Oso gutxitan hiltzen dira zuhaitzak hotzarengatik neguan. Eta asko izoztutako inguruetan bizi dira. Horretarako, estrategia bat erabiltzen dute. Jahren Hope idazlearen Lab Girl liburuaren kapitulu labur batek kontatzen du zergatik, eta guk hona ekarri dugu, Eider Urkola, Jaione Carpintero eta Guillermo Roaren ahotsetan.

Pozoiak bueltan daude Norteko Ferrokarrillean. Agatha Christie eta Mentxu Aiertza etorri zaizkigu irratira. Eta akonitina pixka bat ekarri digute. Hura eleberri batean, "Bostak hamar gutxiko trena". Eta hau, irratirako saio baten proposamenarekin. Biak konbinatuta, istorio pila bat izango ditugu gaurkoan. 

XXVII. denboraldiaren 15. saioa: Akonitina eta zergatik ez diren zuhaitzak izozten neguan

DNA molekula informazio asko dauka, eta ez gure gorputzean bakarrik; inguruan bizidun asko ditugu. Horregatik, DNA asko ere badago. Adituek badakite hori, eta baliatu egiten dute ingurua “irakurtzeko”. Lurretik eta airetik ez ezik, itsasotik ere eskuratzen daiteke informazio asko, itsasoko uretatik bertatik. Hori izango da gure gaia gaur. Naiara Rodriguez Ezpeleta AZTIko ikertzaileak kontatu digu nolako informazioa lortzen duten itsasoko uretatik jasotako DNAtik. Podcastaren atal honetan izan ditugun musikak Fiftysounds-ekoak dira, Creative Commons lizentziapekoak: Amazing Future, Genuine eta Returning Home. 

Askotan hitz egiten da lehen sektoreak kliman duen inpaktuaz. Abeltzaintza adibide nabarmena da. Baina, ez abereekin ezta baratzarekin ere, gaur egungo jarduera ez da lehen bezalakoa. Ahalegina egiten da ahalik eta gehien murrizteko jarduera bakoitzaren inpaktua. Nerea Mandaluniz Astigarraga NEIKEReko ikertzaileak artzaintza berreratzaileaz hitz egin digu: ardiak zaintzeko modu berri bat, eta larratze-eredu berri bat, emisioak murrizteko, eta zelaien oparotasuna handitzeko. Podcastaren atal honetan izan ditugun musikak Fiftysounds-ekoak dira, Creative Commons lizentziapekoak: Amazing Future, Genuine eta Returning Home. 

Geroz eta gehiago zaintzen dugu zer jaten dugun, eta geroz eta gehiagotan aztertzen dugu jaten dugun hori nahikoa ote den osasuntsu egoteko. Eta testuinguru horretan eta pertsonatik pertsonara aldeak daudenez, planifika daiteke norberarentzat pertsonalizatuta dagoen dieta egoki bat. Hain zuzen ere, AZTIn ikerketa bat ari dira egiten bide horretan; pertsona baten zelulen lipidoak aztertuta, informazio garrantzitsua eskura daiteke dieta pertsonalizatu horretan laguntzeko. Javier Arezaga Mariezkurrena AZTIko ikertzaileak kontatu digu nolakoa den ikerketa hori, eta elikagai funtzionalei buruz ere hitz egin digu. Podcastaren atal honetan izan ditugun musikak Fiftysounds-ekoak dira, Creative Commons lizentziapekoak: Amazing Future, Genuine eta Returning Home.

Hankak asfaltotik atera, espaloitik jaitsi eta lurra bera zapaldu. Zapaltzen ari zaren hori lurzorua da, hazten den guztiaren oinarria. Eta horregatik babestu behar da. NIEKEReko Nahia Gartzia Bengoetxea ikertzaileak kontatu digu zer esan nahi duen hori, eta lurzorua ondo egotea zergatik den ezinbestekoa da gainekoa ere ondo egoteko. Gainera, lurzoru guztiak ez dira berdinak, eta behar ezberdinak izateak esan nahi du lurzoruaren kudeaketa oso kontu konplexua dela, tokian tokikoa. Podcastaren atal honetan izan ditugun musikak Fiftysounds-ekoak dira, Creative Commons lizentziapekoak: Amazing Future, Genuine eta Returning Home. 

