain zientzialari ospetsua? Zergatik zen ona? Haren lanaz hitz egiteko aukera ez dugu galduko.

Direct download: NFXXII-28a.mp3
Category:science -- posted at: 6:23pm EDT

XXII. denboraldiaren 28. saioa: Stephen Hawking, taula periodikoaren mugak eta dominoaen txolarrea.

Direct download: NFXXII-28.mp3
Category:science -- posted at: 6:13pm EDT

Direct download: audioa-ilargiari-lotutako-egitasmoak-elhuyarren-tartean.
Category:science -- posted at: 7:50am EDT

Iberiar penintsulako historiaurreko 4.000 urteko tartean izandako migrazioak eta dieta aztertu dituzte, datu arkeologiko, genetikoak eta isotopikoak erabilita. Horri esker berretsi dute, besteak beste, penintsulara iritsi ziren Neolitoko lehen nekazarien ondorengo zuzenetarikoak direla gaurko euskaldunak.

Direct download: Qk24-180314_Neolito_ondorengo_migrazioak.mp3
Category:science -- posted at: 6:46am EDT

CERN laborategian nukleo erradiaktiboak ikertu nahi dituzte antiprotoiak bonbardatuta. Baina esperimentuaren lekua eta antiprotoiak sortzekoa ez dira toki bera. 400 metro dago batetik bestera. Eta batetik bestera antiprotoiak eramateko instalazio berezi bat egin behar dute furgoneta batean. Oso instalazio konplexua.

Direct download: Qk23-180308AntimateriaFurgonetan.mp3
Category:general -- posted at: 5:16am EDT

Saio fisikoa gaurkoa. CICnanoGUNE eta DIPC, beste ikertzaile-talde batzuekin batera bi artikulu aipagarri argitaratu dituzte. Bata, grafenoaren konexioei buruz, eta bestea argiaren uhinen formen manipulazioari buruzkoa. CICnanoGUNEko Itziar Otegi eta Irene Dolado etorri zaizkigu grafenoa eta argiari buruz hitz egitera, hurrenez hurren.

Direct download: NFXXII-27b.mp3
Category:science -- posted at: 4:27am EDT

Umeak ez txertatzearen alde daudenen argudio bat da txertoek sistema immunologikoan eragiten dutela, eta errazten dutela beste gaixotasunen infekzioa. Hain zuzen ere, kontrakoa frogatu du ikerketa batek.

Direct download: NFXXII-27a.mp3
Category:science -- posted at: 4:25am EDT

XXII. denboraldiaren 27. saioa: txertoak eta grafenoa eta argia.

Direct download: NFXXII-27.mp3
Category:science -- posted at: 4:23am EDT

Elhuyar aldizkariaren martxoko zenbakia kalean da, eta Aitziber Agirre zuzendariak kontatu digu zer eskaintzen digu. Blokeka antolatu dituzte gaiak, eta oso kontu interesgarriak ekarri ditu. Aldizkariaren gai nagusia, adibidez, Ilargirako bidaiak dira. Baina horrez gain, gai asko ditu.

Direct download: NFXXII-26c.mp3
Category:science -- posted at: 4:10am EDT

Existitzen den pigmentu beltzik beltzena Vantablack izeneko pigmentua da. Ia ez du argirik islatzen, eta horegatik da hain beltza. Gainera, istorio bitxia du, bere erabilera patentatuta duelako. Istorio hori eta pigmentu beltzen kontuak kontatu dizkigu Oskar Gonzalez kimikariak. Gainera, galdera batetik abiatu da: beltza zer da? Kolore bat edo koloreen falta?

Direct download: NFXXII-26b.mp3
Category:science -- posted at: 4:08am EDT

CERN laborategian nukleo erradiaktiboak ikertu nahi dituzte antiprotoiak bonbardatuta. Baina esperimentuaren lekua eta antiprotoiak sortzekoa ez dira toki bera. 400 metro dago batetik bestera. Eta batetik bestera antiprotoiak eramateko instalazio berezi bat egin behar dute furgoneta batean. Oso instalazio konplexua.

