MIT institutuko matematikariek eredu teoriko bat egin dute hiriko taxien lana optimizatzeko. Urtebetez jaso dituzte taxi-kopuruaren eta bidaien datuak, eta sare-itxurako eredu bat osatu dute. gero, grafoen teoria erabilita, taxien antolamendu opimoa nolakoa izango litzatekeen aztertu dute.

Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberria eta Mikel Abadia gurekin izan dira, garagardoaren zientziari buruz hitz egiteko. Lupulua gehitzearen arrazoi historikoaz hitz egin dugu, ale versus lager bi garagardo-mota nagusiei buruz, hartziduraz eta abar. 

CAF-Elhuyar sarietan, kazetaritza kategorian Josu Lopez Gazpio izan da irabazlea. Zientzia Kaiera blogean argitaratutako artikulu batean gabonetako oporraldiak osasunean duen eragina aztertu zuen. Ez dietak, ez eguraldiak... oporraldiak berak duen eragina. Hain begi bistakoa dirudien gai batek badu zer irakatsi zientzialarien lan egiteko moduari buruz. Gainera, Koldo Garcia ere batu zaigu elkarrizketan eta josuk eta koldok UEUko ikastaro baten berri ekarri digute.

Hawaii uharteko Kilauea sumendiak erupzioa izan du maiatzean. Gaur egungo sumendirik monitorizatuenetako bat da, eta geologoak hasi dira lanean, ahalik eta datu gehien jasotzeko. Jasotako informazioari esker, hurrengo erupzioetan iragarpen hobeak egin ahal izango dutela espero dute.

XXII. denboraldiaren 38. saioa: Kilauea sumendia, gabonetako oporraldiaren eragina eta garagardoa eta Eureka.

Nazioarteko ikerketa batek erreka idorrek edo aldizkako errekek karbonoaren ziklo globalean duten eragina aztertu du. Orain arte zeharo gutxietsi badira ere, aldizka lehortzen diren errekek atmosferara uste baino CO₂-ekarpen handiagoa egiten dutela kalkulatu dute. Daniel von Schiller eta Arturo Elosegi EHUko ikertzaileek parte hartu dute ikerketa horretan.

Ekaia aldizkariak jaso du aurtengo CAF-Elhuyar merezimendu saria. Ia 30 urte egin ditu jadanik, zientzia dibulgatzen unibertsitatearen barrutik, eta sari honen bitartez, CAF enpresak eta Elhuyar Fundazioak lan garrantzitsu hori aitortu nahi izan diote. Asier Vallejo zuzendaria izan da gurekin irratian.

Duela 42 milioi urte, manatien eta dudongoen arbaso bat bizi zen Europan. Haren fosilak aurkitu dituzte Castejón de Sobrarben, Huescan. Itsas ugaztunak uretara egokitzen ari ziren garaiko fosilak dira. EHUko Ainara Badiola paleontologoak ikertu ditu fosil horiek. Gurekin izan du haren lanaren berri ekartzeko.

Aspaldiko ideia da: Lurretik orbitara igotzeko, igogailu bat erabil liteke. Ez da gaur egun egingarria, baina fisikak dio posible dela, eta fikzioan nahiz ikerketa fisiko errealean, planteatzen den ideia bat da. Zuziri bat jaurti beharrean, igogailua erabiltzea.

XXII. denboraldiaren 37.saioa: igogailu espaziala, sirenioen arbasoak eta Ekaia, merezimendu osoarekin.

Banatu dira Caf-Elhuyar sariak. “Egin jauzi, eta sortu uhin hedakorrak” zen sariketaren leloa aurten, eta horretara ausartu direnei aitortza egiteko asmoz egin da ekitaldia. Hain zuzen, zientzia eta teknologia gizarteratzeko ahalegina egiten dutenen lana aitortzea da sariketaren helburua, baita xede horrekin bat egiten duten proiektuak bultzatzea ere.