III. denboraldiaren 15. saioa: Kardala eta akuakulturaren jasangarritasun-arazoa.

Meteorologo ezaguna ETBn. Onintze Salazarrek ibilbide profesional luzea dauka. Lehendabizi fisikan eta meteorologian, eta gero komunikabideetan eguraldia iragartzen, eta bestelako eginkizun meteorologikoak betetzen. Gaur gurekin izan da haren ibilbide horri buruz hitz egiten.

Lehen aldiz lortu dute hidrogenozko nukleoak fusionatzea eman behar zaion energia baino energia gehiago sortuta. Urruti dago fusioa ohiko energi-iturri moduan erabiltzeko, baina aurrerapauso handia da, zalantzarik gabe. Nola egin dute? Hainbat metodo daude aukeran fusioa eragiteko.

XXVII. denboraldiaren 14. saioa: nukleoak fusionatu eta Onintze Salazar Perez.

Dagoeneko ireki da Zientzia Azokaren aurtengo edizioan izena emateko epea. Elhuyarko Danel Solabarrieta, antolatzaileetako bat, izan da gurekin aurtengo edizioaren nondik norakoak kontatzeko. Edizio honek berrikuntza batzuk ekarriko ditu, eta guk horren berri izan nahi genuen.

Entropiari buelta emanez gero, denboran atzera ez zoaz, baina denboran atzera joateko pertzepzioa, bai, izango duzu. Txoni Matxain EHU eta DIPCko kimkariak hitz egin digu kontzeptu horri buruz. Kontua da ez dela ezinezkoa entropiari buelta ematea, alegia, hainbat prozesuk entropia txikiago egiten dute handitu beharrean, eta kasu horietan, nolabait, denborari buelta eman izanaren sentsazioa sor dakiguke.

Oso azkar berreskuratu zuten Wicthcombe herrian eroritako meteorito bat. Ez zen kutsastu. Eta horri esker, zientzialarien analisia askoz zehatzagoa da, espaziotik zer ekarri duen ikertzeko. Bertan topatu dituzte aminoazidoak, proteinetako oinarrizko osagaiak, espazioan sortuak.

XXVII. denboraldiaren 11. saioa: meteorito bat Erresuma Batuan, denboran atzera egin entropiaren bitartez eta aurtengo Zientzia Azoka.

Fusio nuklearretik energia eskuratzea posible da; prozesuan inbertitu beharrekoa baino energia gehiago. Estatu Batuetako National Lawrence Livermore laborategian lortu dute lehen aldiz. Deuterio eta tritio-nukleoak laser askorekin bonbardatuta lortu dute fusioa eragitea, eta energia gehiago eskuratzea hasieran eman diotena baino. Sekulako lorpena.

Javi Oskoz Don Boscoko irakasleak legedi berri bati buruz hitz egin digu. 50.000 biztanle baino gehiagoko hiriguneetan autoen emisio murriztuen guneak ezarriko dira. Europatik dator eta urtarriletik aurrera indarrean sartuko da.  Legedia zer dioen, nola aplikatuko den eta gure errealitatea zein den kontatu digu Javik. Hemen, Euskal Herrian hura aplikatzeko moduan gauden ere baloratu du.

III. denboraldiaren 14. saioa: autoen emisioen legedi berria eta fusio nuklearra.

Kosmologoek ez dakite zergatik ari den unibertsoa zabaltzen. Geroz eta azkarragoa da hedatze hori, baina ez dakite zein den arrazoia, eta beraz, ezin dute kalkulatu modu egoki batean Hubble-n parametroa. Bi metodo dituzte hedatzea neurtzeko, eta hipotesi asko hori azaltzeko. Baina metodoek emaitza ezberdin bana ematen dute, eta, beraz, krisian daude kosmologoak. Edo, agian, ikerketari buelta bat emateko aukera ezin hobea da.

Astronomiaren Nazioarteko Erakundeak izar bat eta haren exoplaneta bat izendatu nahi dituzte. Berez, zientifikoki Gliese 486 eta Gliese 486b deitzen dira, hurrenez huirren. Dena den, zaleen erabilerarako izen berriak gehitu nahi dituzte, eta proposamenak onartzen dituzte. Lehentasuna emango zaie izen "indigenei", euskarazkoei adibidez. EHUko Itziar Garate astronomoak kontatu digu Su eta Gar izenak proposatu dituztela planetarentzat eta izarrarentzat, hurrenez hurren. Aitzakia horrekin, exoplanetei buruz hitz egin dugu harekin.

