Elhuyar Zientzia (science)

XX. mendean, kuantika esploratu ahala, matematika bat garatu behar izan zuten kalkulu berritzaileak egiteko. Baina bi moduk egin zuten aurrera, bata uhinen formatulak erabilita eta bestea matrizeen bitartez. Uhin funtzioa eta matrizeak. Schrödinger eta Heissenberg. EHU eta DIPCko Txoni Matxainek kontatu digu zergatik erabiltzen ditugun bi matematika-mota eta zein ondorio izan dituen. 

Direct download: NFXXVIII-28c.mp3
Category:science -- posted at: 4:40am EDT

Xiomara Gezuraga Gernikako Barrutialde institutuko irakasleak egonaldi bat egin du Floridako Teknologia Institutuan (FIT), Estatu Batuetan. Eta bueltan artikulu bat idatzi du matematikaren didaktikari buruz; konparaketa bat da hango eta hemengo sistemen artean. Oso ariketa aproposa da, hango sistema aztertuta gureaz gogoeta egiteko. Luze hitz egin dugu harekin. 

Direct download: NFXXVIII-28b.mp3
Category:science -- posted at: 4:33am EDT

1140 inguruan hasi ziren eraikitzen St. Denis abadia gotikoa; lehen eliza gotikoa zen. Handik 60 urtera iritsi ziren zenbaki arabiarrak Europara, gure gaurko zenbakien sistema. 1202an Fibonaccik ekarri zituen Afrikako iparraldetik. St. Denis eraikitzen hasi zirenean zenbaki erromatarrak besterik ez zituzten maisu eraikitzaileek, beraz, ezin zuten kalkulu konplexurik egin. Orduan, nola eraikitzen zituzten katedral gotiko erraldoiak?  

Direct download: NFXXVIII-28a.mp3
Category:science -- posted at: 4:21am EDT

XXVIII. denboraldiaren 28. saioa: katedral gotikoen matematika, matematikaren didaktika eta kalkulu kuantikoen matematika. 

Direct download: NFXXVIII-28.mp3
Category:science -- posted at: 4:17am EDT

Direct download: DK-Podcast-Miren-Altuna-converted.mp3
Category:science -- posted at: 6:48am EDT

Hostoen arteko melodietan, Itsas Lamiek egindako kanta bat. Hori bai, itsas lamia modernoek. The Trash Mermaids da taldea, Scarlett Blu liderra eta Stoke on Life kantaren izena. Elektropop ozeanoaren kontserbazioari buruz, nahiz eta itxuraz amodiozko kanta ohikoa ematen duen. 

 

Direct download: EKOIV-28m.mp3
Category:science -- posted at: 8:13am EDT

20 zentimetro luze den molusku bat, zizare barrenaria, nabigatzaileen amesgaiztoa izan da beti, itsasontzien egurra jaten duelako. Berez, ez da zizare bat, baina zizare-itxura du. Broma deitzen zaio. Eta oso kaltegarria da haren eragina. Besteak beste, Herbeheretako historia aldatu zuen. 

Direct download: EKOIV-28b.mp3
Category:science -- posted at: 8:00am EDT

Plentziako Itsas Estaziokoek herritarren zientzia inklusiboko kanpaina bat jarri dute martxan: Kontuz! Ez nazazu zapaldu. Aurten, bigarren edizioa dute eta 1.700 pertsonak hartuko dute parte, gutxi gorabehera. Eider Bilbao eta Olatz Ortega antolatzaileak kontatu digute hondartzan jasotako laginak mikroskopioz aztertzea dela helburua, mikroorganismoak zein mikroplastikoak bilatzeko. 

Direct download: EKOIV-28a.mp3
Category:science -- posted at: 7:56am EDT

IV. denboraldiaren 28. saioa: Ez nazazu zapaldu kanpaina, The Thrash Maidens eta zizare ez den zizarea, munstro ez den munstroa. 

Direct download: EKOIV-28.mp3
Category:science -- posted at: 7:52am EDT

Ibai baten azpian zulatu zen lehen tunela historian, Londresen egin zuten, Tamesis ibaiaren azpikoa. Isambard Kingdom Brunel ingeniariak izan zuen ideia, eta tunelaren proiektua bururtu zuen bere aitak diseinatutako zulagailu bati esker. Eta familian beste bi ingeniari aipagarri daude, tartean Sophie Brunel. 

Direct download: NFXXVIII-27c.mp3
Category:science -- posted at: 4:45am EDT

Gure irratsaio honen emisio egun nagusia martxoaren 8a izanda, emakume zientzialari batzuen hitzak ekarri ditugu. Norteko Ferrokarrillean eta Ekosferan parte hartu duten 8 emakume gogoratu ditugu. 

