Elhuyar Zientzia
Eguberritako programa berezia egin dugu: umorea eta zientzia. Bi mundu ezberdin eta , hala ere, etengabeko kolapso batean daudenak. Elkarren arteko talka horren adibide asko ekarri ditugu gaur gabon gauari umopre puntu bat ekartzeko. 
Direct download: NFXXVI-16.mp3
Category:science -- posted at: 4:27am EDT

Wasabia zapore mina du, baina ez da horrelako substantzia bakarra. Kontua da piperren familiako beste elikagai minek ez dutela kimikoki efektua substantzia beretik sortzen. Piper minek kapsaizina dute; wasabiak, aldiz, isotiozianatoak.

Direct download: NFXXVI-15c.mp3
Category:science -- posted at: 6:33am EDT

Agatha Christie berriz ere etorri zaigu Norteko Ferrokarrillera. Agatha Christie eta haren pozoiak. Irakurri al duzue Apointment with death? Hitzordua heriotzarekin, euskaraz. Irakurri al duzue? Heriotza horren hildakoa digitalinarekin hiltzen da. Mentxu Aiertza kimikariak azaldu digu zer den pozoi hori, eta nola erabili duen Agatha Christiek.

 

Direct download: NFXXVI-15b.mp3
Category:science -- posted at: 6:31am EDT

Gailu elektroniko malguak, pantailak edo bestelakoak, ez dira berriak. Besteak beste, polimero eroale malguekin egindako zirkuituak erabiltzen dira horretarako. Falta dira, ordea, kablerik gabeko konexioa egin dezaketenak, wireless gailuak egiteko. Hori da laborategi-mailan garatzen ari direna orain.

Direct download: NFXXVI-15a.mp3
Category:science -- posted at: 6:28am EDT

XXVI. denboraldiaren 15. saioa: elektronika malgua, digitalina eta wasabia.

Direct download: NFXXVI-15.mp3
Category:science -- posted at: 6:22am EDT

Donostiako Eureka museoan ikusgai dago Fotciencia17 argazkien erakusketa. Zientziarekin lotutako 49 argazkiak dira, erakusketa ibiltari bat osatzen dutena. Baina ez dira nahitaez zientzialariek egindako argazkiak. Javi Aizpurua, Idoia Mujika eta Larraitz Etxeberria izan ziren gurekin inaugurazioan Fotciencia17 honen azalpenak emateko.

Direct download: NFXXVI-14c.mp3
Category:science -- posted at: 5:41am EDT

Margolariek historian erabili izan dituzten pigmentu asko toxikoak dira, metal astunetan oianrritutako substantziak direlako. Oskar Gonzalez gure kolorezalearekin haietako batzuei buruz hitz egin dugu gaur. Goya, Vermeer edo Napoleon izan dira gurekin elkarrizketan.

Direct download: NFXXVI-14b.mp3
Category:science -- posted at: 5:41am EDT

COVID-19aren koronabirusaren azken aldaera arrakastatsua laborategietan da. Zientzialariak saiatzen dira hura ikertzen, besteak beste, gure txertoek haren kontra eraginkorrak ote diren argitzeko. Baina birusa, zientzialarien lana baino azkarrago zabaltzen da mundutik.

Direct download: NFXXVI-14a.mp3
Category:science -- posted at: 5:40am EDT

XXVI. denboraldiaren 14. saioa: Omicron aldaera, pigmentu toxikoak eta Fotciencia17.

Direct download: NFXXVI-14.mp3
Category:science -- posted at: 5:39am EDT

Kalean da Elhuyar aldizkariaren azken zenbakia, 2021eko abendukoa. Aitziber Agirre zuzendariak aurkeztu digu kioskoetan gure zain dagoen zenbaki hori. 

Direct download: NFXXVI-13c.mp3
Category:general -- posted at: 7:14am EDT

Pandemian egindako lanarengatik saritu dute Miren Basaras Ibarzabalmikrobiologoa. Dibulgazio-lanarengatik, eta ikerketa lanarengatik. Guk, hori aitzakia hartuta, solasaldi lasai bat izan dugu harekin.