Unibertsoa etengabe hedatzen da. Eta gure teknologiak irismen-muga bat dauka. Horrek esan nahi du, pixkanaka, astroak gure ikusmenetik ari direla ihes egiten.

XXVII. denboraldiaren 13. saioa: Un ibertsoa gure begiradatik ihesean, Su planeta eta Gar izarra, eta kosmologoen krisia.

Euskaltel enpresako langileek azterketa bat sustatu dute umeek telefono mugikorrra noiz eta nola erabiltzen duten argitzeko. Eta emaitzekin "Lehen hitzarmena" deitzen den aholku-multzo bat osatu dute. Koldo Unanue Euskalteleko marketingeko zuzendariak kontatu digu zein diren emaitza horiek.

III. denboraldiaren 13. saioa: umeak eta mugikorra eta Mauna Loaren erupzioa.

Stuff Matters liburua. Esuakarzako bertsioan, Ekaiak badu garrantzia izenekoa. UEUn itzuli berri duten liburu baten izenburua da. Eguneroko bizimoduan erabiltzen ditugun material arruntei buruzko dibulgazio liburu bikaina da, Mark Miodownik dibulgatzaileak idatzia. Joserra Etxebarria fisikariak eta euskaltzaleak itzuli du, eta gurean aurkeztu digu liburua. Kristala, metala, papera, txokolatea… gizakiak egindako materialei buruzko testu bikaina.

Eli Alberdi Celaya EHUko Argitalpen Zerbitzuko zuzendaria izan da gurekin. Harekin paperari buruz hitz egin dugu, argitalpen zerbitzu baten ikuspuntutik, eta gero aurten EHUk egindako argitalpenen munduan zehar gidatuko gaitu. Egindako lan zabala aurkeztu digu, eta Durangoko Azokaren aurtengo edizioan unibertsitateak zer eskaintzen digun ere kontatu digu.

XXVII. denboraldiaren 12. saioa: EHUko argitalpenak eta "Ekaiak badu garrantzia" liburua.

Antibiotikoek mesedea egin diote gizarteari, baina luzaroan hartuta arazoak ere sortu dituzte. Horregatik, adituak gaixotasun bakterianoen aurka bakteriofagoak erabiltzeko aukera ari dira ikertzen. Bakterioak hiltzen dituzten birusak erabiltzea, alegia. AZTI, ikerketa horretan sartuta dago buru belarri; hain zuzen ere, Amaia Lasagabaster ikertzaileak eman dizkigu ikerketa horri buruzko azalpenak Sustrai podcastaren laugarren atalean. 

Elikagaiak, oro har, seguruak dira gure inguruan, euskal gizartean, Bai kalitatez, bai eta industria praktikari dagokionean. Hala ere, bada arrisku txiki bat, elikagaiekin batera, beste elementu batzuk gorputzean sartzekoa. Toxikazioak dira. Adituek etengabe ari dira aztertzen nolako eragin izan dezaketen. ELIKA fundazioko Gontzal Mugabururekin aritu gara toxikazio ohikoenei buruz. Mugabururen iritzirako,  "Industriarentzat eta ekoizleentzat elikagaiak kaleratzea ardura handia da, baina haiek eta kontsumitzaileok gauzak ondo eginda, ez da toxikaziorik izaten"

Klima-aldaketak asko eragiten die mahastiei. Landarearen zikloa azkartu egiten da, eta, horren ondorioz, ardogintza kaltetu egiten da. Faktore asko egokitu behar dira ardoaren ekoizpenari eusteko. Hain zuzen, hori da VITISAD proiektuaren helburua, Neiker-ek koordinatua, eta emaitza onak eman ditu. Ana Aizpurua ikertzaileak azaldu digu Sustrai podcastaren atal honetan, zer ikertu duten eta nola.  

Tecnalian MIRACLE proiektua koordinatzen ari dira, hormigoia eta ingurumena uztartzen duen proiektu bat. Hormigoia tenperaturarekin emititzen duen erradiazioa kontrolatzelko helburua du proiektuak. Edurne Erkizia eta Juan Jose Gaitero ikertzaileak izan dira gurekin.