Direct download: NFXXII-26a.mp3
Category:science -- posted at: 4:04am EDT

XXII. denboraldiaren 26. saioa: antimateria furgoneta batean, beltza eta Elhuyar aldizkaria martxoan.

Direct download: NFXXII-26.mp3
Category:science -- posted at: 3:58am EDT

Unibertsoaren hasierako hidrogenoaren seinalea detektatu dute MITeko eta Arizonako Unibertsitateko ikertzaileek. Big Bangetik 180 milioi urtera hidrogeno-atomoek utzitako seinalea da, eta erakutsi du garai hartarako sortzen hasiak zirela lehen izarrak, baita unibertsoa uste baino askoz hotzagoa zela ere.

Direct download: Qk22-180228_Lehen_izarren_seinalea.mp3
Category:science -- posted at: 7:37am EDT

Duela 25 urte ikerketa kliniko gutxi egiten zen hemen. Baina hainbat ikertzaile hasi ziren antolatzen esparru horretako ikerketa-lerro sendo bat. Haietako batekin izan gara, Felipe Aizpuru epidemiologo klinikoarekin, eta baita gaur egun Gasteizen ikerket kliniko egiten duen talde bateko Antxon Apiñaniz medikuarekin.

 

Direct download: NFXXII-25b.mp3
Category:science -- posted at: 7:18am EDT

Umeak ez txertatzearen alde daudenen argudio bat da txertoek sistema immunologikoan eragiten dutela, eta errazten dutela beste gaixotasunen infekzioa. Hain zuzen ere, kontrakoa frogatu du ikerketa batek.

 

Category:science -- posted at: 7:12am EDT

XXII. denboraldiaren 25. saioa: grafenoa konektatu eta ikerketa klinikoa.

Direct download: NFXXII-25.mp3
Category:science -- posted at: 7:10am EDT

Lehen aldiz konektatu dute grafenoa beste molekula batzuekin zirkuitu elektroniko bat osatzeko. CICnanoGUNE, DIPC eta CFM zentroetako fisikariek, Santiago de Compostelako CiQUS zentroko kimikariekin batera, molekulen tamainako zirkuitua osatu dute, kable-lanak grafenoak eginda.

Direct download: Qk21-180221GrafenoaKonektatu.mp3
Category:science -- posted at: 8:53am EDT

Txanpon baten materialak ordezkatzen duen dirua baino gehiago balio badu, logikoa da txanpona urtze eta metala saltzea. Baina ez da batere erraza metala urtzea, ez behintzat ekipamendu bereziaz baliatu gabe.

Direct download: NFXXII-24b.mp3
Category:science -- posted at: 4:13pm EDT

Bitcoin ospetsua diru informatikoa da. Kriptomoneta bat. Baina zer da? Nola funtzionatzen du? Eta dirua ulertzeko eta erabiltzeko modua aldatuko al digu? Ibai Gesalaga adituak aurkeztu dizkigu bitcoinaren gaurko egoera eta etorkizuna.Gainera, Zarautz On taldekoak izan dira gurekin, Natalia Vahl eta Jose Mari Larramendi. Hain zuzen ere, taldearen aurtengo jardunaldiak Ibairen hitzaldi batekin hasi dute; gaur, negu eta udaberri hauetako programazioaz hitz egin digute.

Direct download: NFXXII-24a.mp3
Category:science -- posted at: 4:09pm EDT

XXII. denboraldiaren 24. saioa: Bitcoin, ZarautzOn eta Txanponak urtu.

Direct download: NFXXII-24.mp3
Category:science -- posted at: 4:02pm EDT

Direct download: minbizia_ELHUYAR.mp3
Category:science -- posted at: 4:49am EDT

Sinistu ala ez, ekuazio diferentzialak oinarrizko tresna bat dira gure gizartean. Horren zergatia Eli Alberdi matematikariak azaldu digu. Bere lantresnak dira ekuazio horiek, eta aplikazio askotan erabiltzen ditu. Gaur, ekuazio sinpleenak hartu ditugu zertarako balio duten azaltzeko.

Direct download: NFXXII-23b.mp3
Category:science -- posted at: 8:06am EDT

Adituek susmatzen dute Alemaniako akuarioetan karramarro espezie berri bat sortu dena. Haren genetika harrigarria da, baina zoritxarrez espezie inbaditzaile arrakastatsua da. Madagaskarrera iritsi da.

Direct download: NFXXII-23a.mp3
Category:science -- posted at: 8:05am EDT

XXII. denboraldiaren 23. saioa: karramarro berria eta ekuazio diferentzialak.

Direct download: NFXXII-23.mp3
Category:science -- posted at: 8:03am EDT

Adinarekin nabarmen handitzen da minbizia izateko arriskua, eta hori mutazioak pilatzearen ondorioz gertatzen dela uste bazen ere, arrazoi nagusia beste bat izan liteke: immunitate-sistemaren zahartzea.