Direct download: NFXXVIII-27b.mp3
Category:science -- posted at: 4:43am EDT

Teknopolis zientzia-programak 25 urte egin ditu telebistan, ETBn. Ekipoak ospatu egin du urteurrena, eta gu bi zuzendariekin izan gara, Nagore Rementeria eta Iñaki Leturia. Haiekin batera gogoratu ditugu anekdotak eta atzera eta aurrera begiratu dugu programa honen produkzioan. 

Direct download: NFXXVIII-27a.mp3
Category:science -- posted at: 4:40am EDT

XXVIII. denboraldiaren 27. saioa: Teknopolis 25 urte, 8 emakume zientzialari eta Brunel familia. 

Direct download: NFXXVIII-27-osoa.mp3
Category:science -- posted at: 4:38am EDT

Hostoen arteko melodietan, Gotye musikariaren kanta bat ekarriko dugu, Eyes Wide Open. Musikari erdi belgiarra erdi australiarra. 2011ko kanta da, eta bideoklip interesgarri batekin aurkeztu zuten. Eyes Wide Open. Gure gaurko proposamena. 

 

Direct download: EKOIV-27m.mp3
Category:science -- posted at: 4:23am EDT

Mater. Itsasontzi bat den museoa bat, normalean Pasaian izaten dena, baina askotan itsasora ere irteten da. Itsasoaren bizimoduaren tradizioa eta ingurumenarekiko kezka uztartzen dituen museo bat. Izaskun Suberbiola Mater museoaren zuzendaria izan da gurekin. 

Direct download: EKOIV-27a.mp3
Category:science -- posted at: 4:13am EDT

IV. denboraldiaren 27. saioa: Mater museoa eta Gotye. 

Direct download: EKOIV-27.mp3
Category:science -- posted at: 4:08am EDT

Direct download: TxoEHU_Ekinean.mp3
Category:science -- posted at: 3:22am EDT

Testua, irudiak, kodea eta ia edozer gauza sor daiteke adimen artifizialeko sistemen bitartez. Vicomtech-eko Arantza del Pozo eta Tecnaliako Joseba Laka izan dira gurekin gai horretaz hitz egiteko, eta enpresa horietako bakoiztean zer egiten duten kontatzeko. 

Direct download: NFXXVIII-26b.mp3
Category:science -- posted at: 4:06am EDT

Elhuyar aldizkartia kalean da. 2024ko martxoko zenbakian gai nagusia bakardadea da, gaitz moduan aztertuta. Ana Galarraga kozuzendariak aurkeztu digu gaia, eta harekin batera zenbaki honen gainbegirada bat egin dugu.  

Direct download: NFXXVIII-26a.mp3
Category:science -- posted at: 3:55am EDT

XXVIII. denboraldiaren 26. saioa: Elhuyar aldizkaria eta adimen artifizial sortzailea. 

Direct download: NFXXVIII-26.mp3
Category:science -- posted at: 3:46am EDT

Hostoen arteko melodietan opera pixka bat izan dugu. Mozarten Cosí fan Tutte operako terzetto ospetsua da, Napoleseko badiaren olatuekin hasten den pieza zoragarria. Mozartik delikatuena. Ederrena. Eta natura musika ederraren bitartez deskribatzen duena. 

Direct download: EKOIV-26m.mp3
Category:science -- posted at: 5:13am EDT

Oihane Mendizabal Aranzadiko arkeologoarekin izan gara. Haren ibilbideaz hitz egin digu, historia ikasten hasi zenetik tesia amaitu zuen arte. Zalduako aztarnategiaren indusketa zuzendaria da, eta oso gogoeta interesgarriak egiten ditu arkeologiari buruz.  

Direct download: EKOIV-26a.mp3
Category:science -- posted at: 5:10am EDT

IV. denboraldiaren 26. saioa: Oihane Mendizabal arkeologoa eta Mozart. 

Direct download: EKOIV-26.mp3
Category:science -- posted at: 5:07am EDT

Morfina pozoi bat izan daiteke. Ederki zekien hori Agatha Christiek eta Altzifre tristea eleberrian baliatu zuen. Mentxu Aiertzak kontatu digu nola funtzionatzen duten morfinak eta opiazeoak, eta botika ezagun horren pozoi izaera aztertu du. 

Direct download: NFXXVIII-25b.mp3
Category:science -- posted at: 3:52am EDT

BBCko dokumental batean, Suzannah Lipscomb historialariak etxe viktoriarraren gainbegirada bat egiten du. XIX.mendean, batez ere, aurrerapen teknologiko asko izan ziren etxeko bizimoduan aplikagarri. Orduan sortu zen Home sweet home esaldia, etxeko bizitza eroso eta atsegin bilakatu zelako. Baina teknologia berriek hiltzaile ezkutuak ere ekarri zituen. 