Irulegiko aztarnategian, Aranguren bailaran, brontzezko esku bat topatu dute baskoien herri batean, duela 2.100 urtekoa. Bertan dago idatzita ezagutzen den baskoien hizkuntzaren testurik zaharrena. Aranzadiko Mattin Aiestaran arkeologoa, aztarnategiaren zuzendariak aurkeztu digu aurkikuntza garrantzitsu hori. 

III. denboraldiaren 10. saioa: Irulegiko eskua eta MIRACLE proiektua hormigoia hobetzeko.

Podcastaren honetan, elikagaien munduan murgilduko gaitu Guillermo Roa, Elhuyar-eko zientzia dibulgatzaileak. Lurretik, edo itsasotik edo, jatorria edozein dela, elikagaiek gure platererako bidean duten balio-katea aztertuko dugu, ikuspuntu askotatik. Atal honetan, elikagaien xahuketari buruz aritu gara Arantxa Madariaga Aberasturi Elika erakundeko zuzendariarekin. Batetik, arazo hori zenbatekoa den azaldu digu, eta, bestetik, izan litezken konponbideak aurkezten. Haren eskutik ezagutuko dugu, besteak beste, zein den elikagaien xahuketaren errealitatea Euskal autonomi Erkidegoan. 

Idoia Mujika CFMko komunikazio-arduraduna izan da gurekin "¿Qué sabemos de...?" hitzaldi zikloari buruz hitz egiteko. Urtero antolatzen den zikloa bat da. Aurtengoan, bi hitzaldi oso interesgarri geratzen dira, biak azaroan, bata Marte eta biziari buruzkoa, eta, bestea, neurozientziak eta urrezko nanopartikulei buruzkoa.

IKERLANek laborategi berria inauguratu du: DIGILAB. Bertan, puntako teknologia asko ikertuko ditu. 5G teknologia, zibersegurtasuna, safety eta fidagarritasuna, adimen artifiziala eta konputazio kuantikoa, besteak beste. Ion Etxeberria zuzendari nagusia eta Mikel Azkarate-Askatsua ingeniaria izan dira gurekin laborategia gurean aurkezteko. 

Newtonen lana hobetu daiteke? Grabitatearen deskribapen matematiko hobea egin daiteke? Hamarkadak dira horrelako ideia bat ustiatzen ari direla fisikariak, eta izar-taldeen jaiotzaren kasuan ikusi dira emaitza onak. Grabitate eraldatu batek ezusteko handiak ekar litzake.

XXVII. denboraldiaren 9. saioa: grabitate eraldatua, DIGILAB laborategia Ikerlanen eta "¿Qué sabemos de...?" hitzaldi-zikloa.

Artzaintza bideratzeko moduaren arabera aldatzen dira klimaren gain duen eragina. NEIKEReko Nerea Mandaluniz Astigarragak hamar urtetan egindako ikerketa bati buruz hitz egin digu. Artzaintza berreratzaileak aukerak emango ditu gauzak hobetzeko. Abeltzaintzaz, klimaz eta larraketa ereduez hitz egin digu. 

III. denboraldiaren 9. saioa: Indiako berriztagarriak eta artzaintza berreratzailea.

Elhuyar gaur nolakoa den jakin nahi izan dugu lau langileren testigantzatik abiatuta. Nagore Rementeria Argote, Ander Corral Naves, Aitziber Lasa Iglesias eta Itziar Cortes Etxabe izan dira gurekin. Zientziaz, hizkuntzaz, adimen artifizialez eta STEAM hezkuntzaz hitz egin dugu. 

Andoni Sagarna da Elhuyar sortu zutenetako bat. Ingeniari-talde bat zen; 1972tik aurrera, astebururetan biltzen hasi ziren, eta, geroztik, Elhuyarrek bost hamarkadako historia izan du. Denboran atzera begiratu dugu historia hori ezagutzeko. 

XXVII. denboraldiaren 8, saioa: Elhuyarrek 50 urte bete ditu.

Josu Narbarte Hernandez arkeologoak historian zehar gidatu gaitu izokinen arrantzaz hitz egiteko. Erdi Arotik honako ibilbide bat egin dugu haren eskutik helduta, batez ere, Bidasoa eta Urumea ibaien inguruetan. Arrantzarekin batera, garaiko gizartearen funtzionamendua azter daiteke.