Direct download: Qk20-180214_Zahartzea_eta_minbizia.mp3
Category:science -- posted at: 4:54am EDT

Direct download: Zientziako_Emakume_eta_Nesken_Nazioarteko_Eguna_Jendartea_IN.mp3
Category:science -- posted at: 8:34am EDT

Alemaniako akuarioetan karramarro espezie berri bat detektatu dute, Procamabarus virginalis. Adituen ustez bertan sortu zen prozesu genetiko bitxi baten ondorioz. Oso espezie inbaditzaile agresiboa da; gaur egun, Madagaskarren ari da azkar zabaltzen.

Direct download: Qk19-180207KarramarroBerria.mp3
Category:science -- posted at: 4:14am EDT

CFM, CICnanoGUNE, DIPC eta CICbiomaGUNE zentroek bi egunetako ospakizunak antolatu dute otsailaren 11 ospatzeko, Zientziako emakume eta nesken nazioarteko eguna, hain zuzen. Bost ekitaldi, bost publiko jakinari begira. CFMko Idoia Mujikak eta CICnanoGUNEko Itziar Otegik azaldu digute ospakizuna.

Direct download: NFXXII-22b.mp3
Category:science -- posted at: 4:16pm EDT

Espainiako hegoaldeko ibai ospetsua da, ur azidoa duelako. Egoitz Etxebesteren artikulu baten protagonista da Elhuyar aldizkarian. Tinto ibaia da, eta zientzialarientzat zenbait kontu interesgarri piztu ditu, besteak beste azidotasunaren jatorria. Azido biologikoa da.

Direct download: NFXXII-22a.mp3
Category:science -- posted at: 4:11pm EDT

XXII. denboraldiaren 22. saioa: Tinto ibaia eta lau erakunde otsailaren 11ri begira.

Direct download: NFXXII-22.mp3
Category:science -- posted at: 4:00pm EDT

Sphyrna tiburo marrazo-espeziea gai da itsas belarra digeritzeko. Duela 10 urte zientzialari batek aurkitu zuen alga horien aztarnak marrazo batean, eta 2017an esperimentu bat egin dute gmarrazoaren gaitasuna neurtzeko. Ez da marrazo belarjale bat bere horretan, baina badu gaitasuna belarra digeritzeko.

Direct download: Qk17-180124MarrazoaEtaItsasBelarra.mp3
Category:science -- posted at: 3:16am EDT

Ekialde Hurbilean aurkitutako giza aztarna berri batzuek agerian jarri dute gizaki modernoak uste zena baino lehenago atera zirela Afrikatik.177.000 eta 194.000 urte bitartean dituzten giza hortzak aurkitu dituzte, gure espeziearen ezaugarri argiak dituztenak, Israeleko Misliya kobazuloan.

Direct download: Qk18-180131Afrikatik_kanpo_gizaki_modernoen_arrasto_zaharrenak.mp3
Category:science -- posted at: 1:18pm EDT

Beronika Azpillagak Euskadiko eskolen diagnostiko bat egin du jakiteko zer ekarpen duten eskolek ikasleen hezkuntzan. Diagnostiko-metodo bera erabili du Mexikoko hainbat eskoletan, eta horrela bi kulturatako egoerak ikusteko aukera izan du.

Direct download: NFXXII-21b.mp3
Category:science -- posted at: 1:44pm EDT

Joana Acha eta Beronika Azpillaga izan dira gurekin hezkuntzaz hitz egiteko. Otsailaren 2an hitzaldi bana emango dute. Joana Achak dislexiari buruz hitz egingo du, detekzioaz eta tratamenduaz. Baita tratamendu okerrez ere.

Direct download: NFXXII-21a.mp3
Category:science -- posted at: 1:40pm EDT

XXII. denboraldiaren 21. programa: dislexia eta eskolaren eraginkortasuna.

Direct download: NFXXII-21.mp3
Category:science -- posted at: 1:32pm EDT

Teknopolis saioa itsasoko bi gai ditu aste honetan. Bata da AZTI-Tecnalia egiten ari den mikroplastikoen arrantza-kanpaina. Oinarrian, zenbat mikroplastiko dauden eta non pilatzen diren jakitea da helburua. Eta bigarrena zetazeoen nekropsiari buruzko erreportaje bat, AMBAR taldeko adituekin, eta PIE estazioarenlangileekin.