Direct download: NFXXVI-13b.mp3
Category:science -- posted at: 7:12am EDT

Adimen artifiziala eta korapiloen teoria uztartuta, DeepMind enpresakoek aurkitu dute modu bat ikusmen artifiziala hobetzeko. Irudi batean arreta non jarri automatikoki detektatuko lukeen modu bat bilatzen ari dira, eta korapiloen teoria aplikatuta izan daiteke bidea.

Direct download: NFXXVI-13a.mp3
Category:science -- posted at: 7:08am EDT

XXVI. denboraldiaren 13. saioa: adimen artifiziala eta korapiloak, Miren Basaras eta Elhuyar aldizkaria. 

Direct download: NFXXVI-13.mp3
Category:science -- posted at: 7:05am EDT

Ilargirako bidaia lehen aldiz Luciano de Samosata idazle siriarrak idatzi zuen kristo ondorengo II. mendean: Benetako historia izeneko liburuan, batzuen ustez, historiako lehen zientzia-fikziozko liburua. Eta askoz geroago, VIII. mendean, Beda agurgarriak Ilargiaren eta mareen arteko lotura aipatu zuen Erdi Aroko historia-liburu batean: Historia ecclesiastica gentis Anglorum.

Direct download: NFXXVI-12c.mp3
Category:science -- posted at: 4:38am EDT

Zientzia fikzioaren munduko erreferente bat hil da aste honetan: Miquel Barceló. NOVA bildumako sortzaile eta editorea izan da. Gurekin elkarrizketa bat egin zuen behin, zientzia fikzioari buruzko artikulu batean parte hartzeko, Elhuyar aldizkarian. Erreferente handi bat.

Direct download: NFXXVI-12a.mp3
Category:science -- posted at: 4:27am EDT

Humanitate digitaletako informazioa oso sakabanatuta dago sarean. Ez da erraza behar diren baliabideak eskuratzea. Hori konpontzeko, badira hainbat ideia martxan, tartean CLARIAH izeneko azpiegitura. IXA taldeko Mikel Iruskieta, EHUkoa, gurekin izan da, CLARIAH euskararen kasuan nola tratatzen ari diren azaltzeko.

Direct download: NFXXVI-12b.mp3
Category:science -- posted at: 4:23am EDT

XXVI. denboraldiaren 12. saioa: Miquel Barceló hil da, humanitate digitalak eta CLARIAH eta bi liburu zahar.

Direct download: NFXXVI-12.mp3
Category:science -- posted at: 4:19am EDT

Kanpotik zatarra dirudien arren, elefantearen oinak sekretu interesgarri batzuk gordetzen ditu. Horri buruz hitz egin dugu, baita gure eta tetrapodo guztien hankei buruz.

Direct download: NFXXVI-11c.mp3
Category:science -- posted at: 12:31pm EDT

Adimen artifizialeko esparruan gero eta baliabide gehiago behar dira emaitza onak lortzeko. Ondorioz, ikerketa hori pixkanaka ari da enpresa handien eskuan geratzen. Hori orekatzeko asmoa duen proiektu bat ezagutu dugu, Big Science. Ikerketa-talde txiki askoren baliabideen partekatzean oinarritutako ideia da. IXA taldeko Gorka Azkunek, EHUkoak, kontatu digu zer den ideia hori. Hain zuzen ere, bere ikerketa taldea sartuta dago Big Science egitasmoan euskararen ikerketa batekin.

Direct download: NFXXVI-11b.mp3
Category:science -- posted at: 12:29pm EDT

IBMk iragarri du 127 qubiteko ordenagailu kuantiko baten prozesagailua egin duela. Pixkanaka, aurrera doa konputazio kuantikoaren esparrua. Baina horrek zer esan nahi du guretzat, kaleko kontsumitzaileentzat?

Direct download: NFXXVI-11a.mp3
Category:science -- posted at: 12:24pm EDT

XXVI. denboraldiaren 11. saioa: IBMko ordenagailu kuantikoa, BigScience eta elefantearen oina.

Direct download: NFXXVI-11.mp3
Category:science -- posted at: 12:21pm EDT

25. urteurrenaren ospakizuna Ekoetxea Txingudin grabatu dugu. Hortaz, aprobetxatu dugu Ekoetxeen sarearen berri izateko IHOBEko Ane Dorronsoro arduradunarekin, eta bertako hezkuntza lana ezagutzeko Mikel Etxaniz hezitzaileen koordinatzailarekin.