III. denboaldiaren 8. saioa: pinguino enperadorea eta izokinen arrantzaren historia.

Substantzia bera dira kafeina eta teina. Hain zuzen ere, tearen landareak kafeina dauka, kafearen landareak bezalaxe. Ideia honetatik abiatuta, aitzakia horrekin, kafeinari buruz hitz egin dugu gaur.

Ilustratzaile zientifikoak ugaritzen ari dira. Lanius Animatics estudioa ezagutu dugu sortzaileetako batekin, Alain Sorazu Agirre ilustratzailearekin. Estudioa lau lankide ditu, bakoitzak bere hiritik lanean. 

Denborarekin zerikusirik duten aplikazioak programatzea amesgaiztoa izan daiteke informatikari batentzat, munduan, ordutegien antolaketa eromena delako.

XXVII. denboraldiaren 7. saioa: ordu-aldaketa informatikatik ikusita, Lanius Animatics eta kafeina.

Akusfera deituko diogun atalaren lehen saioa egin dugu gaur Kardala Institutuko Nadia Conlledo Gorrotxategi eta Ruben Sudupe Unanue adituekin. Akuakulturaren testuinguru orokorraz hitz egin dugu, adar asko dituen gai zabal bat.

III. denboraldiaren 7. saioa: Akuasfera. Akuakultura zer eta zertarako.

Berrikuntzaren Astearen barruan, Donostiako Sustapenak antolatuta, erakusketa bat instalatu da Alderdi Ederren. ERkusketaren helburua Donostian egin eta egiten den zientziari buruzko gogoeta bat egitea da, Europan biztanleko ikertzaile-kopuru handiena duen hiria. Elhuyarko Manex Urruzola eta Donostia Sustapeneko Ainhoa Aldasoro dira erakusketaren komisarioak. Gurekin egon dira.

Hiru urtez gertatu da La Niña fenomenoa Ozeano Barean. Urruti, baina fenomeno globala da planeta osoan, eta guri ere eragiten digu. Hain zuzen ere, Euskalmeteko Maialen Martija meteorologoak La Niñak eta El Niñok Europako mendeabaldean duten eraginari buruzko tesi bat egin du.

Hezkuntzan lehentasuna motibazioa izan beharko luke. Ez dirudi estrategia ona izen teknikoen ikasketa kontzeptuen aurretik jartzea.

XXVII. denboraldiaren 6. saioa: biologia ikasten, La Niña eta Berrikuntzaren Astean Donostian erakusketa.

Don Bosco institutuko Javi Oskoz eta Egoitz Odriozola etorri dira gurera hidrogenoarekin funtzionatzen duten autoei buruz hitz egitera. Haiek, eskolan, horrelako bi auto dituzte eta probak egiten hasi dira. Irakaskuntzaren arloan ere integratu dute aukera teknologiko hori. Haiekin hidrogenoaren abantailei eta mugei buruz hitz egin dugu, automobilgintzaren testuinguruan aplikatuta.

III. denboraldiaren 6. saioa: hidrogenozko autoak, siringea eta alboka eta ekologia-zipriztinetan neuronak.

Australian, 800.000 neuronako garun bat sortu dute, minigarun bat, eta PONG bideojoko zaharra jokatzen ikasi du. Lorpen handia da, eta atzean duen zientzia harrigarria da.

Fisikaria da. DIPC zentroan egiten du lan. Baina Aran Garcia-Lekue beste toki batzuetan ikertu du. Liverpooleko Unibertsitatean izan da, bai eta Berkeleyko Unibertsitatean ere, erreferente bat mundu mailan. Garcia-Lekueren ibilbidea ezagutu dugu.

DART misioaren bitartez, NASAk orbita aldatu dio asteroide bati. Arrakasta bat izan da hori era, baina kontu hori nola saldu duten izan da, beharbada, arrakasta handiena

XXVII. denboraldiaren 5. saioa: DART misioaren arrakasta, Aran Garcia Lekue eta minigarun bat eta PONG jokoa.

Duela bi urte markatutako hegaluze bat harrapatu dute, eta marka horretan zeraman bi urteko migrazioen informazioa. AZTIko Haritz Arrizabalagak kontatu digu, horri esker, lehen aldiz jakin dugula hegaluze batek non eman duen negua. Informazio berria, adituentzat. 

III. denboraldiaren 5. saioa: hegaluze baten migrazioa.

Neandertalen DNA nuklearra, korapilatze kuantikoa eta klik kimika. Hori da, hiru terminotan botata, aurtengo zientziako Nobel sarietako laburpena. Aurtengo saridunei buruz hitz egin dugu.