Direct download: NFXXII-20d.mp3
Category:science -- posted at: 2:25pm EDT

Science aldizkarian argitaratu da ikerketa zabal bat naturaren onurari buruz. Ikertzaile-talde askok hartu dute parte, eta koordinatzailea BC3 zentroko Unai Pascual da. Ideia da naturaren onurak kalkulatzeko alde zintifikoaz gain beste ikuspuntu asko sartu behar direla. Unai gurekin izan da horretaz hitz egiten.

 

Direct download: NFXXII-20c.mp3
Category:science -- posted at: 2:05pm EDT

Gorka Azkunek adimen artifizialak eskatzen duen hardwareaz hitz egin digu. Ordenagailuan jolasteko erabiltzen diren txartel grafikoak eta GPUak beharrezkoak dira gaur egun neurona-sare sakonak trebatzeko eta ikerketa egiteko. Gorkak azaldu digu zergatik.

Direct download: NFXXII-20b.mp3
Category:science -- posted at: 12:10pm EDT

Itsas belarra digeritzen duen marrazoa eta adimen artifiziala ikertzeko Txinako parke erraldoia. Bi albiste horiekin ireki dugu gaur saioa.

Direct download: NFXXII-20a.mp3
Category:science -- posted at: 12:06pm EDT

XXII. denboraldiaren 20. saioa: adimen artifiziala, naturaren onura eta Teknopolis itsasoan.

Direct download: NFXXII-20.mp3
Category:science -- posted at: 12:05pm EDT

Aste osorako botikak pilula bakarrean hartzeko modua asmatu dute Harvard Medical Schooleko ingeniariek. Zehazki hiesaren aurkako tratamendua egunero hartu beharrean astean behin bakarrik hartzeko pilula eraginkor bat garatu dute.

Direct download: Qk16-180117_Aste_osorako_botikak_pilula_bakarrean.mp3
Category:science -- posted at: 12:35pm EDT

Direct download: 20180115_19320202_0010951477_002_001_MZL_ZIENTZIA.mp3
Category:science -- posted at: 3:27am EDT

Ana Hosteins eta Mentxu Aiertza Tolosako Paper Eskolan dira irakasleak, lanbide-heziketan. Haiekin hitz egin dugu luze paperari buruz: historia, fabrikatze-teknikak, papera zer den, eta haien eskolan zer irakasten den paperarekin lotuta. Paperak gordetzen dituen sekretuak ere aipatu ditugu, alegia, paperari buruz ez dakiguna. "Paperezko elkarrizketa" bat material berezi eta ohiko horri buruz.

Direct download: NFXXII-19b.mp3
Category:science -- posted at: 3:31pm EDT

Laister erabili ahal izango dugu Galileo nabigzaio-sistema, GPSaren bertsio europarra. 2018ko udaberrian 22 satelite izango ditu orbitan (orain 18 ditu), eta hori nahikoa da sistema abiarazteko. GPS baino zehatzagoa da, eta smartphone berrietan erabiltzeko moduko teknologia dugu.

Direct download: NFXXII-19a.mp3
Category:science -- posted at: 3:24pm EDT

XXII. denboraldiaren 19. saioa: Galileo sistema eta papera.

Direct download: NFXXII-19.mp3
Category:science -- posted at: 3:21pm EDT

Datorren urtean ospatuko da taula periodikoaren "jaiotza" guk ezagutzen dugun bezala, 150 urte egingo dituelako. Guk aurten begiratuko diogu. Txoni Matxainek kontatu digu zer den, zer abantaila dituen, eta nola hobetu dugu gaur egun mende eta erdi dituen kimikaren ikur hori. Horren atzean mekanika kuantikoa dago, noski.

Direct download: NFXXII-18b.mp3
Category:science -- posted at: 1:21pm EDT

Urtarrillaren 1ean hasi da urtea. Baina XIV. mendean urtea ez zen nahitaez urtarrillean hasten. Martxoaren 25a ere aukera bat zen. Izan ere, toki eta garai berean, urte bat baino gehiago izan ziren indarrean ordungo egutegietan. Bidaia bat egin dugu urte batetik bestera saltoka horri esker.

Direct download: NFXXII-18a.mp3
Category:science -- posted at: 12:28pm EDT