Direct download: NFXXVI-10c.mp3
Category:science -- posted at: 9:13am EDT

25. urteurren honetan, atzera begira jarri gara, bi gonbidatu bereziekin. Batetik, kirol mundutik, Xubane Uribarrena arraunlaria etorri zaigu, Donostiako Arraun Lagunak taldekoa eta aurtengo Kontxako banderaren irabazlea. Eta antzelanen mundutik, Andoni Agirregomezkorta aktorea, pelikula eta telesail askotan parte hartutakoa. Biekin izan dugu solasaldi lasai bat.

Direct download: NFXXVI-10b.mp3
Category:science -- posted at: 9:09am EDT

Glasgowko klima-gailurra azaroaren 12an bukatzeoa zen, baina azken eguneko egoera ez da itxaropen handia izateko modukoa. 

Direct download: NFXXVI-10a.mp3
Category:science -- posted at: 9:05am EDT

XXVI. denboraldiaren 10. saioa: Porgrama berezia: Norteko Ferrokarrillaren 25. urteurrena.

Direct download: NFXXVI-10.mp3
Category:science -- posted at: 7:17am EDT

Aurtengo edizioa martxan da. CAF-Elhuyar sariketan parte hartu nahi dutenentzat, lanak bidaltzeko epea irekita dago. Elhuyarko Garazi Andonegik azaldu dizkigu euskarazko zientzia-dibulgazioko sariketa honen azken berriak.

Direct download: NFXXVI-08c.mp3
Category:science -- posted at: 5:08am EDT

DIPC zentroak eta Columbiako Unibertsitateak lankidetza bat abiarazi dute nanopartikulen bitartez garuna ikertzeko. Aitzol Garcia Etxarri proiektuaren buruetako bat izan da gurekin, eta aurkeztu dizkigu ikerketa-taldea eta proiektu osoa.

Direct download: NFXXVI-08b.mp3
Category:science -- posted at: 5:08am EDT

Glasgow hirian ospatuko den COP26 klimaren-bileraren bezperan gaude, eta itxaropen handiak daude. Dena den, zalantzak ere ez dira falta. Onena, orain, itxarotea eta ikustea zer ematen duen gailurrak. 
Direct download: NFXXVI-08a.mp3
Category:science -- posted at: 5:00am EDT

XXVI. denboraldiaren 8. saioa: Glasgow, nanopartikulak garunean eta CAF-ELhuyar sariak.

Direct download: NFXXVI-08.mp3
Category:science -- posted at: 4:58am EDT

Direct download: podcast-ana-galarraga.mp3
Category:science -- posted at: 4:50am EDT

Donostiako Sustapenak eta Elhuyarrek erakusketa bat inauguratu dute aste honetan: Atzoko Kimerak. Garai batean arrakasta izan ez duten ideia zientifiko batzuek gerora hartu dute zentzua. Horrelakoen adibideak hartu, eta Alderdi Ederren instalatu dute poster handien erakusketa bat. Ainhoa Aldasoro Donostia Sustapeneko teknikaria eta erakusketaren komisarioa Manex Urruzola Elhuyarrekoa izan dira gurekin erakusketaz hitz egiteko.

Direct download: NFXXVI-07d.mp3
Category:science -- posted at: 4:52am EDT

Mitridates VIa, Pontoko erregea, pozoituta hiltzeko beldur zen. Kondairak dio egunero hartzen zituela 54 pozoiren dosi txikiak eta lortu zuela immunizatzea.

Direct download: NFXXVI-07c.mp3
Category:science -- posted at: 4:48am EDT

Beste edozein arlotan bezala, dirua ezinbestekoa da ikerketa-proiektuak egin ahal izateko. Beraz, neurri handi batean, diru banatzaileek erabakitzen dute zer ikertuko den. Gaur, EHUko eta DIPCko Txoni Matxain kimikari kuantikoak azaldu du zein diren azkenaldian sustatzen diren kuantikako proiektu-motak.

Direct download: NFXXVI-07b.mp3
Category:science -- posted at: 4:44am EDT

Ustez, teknologiak laster emango du aukera mamutak eta desagertutako beste espezie batzuk berpizteko, manipulazio genetikoa erabilita. Baina ez dago hain argi etikoki nola hartu behar den ideia hori. Victoria Herridge biologo ebolutiboak eta proiektuan parte hartzeko aukerari uko egin dionak, gogoeta bat argitaratu du gaiari buruz, Nature aldizkarian.