Pint of Science jaialdiari buruz hitz egin dugu Oskar Gonzalezekin eta CIC-biomaguneko Idoia Mikelezekin. Haiek dira jaialadia antolatzen duten taldeen kideak Bilbon eta Donostian, hurrenez hurren. 

Koloreen ataletik abiatuta, kromatografiara egin dugu salto, nahastutako substantziak banatzeko teknika bat. Oskar Gonzalezek azalduko digu zergatik izenak egiten dien erreferentzia koloreei, eta nolakoa den teknika hori gaur egun.

Txorizale baten bloga: Usurbilgo txoriak. Han aurkitu dugu istorio bitxi bat: Zubietan ikusi dute larre-buztinkara espeziearen Eskandinaviako subespeziea. Iparralderako migrazioan dago, Afrikatik Eskandinaviara, baina oso zaila da subespezie hori inguru hauetan ikustea.

XXII. denboraldiaren 36. saioa: Usurbilgo txoriak, kromatografia eta Pint of Science.

Uste baino gorila eta txinpantze gehiago daude Afrika ekuatorialeko mendeabaldean. Haien egoera txarra da, eta populazioak gainbeheran daude, batez ere hiru faktorek mehatxatuta: ehztariak, ebola birusak eta ukitu gabeko basoaren galera. Baina behintzat, populazioak uste baino handiagoak dira.

Ezagutu beharreko zientzialari bat, eta, hala ere, oso ezaguna ez dena: Barbara McClintock. 1983ko Medikuntza edo Fisiologiako Nobel saria eman zioten artoa ikertuta, sekulako bultzada eman ziolako genetikari. DNAren egitura ezagutu baino baino askoz lehenago, kromosometan izaten diren zatien leku-aldaketak aurkitu zituen. Elhuyar aldizkariko Egoitz Etxebestek kontatu digu haren istorioa.

Azken behaketek eta kontaketek erakutsi dute uste baino gorila eta txinpantze gehiago geratzen direla Afrikaren mendebaldean. Hala ere, populazioak jarraitzen dute arriskuan, batez ere, hiru faktoreengatik: armak, germenak eta zuhaitz-falta. 

XXII. denboraldiaren 35. saioa: Gorilak eta txinpantzeak, Barbara McClintock eta bigarren kromosoma.

AACR erakundearen urteroko azken kongresuan, eztabaida bat piztu da genetikak gidatutako tratamenduei buruz minbiziaren arloan. Teknika berri samarra da, eta aurrerapauso asko ari da ematen, baina gaur egun arrakasta tasa % 15ekoa da, eta aditu batzuen ustez, oihartzun handiegia ematen zaio emaitzak ikusita.

Festa handia izan da Elhuyar Fundazioak antolatzen duen Zientzia Azokaren aurtengo edizioa bukatzeko. Bigarren hezkuntzako ikasleentzat antolatuta dago (ikasturte osoko lana), eta balio handia du ikasleek zientziaren metodologian murgiltzeko. Elhuyarko Danel Solabarrietak kontatu digu nolakoa izan zen Bilbon egindako bukaera-festa.

Kuantikaren bitartez, taula peruiodikoaren sotoetan sailkatuta dauden bi elementu ezagutu ditugu, Txoni Mtxainekin batera: neodimioa eta praseodimioa. Iman indartsuak egiteko lehengaiak dira, eta ia ziur neodimio pixka bat etxean bertan dugula. Propietate harrigarriak, eta anekdota entzungarriak, bi elementu hauen kontura.

AACR erakundearen urteroko kongresuan eztabaida sutsiua izan da bi onkologoren artean. Genetikak gidatutako terapiaren eraginkortasunari buruzkoa da. 20 urte inguru duen tratamendu mota hau asko aurreratzen ari gara, baina agian gehiegi espero dugu horretaz.

XXII. denboraldiaren 34. saioa: genetikak gidatutako terapia minbizian, neodimio eta praseodimioa eta Zientzia Azoka 2018.