Ikerketa bat, garapen bat, berrikuntza bat... arrakastaz burutu direnean, emaitza balioan jarri behar da. Horretarako, aukera asko dago. BRTAko Garbiñe Manterola, Ikerlaneko Gorka Artola eta Tecnaliako Aitziber Aranburu izan dira gurekin, eta mundu zabal horri buruz hitz egin digute.

XXVII. denboraldiaren 4. saioa: BRTA eta balorizazioa eta Nobel sariak 2022.

2015ean, plazaratutako hitzarmen bat sinatu zuten 193 herrialdek berretsi zuten Agenda 2030, Nazio Batuetako ebazpen bat. 17 helburu nagusi ditu, asko jasangarritasunari lotuta. Baketik fundazioko Maider Marañak azaldu digu zer den Agenda 2030, nondik datorren eta zer alde onak eta mugak dituen.

III. denboraldiaren 4. saioa: Agenda 2030 eta amilotsak eta esnea.

2022ko iraila, eta dagoeneko dago Teknopolis saioa antenan, ETBn. Irudia aldatu diote eta ikuspuntu berra eman saioari. Nagore Rementeria Argote eta Iñaki Leturia Yurrita zuzendariek kontatu digute nolako izango den denboraldi hasi berri hau.

Kuantikak modernitatearen irudi publikoa dauka. Gizartean, askotan erabiltzen da kuantiko hitza zerbait berria eta iraultzailea adierazteko, eta, neurri batean, horrek ezjakintasuna adierazten du. Baina lilura bat sortu du kontzeptu horrek. Bestalde, sasizientziek erabili dute hitza haien burua promozionatzeko.

Asteroide baten kontrako talka eragin dute NASAkoek DART misioan. Ustez, asteroide horren orbita aldatu dute neurri txiki batean.

XXVII. denboraldiaren 3. saioa: kuantikaren lilura eta Teknopolis.

EHUko ikertzaile batzuek aztarna energetikoa kalkulatzeko metodologia berria proposatu dute, eta konparaketa bitxi bat egin dute: Autonomia Erkidegoaren aztarna energetikoa eta Gasteizko Errekaleor auzokoa. Estitxu Villamor ikertzaileak azaldu digu lan interesgarri hori.

II. denboraldiaren 3. saioa: aztarna energetikoa eta Errekaleor auzoaren adibidea, eta Coimbrako liburutegi joaninoko saguzarrak.

Aitziber Agirre Ruiz de Arkaute ELhuyar aldizkariaren zuzendariak kontatu digu azken zenbakiak zer gai eskaintzen dizkigun. Artea eta adimen artifizialetik hasita, COVIDaren egoeraraino; aukera zabala zenbaki honetan.

La Vie koadroa Picassoren garai urdinari dagokio. Maisulan hori X izpien bitartez aztertu zutenean, istorio interesgarri bat azalera zuten, Picassoren lagun batek bere buruaz beste egin zuenekoa. Oskar Gonzalez kolorezaleak kontatu digu istorioa.

Aurten, 40 urte bete ditu Spectrum ordenagailu pertsonalak. 8-bit-eko ordenagailuen adibidea da, askorengan informatikaren lehen kontaktua izan zena.

XXVII. denboraldiaren 2. saioa: Spectrum, Picasso eta Elhuyar aldizkaria.

Bisitan izan gara Kardala institutuan, Mutrikun. Lanbide heziketako zentoa da, eta akuakultura irakasten du. Oso toki berezia da, oso jarduera bereziarekin. Imanol Garate zuzendariak gidatu gaitu bisitan, eta baita akuakultura bera aurkeztu ere.

II. denboraldiko 2. saioa: Kardala Institutua eta akuakultura eta Asteklima 2022.

Asturiasen, Ekulan izeneko paper-tailerrean, Juan Barbek bizitza osoko ikerketa batean sartuta dago, alegia, landare ezberdinetatik nolako paper ezberdinak egin daitekeen ikertzen du. Mentxu Aiertza Tolosako Paper Eskolako irakasleak haren hitzak ekarri dizkigu.