Direct download: NFXXVI-07a.mp3
Category:science -- posted at: 4:42am EDT

XXVI. denboraldiaren 7. saioa: mamutak berpiztu, kuantikaren joerak, Mitridates eta pozoiak eta Atzoko Kimerak.

Direct download: NFXXVI-07.mp3
Category:science -- posted at: 4:36am EDT

Datorren asteartean, Donostiako Ernest Lluch kultur-etxean, programazio berri bat jarriko da martxan. “Emakume zientzialarien argitan” izango du izena. Elhuyarko Ana Galarragak gidatuko du programazio berria.
Direct download: NFXXVI-06c.mp3
Category:science -- posted at: 4:26am EDT

Zer dago gorriaren azpian? Infragorria. Ez da kolore bat, berez, baizik eta kolorea ez den lehen uhin elektromagnetikoa, energiaren eskalan behera. Ez da kolore bat, eta hortaz, ez luke egon behar koloreei buruzko atal batean. Baina Oskar Gonzalez gure kolorezaleak topatu du arrazoi oso on bat infragorria koloreen atalera ekartzeko. Artean duen erabileraz hitz egin digu. 

Direct download: NFXXVI-06b.mp3
Category:science -- posted at: 4:25am EDT

Joan den astean Osasunaren Mundu Erakundeak onartu duen malariaren kontrako lehen txertoaz hitz egin genuen. Baina beste txerto bat dago 1987tik, Manuel Patarroyo kolonbiarraren taldeak garatutakoa. 
Direct download: NFXXVI-06a.mp3
Category:science -- posted at: 4:24am EDT

XXVI. denboraldiaren 6. saioa: Patarroyo eta malaria, infragorria eta "Emakume zientzialarien argitan" zikloa.

Direct download: NFXXVI-06.mp3
Category:science -- posted at: 4:22am EDT

Aukeratu zure pozoiak. Atal berria jarri dugu martxan Mentxu Aiertzarekin. Agatha Christieren liburuetatik abiatuta, pozoiak aztertuko ditugu. Lehen saio honetan, estrikninaz hitz egin dugu.

Direct download: NFXXVI-05c.mp3
Category:science -- posted at: 2:01am EDT

Dagoeneko iragarri dituzte aurtengo Nobel sariak jasoko dituztenen izenak. Medikuntzan, fisikan eta kimikan eman dituzte azaleko errezeptoreei, klimaren modelizazioari eta molekula organikoen sintesi asimetrikoari.

Direct download: NFXXVI-05b.mp3
Category:science -- posted at: 1:59am EDT

Lehen aldiz onartu du OMEk malariaren kontrako txerto bat erabiltzea. RTS,S izena du, eta milioika kagun babestu ditzake gaixotasunekin. Albiste ona da.

Direct download: NFXXVI-05a.mp3
Category:science -- posted at: 1:57am EDT

XXVI. denboraldiaren 5. saioa: malariaren txertoa, Nobel sariak eta estriknina.

Direct download: NFXXVI-05.mp3
Category:science -- posted at: 1:50am EDT

Antenarik gabeko saioa udazkenaren hasieran egin dugu. Hostoak, asko behintzat eroriko dira zuhaitzetatik. Bada, hostoak antenak dira, fotosintesia egiteko argia harrapatzen duten antenatxoak. Eta gainera, argi hori harrapatzeko erabiltzen duten molekula bera ere, klorofila, antena ñimiño bat da.

Direct download: NFXXVI-04e.mp3
Category:science -- posted at: 5:18am EDT

Antenarik gabeko saioan, telefono mugikorrei begiratu diegu. Garai batekoek antena bat zuten, gaur egungoek, aldiz, ez. Ala bai? Egia esan, mugikorrek antena asko dituzte, baina ezkutatuta. Dena den, irratia uhinetatik entzuteko antenarik ez dute, ezta telefonoaren barruan ere... zergatik?

Direct download: NFXXVI-04d.mp3
Category:science -- posted at: 5:12am EDT

Antenarik gabeko saio honetan, Puerto Ricora ere joan gara. Han, Arecibon antena paraboliko erraldoi bat zegoen, 305 metroko diametroa zuen irrati-teleskopio bat. Denborarekin arazoak izaten hasi zen, eta 2020ko abenduan, kable bat puskatu eta istripu larria izan zen Arecibon. Geroztik, Arecibo gabeko garaian gaude.