Direct download: NFXXVIII-25a.mp3
Category:science -- posted at: 3:47am EDT

XXVIII. denboraldiaren 25. saioa: Agatha Christie eta morfina. 

Direct download: NFXXVIII-25.mp3
Category:science -- posted at: 3:43am EDT

1970ean, Jim Bohlen, Marie Bohlen eta Irving Stowe elkartu ziren Amchitka uharteko proba nuklear baten aurkako ekintza bat antolatzeko. Itsasontzi bat behar zuten hara joateko proba gerarazteko. Kontzertu bat antolatu zuten, eta kontzertu horretan jasotako diruarekin alokatu zuten haien lehen itsasontzia. Greenpeace itsasontzia, hain zuzen. Hostoen Arteko Melodietan istorio hori ezagutu dugu, eta Joni Mitchellek han kantatu zuen Big Yellow Taxi abestia ekarri dugu.  

Direct download: EKOIV-25m.mp3
Category:science -- posted at: 6:07am EDT

Kenyako Parke Natural batean, inurri batzuen gainbeherak eragin du bertako lehoiek dieta aldatzea. Orain arte zebrak jaten zituzten, gehienbat. Alde handiarekin gainera. Orain, berriz, bufaloak. Irati Diez Virtok azaldu digu zergatik gertatu den hori eta nolakoa konexio ezkutuak dauden ekosistema baten barruan. 

Direct download: EKOIV-25a.mp3
Category:science -- posted at: 6:03am EDT

IV. denboraldiaren 25. saioa: Inurriak eta lehoiak eta Greenpeace sortzeko kontzertua. 

Direct download: EKOIV-25.mp3
Category:science -- posted at: 5:28am EDT

XIX. mendean instalatu zuten New Yorken, berogailu zentral erraldoi bat Manhattanen hegoalde osorako. Oraindik funtzionatzen du. Izan ere, Manhattango kaleetan ikusten dira ur-lurrunaren ihesguneak, batzuetan kaleko tximinia batzuen bitartez. Goienerreko Oier Etxebarriak kontatu digu hangoa ez dela salbuespen bat. Gaurko bero-sareen antzeko ideia da, baina noski, ez da berriztagarria. 

Direct download: EKOIV-24b.mp3
Category:science -- posted at: 6:27am EDT

1993an, Pisako dorrea erortzeko arrizku bizian zegoen. Urte gutxi batzuk lehenago, Paviako Torre Civica erori zen, eta Pisakoaren neurketek datu kezkagarriak eman zituzten. Beraz, ingeniariak lanean hasi ziren batetik erorketa ekiditeko, eta bestetik, dorreak jarrera okertu batean iraun dezan egonkortzeko. 

Direct download: NFXXVIII-24c.mp3
Category:science -- posted at: 4:01am EDT

Euskarako hizkuntza eredu bat garatu dute HITZ zentroko informatikariek. Adimen artifizialeko oinarri bat da, harekin hizkuntza udeatzeko aplikazioak egin ahal izateko. Eneko Agirre eta Julen Etxaniz izan dira gurekin eredu honetaz eta haren azpitik duen LLaMA ereduaz hitz egiten. 

Direct download: NFXXVIII-24b.mp3
Category:science -- posted at: 3:59am EDT

2021ean NASAk helikoptero bat jarri zuen hegan Marteko atmosfera arinean. Ingenuity. Haren helburua Perseverance rover-ari leguntzea zen goitik, haren esplorazioan. Baina orain, hegaldi batean larrialdi-lurreratze bat egin behar izan du, eta betiko hondatu da. 

Direct download: NFXXVIII-24a.mp3
Category:science -- posted at: 3:54am EDT

XXVIII. denboraldiaren 24. saioa: Ingenuity helikopteroa, LATXA hizkuntza-eredua eta Pisako dorrearen ingeniaritza. 

Direct download: NFXXVIII-24.mp3
Category:science -- posted at: 3:46am EDT

Bob Dylan kristau bihurtu zen 1978an, eta haren hurrengo diskoa erlijioan oinarritu zuen. Genesis liburuan inspiratuta dator gaurko kanta, Hostoen Arteko Melodietan. Gizakiak animaliak izendatu zituen. Bertan naturan topatzen zituen animalien izena noal asmatzen zituen kontatzen du. Nahiz eta oinarria erlijioa izan, kanta hau atal honetan sartzea erabaki dugu horregatik. BobDylanen klasiko bat.  

Direct download: EKOIV-24m.mp3
Category:science -- posted at: 4:11am EDT

Goienerreko Oier Etxebarria izan da gurekin, biomasarekin lotutako proiektuez hitz egiteko. Biomasa erretzea energia berriztagarria izan daiteke, eta oso aproposa beroketa-sistema komunitarioa sortzeko. Goiener Europako beste hainbat talderekin batera ari da bide hori jorratzen hainbat proiektutan, BeCoop iniziatibaren barruan. Adibidez, Aberasturin duten proiektuaz hitz egin digu Etxebarriak. 