XXVII. denboraldiaren lehen saioa; Eskualn papergintza-tailerrera bisita.

Klima mediterraneakoa da dragoitxoa, gekoen taldeko espezie bat. Baina hamarkada batzuk dira Euskal Herrira iritsi zela, barrualdera. Orain, kostara ere iritsi da. Aranzadiko Iñaki Sanz-Azkue eta EHUko Kristina Zuza etorri zaizkigu kontatzera zergatik eta nola zabaldu den espezie hori guregana iristeko.

III denboraldiaren lehen saioa: dragoitxoa Euskal Herrian.

XXVI. denboraldiaren 43. saioa: Sukarrieta herriak, zergatik duen izen hori. EHUko Arturo Apraiz geologoak kontatu digu bertan ez dagoela naturalki suharririk. EHU eta DIPCko Txoni Matxain kimikariak kontatu digu zer egiten duen berezia suharria igurztean txinpartak ateratzeko. Eta Euskaltzaindiako Mikel Gorrotxategi onomastikan adituak kontatu digu Sukarrietaren historia.

Uztailaren 1ean izango da Informatikari Euskaldunen Bilkuraren XII. edizioa. Guri irratian aurkezpen txiki bat egin digute Aitzol Astigarragak eta Olatz Arbelaitzek.

Informatikari Euskaldunen Bilkuran mahai-inguru batean elkartuko dira filosofoak eta informatikariak. Adimen artifizialak gure bizimoduan duen eraginari buruz hitz egingo dute. Guk aurrerapen txiki bat izan dugu solaskide batzuekin: Xabier Arregi, Itziar Cortes eta Beñat Erezuma.

Google-ko ingeniari batzuek LAMDA chatbota garatu dute, eta elkarrizketa harrigarri bat izan dute harekin. Robotak dio kontzientzia duela, eta eztabaida piztu du adituen artean.

XXVI. denboraldiaren 42. saioa: LAMDA, Informatikari Euskaldunen Bilkura eta adimen artifiziala gure bizimoduan.

Aurtengo ON-zientzia bideo-lehiaketaren sariak banatu dira. DIPCko Nora Gonzalez izan da gurekin, lehiaketaren epaimahaikidea, eta saridunen lanak aurkeztu dizkigu.

Agatha Christie berriz ere etorri zaigu Norteko Ferrokarrillera. Agatha Christie eta haren pozoiak.  Eta oraingoan, pozoien erregea ekarri dugu: zianuroa. Sparkling cyanide eleberria aukeratu dugu oraingoan, baina Christiek 10 eleberritan erabili zuen pozoi hau. Mentxu Aiertzak kontatu digu pozoi honen historia eta funtzionamendua.

XXVI. denboraldiaren 41. saioa: zianuroa eta ONzientzia lehiaketaren irabazleak.

Metala nola erauzi jakin baio lehen, inuiten tribu batek (Artikoko goierritarren tribuak) burdinazko tresnak erabiltzen zituen. Metal horren jatorria, esploratzaile batek aurkitu zuen, hiru meteorito-puska ziren: Denda, Emakumea eta Txakurra. 

Euskal Herriko klimak baditu mikroklima asko, alegia, berez azaltzen diren fenomeno meteorologiko lokalak. Asko, euskal orografiarekin zerikusi handia dute. Euskalmeteko Onintze Salazarrek haietako batzuk deskribatu dizkigu, kostatik Ebro ibaiaren arroaraino.

Ozeano Antartikoaren itsas hondoko maparik zehatzena osatu dute IBCSO izeneko proiektuan. Maparen bigarren bertsio bat da, 2013an egindako bat zehaztasun handiz findu dutelako. Horrek lagunduko du nabigazioan, baina baita bioaniztasunaren kudeatzeko eta klima bera ikertzeko ere.

XXVI. denboraldiaren 40. saioa: Ozeano Antartikoaren itsas hondoko mapa, Euskal Herriko fenomeno meteorologiko lokalak eta Inuiten metalurgia eta meteoritoak.

Kalean da Elhuyar aldizkariaren 2022ko ekaineko zenbakia. AITZIBER AGIRRE RUIZ DE ARKAUTE zuzendariak lagundu digu aldizkariaren gainbegirada bat egiten.

Elhuyar Fundazioak ORAI langunea sortu du, hizkuntza naturalaren prozesamendua ikertzeko. Egunen batean, makinek gure hizketa uler dezatelako helburua duten proiektuak garatuko dira. Josu Aztiria Urtaranek kontatu digu zer den.