Direct download: NFXXVI-04c.mp3
Category:science -- posted at: 5:10am EDT

Antenarik gabeko saioan, Alaskara joan gara, St. Matthew uhartera. Han instalatu zuten estatubatuarrek antena bat Bigarren Mundu Gerran. Elur-oreinak eraman zituzten han geratu zirenentzat, eta antena kendu zutenean, elur-oreinak han geratu ziren. Nahigabe, populazioen biologiari buruzko esperimentu harrigarri bat jarri zuten martxan.

Direct download: NFXXVI-04b.mp3
Category:science -- posted at: 5:05am EDT

Antenarik gabeko saioan, zientzia fikziozko ideia batekin abiatu gara, hain zuzen ere, antena baten suntsipen bat. Arthur C. Clarke idazlearen The Sentinnel ipuina da, 2001 eleberrian garatu eta moldatu zuen testu bat. Ilargian jarritako monolito bat, gizakiaren garapen teknologikoaren lekukoa da, oso modu berezian.

Direct download: NFXXVI-04a.mp3
Category:science -- posted at: 4:55am EDT

XXVI. denboraldiaren 4. saioa: antenarik gabeko saioa .

Direct download: NFXXVI-04.mp3
Category:general -- posted at: 4:49am EDT

Denboraldi berria du Teknopolis saioak, ETBko telbistako zientzia-programa. Nagore Rementeria eta Iñaki Leturia gurekin izan dira, zuzendaria eta aurkezlea hurrenenez hurren, denboraldi berriaz hitz egiteko.

Direct download: NFXXVI-03c.mp3
Category:general -- posted at: 1:28pm EDT

Adimen artifizialaren erreferente bat, Isabelle Guyon, Paris-Saclay-ko unibertsitatekoa. Gurekin izan da eta azaldu zigun nolakoa izan den bere ibilbidea, eta nola ikusten duen ikasketa automatikoaren iraultza hau.

Direct download: NFXXVI-03b.mp3
Category:science -- posted at: 1:26pm EDT

Aspalditik dago mundua La Palmako sumendiari begira. Dokumental katastrofistetan hitz egin izan da Cumbre Viejako sumendiari buruz. Eta 2000an, adibidez, BBCko programa batean sumendiaren ustezko erupzio bati buruz aritu ziren.

Direct download: NFXXVI-03a.mp3
Category:science -- posted at: 1:25pm EDT

XXVI. denboraldiaren 3. saioa: La Palmako sumendia hemerotekan, Isabelle Guyon eta Teknopoliseko denboraldi berria.

Direct download: NFXXVI-03.mp3
Category:science -- posted at: 1:21pm EDT

Elhuyar STEAM hezkuntza taldekoek ideia on bat izan zuten iaz. STEAM hezkuntzari buruzko liburuxka batzuk argitaratu zituzten, komiki-itxurako formatu batean. Eta haien edukia hobeto zabaltzeko, twitter bidez hasi ziren edukia zatika zabaltzen bi astean behin. Ideiak harrera oso ona izan zuen, eta beraz, aurten ere hasi dira horretan. Leire Ferro Leturiak eman dizkigu xehetasunak.
Direct download: NFXXVI-02c.mp3
Category:science -- posted at: 1:48am EDT

Iker Badiola minbizia ikertzen du EHUn. Pandemia sortu zenean, minbiziaren eta COVIDaren arteko lotura bat aurkitu zuten furina proteinarekin. Eta horri esker, COVIDaren kontra erabil litekeen medikamentu bat topatu zuten. Gurekin izan da Badiola ikerketaren berri ekartzeko. 
Direct download: NFXXVI-02b.mp3
Category:science -- posted at: 1:46am EDT

Metrajearen ordaina ingelesez footage da, metroaren partez haiek oina erabiltzen dutelako luzerak neurtzeko unitate moduan. Eta euskaraz? Bada, euskaraz ere metraje hitza bera erabiltzen da. 25 urte bete berri duen Elhuyar hiztegian, oso argi azaltzen da. 
Direct download: NFXXVI-02a.mp3
Category:science -- posted at: 1:45am EDT

XXVI. denboraldiaren 2. saioa: metraje, iker badiola eta sulkonazola eta STEAM hezkuntzako komikiak.

Direct download: NFXXVI-02.mp3
Category:science -- posted at: 1:44am EDT

Aitziber Agirre Elhuyar aldizkariaren zuzendariak kontatu digu azken zenbakia argitaratu berri dutela. Zenbaki honetako gaien artean, ekonomia ekologikoa eta dendrokronologia.