Direct download: EKOIV-24a.mp3
Category:science -- posted at: 4:06am EDT

IV. denboraldiaren 24. saioa: Biomasa eta Bob Dylan. 

Direct download: EKOIV-24.mp3
Category:science -- posted at: 4:04am EDT

Gaur, otsailaren 11ko egunari buruzko programan, EHUko bi zientzialarik parte hartu dute. Batetik, Lide Arana biokimikaria izan dugu gurekin, haren arloan emakumearen egoera zein den kontatu digu. Eta gainera, Eli Alberdi matematikariak ezin izan du etorri, baina matematikan egoera islatzen duten datuak bidali dizkigu.  

Direct download: NFXXVIII-23c.mp3
Category:science -- posted at: 3:41am EDT

Badira emakume ikertzaile asko. Eta haietako batzuk, gainera, dibulgazioan aritzen dira. Ni aipatu ditugu gaur: Sara García Alonso biokimikaria eta ESAk aukeratutakoa astronauta izateko eta Jade Tan-Holmes fisikaria, Youtube-n dibulgazioko kanal bat duena. 

Direct download: NFXXVIII-23a.mp3
Category:science -- posted at: 3:36am EDT

Donna Strickland fisikako Nobel saria irabazi duen hirugarren emakumearekin izan gara. Donostiara etorri zen, eta haren denbora eskaini zigun. Hau da hau luxua. Hirugarrena. Marie Curie, María Goeppert Mayer izan ziren, eta gero bera: Donna Strickland. 2018an eskuratu zuen Nobela, oso pultsu laburreko laserrak egiteko teknika garatu zuelako.

 

Direct download: NFXXVIII-23b.mp3
Category:science -- posted at: 9:05am EDT

XXVIII. denboraldiaren 32. saioa: Donna Strickland Nobel sariduna eta emakumeak zientzian

Direct download: NFXXVIII-23.mp3
Category:science -- posted at: 9:00am EDT

2023ko klimaren goi bilera, COP28a, Dubain ospatu zen abenduaren hasieran. Erregai fosilen etorkizuna erabaki behar zen bertan, eta gailurra petrolioaren ekoizle baten egoitzan izanda, ez zen itxaropen handirik bertan sinatuko ziren akordioei buruz. Erika Martinez Goienerreko presidenteak egin digu bertan gertatu denaren balorazio bat. 

Direct download: EKOIV-23b.mp3
Category:science -- posted at: 5:02pm EDT

IHOBEk 40. urteurrena ospatu berri du. Gaur, bertako zuzendari nagusiarekin izan gara, Alexander Botorekin, eta atzera begiratu dugu. Erakundeak 1984an abiatu zuen ibilbidea oso Euskadi ezberdin batean, eta batez ere, lurzoruaren kutsadurari aurre egiteko helburuarekin. Denbora pasatu da eta gauza asko aldatu dira, baina IHOBEk lanean jarraitzen du. 

Direct download: EKOIV-23a.mp3
Category:science -- posted at: 4:59pm EDT

IV. denboraldiaren 23. saioa: IHOBEk 40 urte eta COP28 bileraren balorazioa Goienerren. 

Direct download: EKOIV-23.mp3
Category:science -- posted at: 4:57pm EDT

Direct download: alicia-gascon-ehu-ekinean.mp3
Category:science -- posted at: 8:17am EDT

Otsailaren 11, emakume zientzialarien eguna, gertu dago. Horren ospakizunen artean, Elhuyarko STEAM hezkuntza taldeak erakusketa interesgarri bat jarri du martxan, urtero bezala. Herri batzuetako dendetan emakume zientzialarien bizitzak azaltzen dituzten posterrak instalatu dituzte. Talde horretako AITZIBER LASAk eta EDURNE GASTONek kontatu digu ospakizun osoa hori baino askoz gehiago dela. 

Direct download: NFXXVIII-22b.mp3
Category:science -- posted at: 3:41am EDT

Seguru asko, gehien ezagutzen dugun proteina hemoglobina da. Ikergai tradizionala da, eta proteinen ikerketaren aitzindaria izan da. Baina oraindik du gaurkotasun handia. EHUko Lide Arana gure kolaboratzaileak kontatu digu giza kartilogoan detektatu dutela lehen aldiz, eta CRISPR teknika erabiltzeko lehen baimena, Erresuma Batuan, hemoglobinarekin zerikusia duen gaixotasun bati aurre egiteko tratamenduan izan dela. 

Direct download: NFXXVIII-22a.mp3
Category:science -- posted at: 3:37am EDT

XXVIII. denboraldiaren 22. saioa: hemoglobina eta gaurkotasuna eta otsailaren 11ko Erakuslehioa. 

Direct download: NFXXVIII-22.mp3
Category:science -- posted at: 3:35am EDT

Hostoen Arteko Melodia berezi bat izan dugu, Youtubeko kanal bat baliatuta. ParrMr izeneko kanala, zientziari buruzko abestien kanala da. Haiek sortutakoak. Ekarri dugun kanta, seigarren mailako ikasleekin batera egindako kanta da. Ecology Song

 

Direct download: EKOIV-22m.mp3
Category:science -- posted at: 6:54am EDT

Akuakultura espezie urtarren zaintza eta hazkuntza da. Askotan, janari bihurtuko ditugun bizidunak etortzen zaigu burura akuakultura hitza entzutean, baina berez esparru zabalagoa da. Akuarioen gaia ere akuakultura da, eta oso anitza da. Kardala Institutuko Batirtze Letamendia eta bertan ikasitako Diego González izan dira gurekin mundu zabal horretaz hitz egiten. 

Direct download: EKOIV-22a.mp3
Category:science -- posted at: 6:50am EDT

IV. denboraldiaren 22. saioa: akuarioen akuakultura. 

Direct download: EKOIV-22.mp3
Category:science -- posted at: 6:47am EDT

Jokoen teoria aplikatzeko bi adibide. Batetik, hiru duelisten adibidea, eta, bestetik, gatibuaren dilema klasikoa txirrindularien munduan. 

Direct download: NFXXVIII-21c.mp3
Category:science -- posted at: 5:57am EDT

Ikerketa honek istorio bitxia du, benetan. Annick Laruelle EHUko Ikerbasque ikertzaileak jokoen teoria ari da aplikatzen kartzinoma baten ikerketan. Harekin batera, onkologoek eta beste disziplina askoko adituek egiten dute lan, baina Laruellen lana, azkenean, matematikaren teoria batean oinarritzen da, eta ez biologian edo medikuntzan. Matematikak laguntzen du. Eta proiektua martxan jari zuen Biocruceseko onkologo batekin, irratian egindako elkarrizketa baten ondorioz. 

Direct download: NFXXVIII-21b.mp3
Category:science -- posted at: 4:10am EDT

2+2=4 Hori da matematika. Baina ez hori bakarrik. Matematika askoz kontu zabalagoa da 2+2=4 baino. Espero ez ditugun arlo batzuk ere badaude zientzia horren barruan, grafoen edo jokoen teoriak, adibidez. 

Direct download: NFXXVIII-21a.mp3
Category:science -- posted at: 3:52am EDT

XXVIII. denboraldiaren 21. saioa: Annick Laruelle eta jokoen teoria. 

Direct download: NFXXVIII-21.mp3
Category:science -- posted at: 3:41am EDT

1969an, DDTaren kontrako aktibismoa puri-purian zegoen Estatu Batuetan. Garai hartatik dator Malvina Reynolds kantariaren kanta hau, DDT in your brain (batzuetan izenburua DDT moduan ematen da). Gaurko Hostoen Arteko Melodietan, Mentxu Aiertzak emandako azalpenak ekarri ditugu, kanta eta kantari hauei buruz.  

Direct download: EKOIV-21m.mp3
Category:science -- posted at: 5:11am EDT

Europatik datorren agindua da: 50.000 biztanle baino gehiagoko hirirguneetan emisio murriztuen guneak izango dira. Autoen trafikoa mugatu egingo da lekuen eta auto motaren arabera. Berez, iaz aplikatzen hasi behar zen araudia da, baina gauzak mantso doaz. Don Bosco ikastetxeko Javi Oskoz gure kolaboratzaileak kontatu digu zertan den kontu hau gure hirietan. 

Direct download: EKOIV-21a.mp3
Category:science -- posted at: 5:08am EDT

IV. denboraldiaren 21. saioa: emisio murriztuen guneak autoentzat. 

Direct download: EKOIV-21.mp3
Category:science -- posted at: 5:02am EDT

Nabigazioko oinarrizko hitzak, ababor eta istribor. Jatorri etimologikoari buruz hitz egin dugu. Hipotesi bat baino gehiago daude jatorriari buruz, eta, hala ere, adostasun handia dago. Dirudienez, iparraldeko herrialdeetatik datoz terminoak, bikingoen hizkuntzetatik bai eta neerlanderatik ere. 

Direct download: NFXXVIII-20c.mp3
Category:science -- posted at: 3:59am EDT

Pirinioetan sei hizkuntza hitz egiten dira: euskara, okzitaniera, katalana, aragoiera, gaztelania eta frantsesa. Haien digitalizazioa eta baliabide informatikoak oso egoera ezberdinetan daude, baina Linguatec proiektua haien arteko laguntza teknologikoa sustatzeko. Orain, adimen artifizialaren indarra gehitu diote kolaborazioari Linguatec-AI proiektuaren bitartez. Orai zentroko Josu Aztiria Urtaran izan da gurekin honetaz guztiaz hitz egiteko. 

Direct download: NFXXVIII-20b.mp3
Category:science -- posted at: 3:51am EDT

XXVIII. denboraldiaren 20. saioa: muoien azeleragailua, Linguatec-AI eta ababor eta istribor. 

Direct download: NFXXVIII-20.mp3
Category:science -- posted at: 3:26am EDT

Hostoen Arteko Melodietan, gaur, euskal musikaren erreferente bat: Izarren hautsa. Xabier Letek egina eta Mikel Laboak zabaldua. Guk Laboaren bertsioa entzun dugu. Bitxia bada ere, kanta honen hitzek astronomiaren oinarri batzuk ditu. 

Direct download: EKOIV-20m.mp3
Category:science -- posted at: 7:08am EDT

Ezinbestekoak dira guretzat. Lur arraroak deitzen ditugun metalak ezinbestekoak dira iman eta motore elektriko eraginkorrak egiteko, eta, besteak beste,  energia berriztagarriak ustiatzeko behar ditugu. Baina, batetik, haien mehatzaritza kutsakorra da, eta, bestetik, geopolitikoki mendekotasun handia dugu beste herrialde batzuetatik ekarri behar ditugulako. Galdera da, birzikla daitezke? Tecnaliako Maider Garcia de Cortazar eta CEIT-eko Iñaki Diaz izan dira gurekin honetaz guztiaz hitz egiten. 

Direct download: EKOIV-20a.mp3
Category:science -- posted at: 6:52am EDT

IV. denboraldiaren 20. saioa: lura arraroen birziklapena. 

Direct download: EKOIV-20osoa.mp3
Category:science -- posted at: 6:46am EDT

Txipiroiaren tintarekin idatz daiteke. Eta marraztu. Melanina pigmentua du kontzentrazio handietan, eta horri esker kolore beltz urdinska dauka, nahiz eta agian ez da existitzen den tintarik onena. Bitxikeria bat: duela 160 milioi urte bizi ziren txipiroien tinta ere, gaurkoen tintaren berdina da.  

Direct download: NFXXVIII-19c.mp3
Category:science -- posted at: 4:19am EDT

Glutenak zeliakoetan eragin dezakeen efektu bat hesteen hantura da. Baina EHUko talde batek topatu du efektu horri aurre egin liezaiokeen azido bat. Ikertzaileetako batekin izan gara, Ainara Castellanos Rubio biologoarekin eta kontatu digu nolakoa izaten ari den ikerketa hau. 

Direct download: NFXXVIII-19b.mp3
Category:science -- posted at: 4:16am EDT

Egun hauetan asko hitz egiten ari da Portugalen itsasora isuri diren plastiko-aleei buruz. Baina ez dute argitu zer plastiko den, zer polimero, alegia. Horren arabera, eragin dezakeen kaltea modu batekoa edo bestekoa izan daiteke. 

Direct download: NFXXVIII-19a.mp3
Category:science -- posted at: 4:13am EDT

XXVIII. denboraldiaren 19. saioa: Glutenak eragindako hanturaren kontrako borroka eta txipiroiaren tinta. 

Direct download: NFXXVIII-19.mp3
Category:science -- posted at: 4:10am EDT

1971n, John Prine kantautoreak disko arrakastatsu bat argitaratu zuen, John Prine izenburua zuena, eta guk Hostoen Arteko Melodietara bertako kanta bat ekarri dugu: Paradise. Kantak Kentuckyko mendebaldeko lurralde galdu baten berri ekartzen digu. Ikatzaren industriak txikitutako paradisu bat, hain zuzen. 

Direct download: EKOIV-19m.mp3
Category:science -- posted at: 7:05am EDT

AZTI zentroko talde batek atunak ikertzen ditu, bai itsasoan bertan (mundu osoan), bai eta laborategietan ere. Gurekin, gaur, hango bi aditu izan dira Igaratza Fraile eta Maite Erauskin, atun gorriaren gaur egungo ikerketa zertan den azaltzeko. Ez da animalia ezagutzea bakarrik; gainera, haren bilakaera ulertu behar da, klima-aldaketarengatik eta beste faktore askorengatik etengabe aldatzen ari direlako atunak. 

Direct download: EKOIV-19a.mp3
Category:science -- posted at: 7:01am EDT

IV. denboraldiaren 19. saioa: AZTI eta atunak. 

Direct download: EKOIV-19.mp3
Category:science -- posted at: 6:58am EDT

Inkesta bat egin dut. Robot bat eskuratu edo diseinatuko bazenu zure egunerokoan erabiltzeko, zertarako nahiko zenuke. Eta hainbat lankide eta kolaboratzailek erantzun didate!!!! Interesgarria!!

Direct download: NFXXVIII-18d.mp3
Category:science -- posted at: 5:10am EDT

Isaac Asimov idazleak erabili zuen lehen aldiz robotika hitza. Haren liburuetako pertsonai bat Susan Calvin izan zen, roboten psikologo bat. Ideia interesgarria da, Calvinek interpretatu egiten duelako robotek egiten dutena, haien funtzionamenduaren arauen testuinguru horretan. Alegia, androide batek robotikaren legeak hausten dituen ala ez ulertu behar du. Liar ipuina ezin hobea da horern adibide moduan. Gaur egun, ordea, oraindik ez da posible horrelako araurik aplikatzea gure makinetan. 

Direct download: NFXXVIII-18c.mp3
Category:science -- posted at: 4:47am EDT

Direct download: June_Madariaga_Navarro_Ekinean.mp3
Category:science -- posted at: 6:29am EDT

Xabier Monasteriok TZ argitaletxean egiten du lan. Interes handiko baina arrakasta txikiko testu zaharrak berreskuratzen dituzte eta argitaratu. Aurten Karel Capek idazlearen RUR antzelan ospetsua euskaratu dute. Ospetsua da robot hitzaren lehen aipamena egiten duelako. 

Direct download: NFXXVIII-18b.mp3
Category:science -- posted at: 7:06am EDT

Zein da denborarekin eraginkortasuna galtzen duen robota, hondamen fisikorik jaso ez badu ere? Horrelako galderak plazaratzen ditu Lateral podcastak. Erantzunean robotekin izan dezakegun lotura afektiboa sartzen da. 

Direct download: NFXXVIII-18a.mp3
Category:science -- posted at: 7:03am EDT

XXVIII. denboraldiaren 18. saioa: robotak eta testu zaharrak. 

Direct download: NFXXVIII-18.mp3
Category:science -- posted at: 7:02am EDT

Beethovenen seigarren sinfonia naturari egindako musika da. Musikariak maite zuen hiritik kanpora joatea, eta sinfonia honetan natura deskribatu nahi izan zuen. Tartean, laugarren mugimenduan, ekaitz bat deskribatu zuen musikaren bitartez. Ezin egokiagoa Hostoen Arteko Melodietarako. 

Direct download: EKOIV-18m.mp3
Category:science -- posted at: 6:58am EDT

Irati Diez Virtok istorio bitxi bat kontatu digu. Ibis izeneko hegaztia migratzailea da, baina denborarekin galarazi diogu haien migrazioa. Baina biologo batzuek aritu dira ibisei irakasten nola migratu. Nola eta nora. Oso jarduera eta ikerketa berezia da. 

Direct download: EKOIV-18a.mp3
Category:science -- posted at: 6:55am EDT

IV. denboraldiaren 18. saioa: Ibis hegaztiei migratzen irakatsi eta Beethoven. 

Direct download: EKOIV-18.mp3
Category:science -- posted at: 6:53am EDT

Bost hilabetez izan nintzen fisiskako irakasle bigarren hezkuntzan, eta Newtonen legeak irakatsi behar izan nituen... frustrazioa irakaslearentzat eta frustrazioa ikasleentzat. Hala ere, hezkuntzari buruzko gogoeta bat egin daiteke kasu honetan. 

Direct download: NFXXVIII-17c.mp3
Category:science -- posted at: 6:50am EDT

Irakasgai gogorra da. Ikastea ere zaila da. Gaur, Txoni Matxin kimikari eta irakaslearekin izan gara galdera horri erantzuteko. Nola demontre ikasten da kuantika? Zer zailtasun daude bidean? 

Direct download: NFXXVIII-17b.mp3
Category:science -- posted at: 6:49am EDT

Kuantika ikasten hasi nintzenean, dibulgazioko liburu baten bila ibili nintzen liburudendaz liburudenda. Ideia orokorra ulertu nahi nuen sakon ikasten hasi baino lehen. Eta anekdota bat izan nuen horrekin. 

Direct download: NFXXVIII-17a.mp3
Category:science -- posted at: 6:47am EDT

XXVIII. denboraldiaren 17. saioa: hezkuntza eta kuantika. 

Direct download: NFXXVIII-17.mp3
Category:science -- posted at: 6:45am EDT

1986ra goaz. Kantautore baten abesti bat entzun dugu gaur, kitarra akustikoarentzat egindako kanta batekin. Kantautoreaz gain aktorea ere bada, Loudon Wainwright IIIa. Haren Hard day for the planet kanta ezagutu dugu.  

Direct download: EKOIV-17m.mp3
Category:science -- posted at: 6:41am EDT

Egun hauetan, animaliak dituzten azoka asko izaten dira. Garai batean abeltzainen topagunea izan ziren, salerosketarako gune aproposak. Gaur egun, ordea, tradizioak aginduta, gehienbat abereen erakusleku bilakatu dira. Bain abeltzainentzat eta albaitarientzat lan gehigarri bat da. Asier Albite abeltzain eta albaitariak kontatu digu nola bizi dituen azoka hauek. 

Direct download: EKOIV-17a.mp3
Category:science -- posted at: 6:35am EDT

IV. denboraldiaren 17. saioa: Abeltzaintza eta gabonetako azokak. 

Direct download: EKOIV-17.mp3
Category:science -- posted at: 6:32am EDT

Elhuyar aldizkariaren abenduko zenbakia aurkeztu digu Ana Galarraga kozuzendariak. Planetaren mugak gai nagusitik abiatuta, gainbegirada egingo diogu gai interesgarriz betetako zenbaki honi. 

Direct download: NFXXVIII-16c.mp3
Category:science -- posted at: 6:30am EDT

Juan Ignacio Cirac fisikaria katalana da, Manresan jaioa, Madrilgo Complutensean ikasitakoa, eta Max Plank institutuan egiten du lan, Optika kuantikoko zentroan, Garching hirian, Alemanian. Irailean izan zen hemen, Donostian, DIPC zentroak antolatzen duen Passion for Knowledge zentroan, eta aukera izan genuen hura elkarrizketatzeko. Oso komunikatzaile ona, oso gertukoa, eta maila altuko zientzialaria. 

Direct download: NFXXVIII-16b.mp3
Category:science -- posted at: 6:28am EDT

Bulkanologia modu okerrenean ari gara ikasten. Sumendi motak, agertu ahala aipatzen ditugu komunikabideetan. Oraingoan, Grindavik-eko erupzioa dugu, Islandian, eta duela gutxi, beste erupzio bat izan zen inguru berean, Reykjanes penintsulan. Fagradalsfjall sumendia zen. Erupzio-mota ezberdinak dira, baina inguru berean. Bulkanologia modu okerrenean ari gara ikasten.

Direct download: NFXXVIII-16a.mp3
Category:science -- posted at: 6:23am EDT

XXVIII. denboraldiaren 16. saioa: Juan Ignacio Cirac eta Elhuyar aldizkaria. 

Direct download: NFXXVIII-16.mp3
Category:science -- posted at: 6:03am EDT

Gaurkoan, Louis Armstrongek abesten zuen abesti ezagun bat, What a Wonderful World. Grabaketak berak eta ondorengo promozioak historia bitxia dute. Nolanahi ere, ospetsua egin zen, Hostoen Arteko Melodietarako ezin aproposagoa den kanta hau. Naturaren edertasunak guregan duen eragina deskribatzen du. 

Direct download: EKOIV-16m.mp3
Category:science -- posted at: 5:09am EDT

Ur-botilen gorputza PET plastikoz eginda daude, polietilen terftalatoz. Material hori birzikla daiteke eta produktu berriak sortu. Horretan hasi zen Ekomodo enpresa pandemia baino lehen, eta orain arte iraun du ordenagailu portatilen fundak eta bestelako produktuak egiten. Gaur, Aritz Gartzia zuzendariarekin izan gara eta lan horren zailtasunak eta arrakastak ezagutu ditugu. 

Direct download: EKOIV-16a.mp3
Category:science -- posted at: 5:05am EDT

IV. denboraldiaren 16. saioa: Ekomodo eta PETaren birziklapena, eta "Hau mundu zoragarria". 

Direct download: EKOIV-16.mp3
Category:science -- posted at: 5:03am EDT

Betelgeuse, Orion konstelazioko izar nagusia, eta gure planetatik ikusita oso distiratsua, 7 segundoz desagertu zen zerutik, zenbait tokitatik ikusita. 

Direct download: NFXXVIII-15a.mp3
Category:science -- posted at: 6:12am EDT

XXVIII. denborldiaren 15. saioa: Betelgeuse eta Idoia Mujika. 

Direct download: NFXXVIII-15.mp3
Category:science -- posted at: 6:11am EDT

1988an, Talking Heads taldeak (Nothing but) flowers kanta argitaratu zuen. Erabat berdea bihurtu den etorkizun mundu batean dago abestiaren protagonista, oso egoera bitxian. Hostoen Arteko Melodia interesgarri bat. 

Direct download: EKOIV-15m.mp3
Category:science -- posted at: 4:50am EDT

Kardala institutuko Mikel Mendizabal, Jon Loidi eta Jon Erkizia izan dira gurean, akuakultura kontserbaziorako nola erabil daitekeen kontatzeko. Ez dakigu asko itsas espezieen egoerari buruz; ur gezako espezieen arloan ezagunagoa da egoera. Nolanahi ere, aditu hauek hitz egin digute zer ikertzen den akuakulturaren bidez, eta nola erabil liteke, adibidez, espezieekin gure ekosistemak berpopulatzeko, behar den kasuetan. 

Direct download: EKOIV-15a.mp3
Category:science -- posted at: 4:40am EDT

IV. denboraldiaren 15. saioa: Akuakultura eta kontserbazioa. 

Direct download: EKOIV-15.mp3
Category:science -- posted at: 4:37am EDT

Direct download: JLLEkinean.mp3
Category:science -- posted at: 5:50am EDT