Direct download: NFXXVI-01c.mp3
Category:science -- posted at: 4:50am EDT

Animalia bioluminiszenteen proteinak baliatu izan dira zientzian aplikazio askotarako. LEDak ere egin daitezke, baina arazo bat dute: degradatzen dira. Degradazio hori saihesteko ahalegin batez hitz egin digu CFM zentroko Idoia Mujika kimikariak. CFMko adituek, CIC-biomaGUNEkoek eta kanpoko beste zentro batzuetakoek Nuevo Horizonte saria jaso dute esparru horretan egindako ikerketarengatik.

Direct download: NFXXVI-01b.mp3
Category:science -- posted at: 4:48am EDT

EHUko udako ikastaro batean, Aitor Arregi sukaldariak azaldu zuen Getariako tradizio gastronomikoa dela itsasontzietako ohiturak lehorrera eramatearen adibide bat. Parrilla barkuetan erabiltzen zen arrainak prestatzeko, bidaia luzeetan. Eta Xabier Alberdi historialariaren lanari esker badakigu Elkanoren bigarren bidaia handian parrilla eramaten zutela.

 

Direct download: NFXXVI-01a.mp3
Category:science -- posted at: 4:47am EDT

XXVI. denboraldiaren 1go saioa: Elkano parrilleroa, LED bioluminiszenteak eta Elhuyar aldizkaria.

Direct download: NFXXVI-01.mp3
Category:science -- posted at: 4:41am EDT

Denboraldiaren azken saioa. Ugo Mayor EHUko Ikerbasque ikertzailearekin izan gara eta atzera begiratu dugu COVID-19aren pandemia perspektibarekin ikusteko. Zer gertatu zen hasieran, nola hartu genuen, nola hartu zuten zientzialariek eta abar. Gogoeta bat pandemiari oso gertutik jarraitu dion ikertzaile batekin.

Direct download: NFXXV-42.mp3
Category:science -- posted at: 6:31am EDT

Txoni Matxainek hausnarketa bat egin du artikulu zientifikoak argitaratzeari buruz. Giza jarduera bat da, eta, jakina, pertsonek egiten dute, horrek duen guztiarekin. Artikulu zientzialariaren ikuspuntutik ikusita.

Direct download: NFXXV-41c.mp3
Category:science -- posted at: 6:27am EDT

Dom Perignon eta Clicquot alarguna. Ezagunak izenak? Txanpainaren munduko izen ospetsu handiak. MENTXU AIERTZAk gaur bien historiak kontatuko dizkigu. Txanpaina eta zientzia zuekin.

Direct download: NFXXV-41b.mp3
Category:science -- posted at: 6:22am EDT

Aste honetan banatu dira ON zientzia sariketaren sariak. Aurten, bi sari nagusi izan dira bakarra izan beharrean. Irabazleak: "Deep Fake" eta "¿Por qué no podemos tomar un ibuprofeno cada 4 horas pero sí alternarlo con paracetamol?".

Direct download: NFXXV-41a.mp3
Category:science -- posted at: 6:21am EDT

XXV. denboraldiaren 41. saioa: On-zientzia, txanpaina eta artikulu zientifikoak.

Direct download: NFXXV-41.mp3
Category:science -- posted at: 6:13am EDT

Egurladiarekin zerikusia duten hainbat mitoz hitz egin dugu Onintze Salazar Perez meteorologoarekin. Elurra egin dezake hotza egiten duenean? Eta ilargiaren eragina nolakoa da meteorologian? Edo itsasgoraren eta uholde-arriskuaren arteko lotura. Gai luzea da mitoena meteorologian.
Direct download: NFXXV-40b.mp3
Category:science -- posted at: 3:21am EDT

Oskar Gonzalez Mendiak, gure kolorezaleak, animalien koloreei buruz hitz egin digu. Intsektuak eta argi ultramorea, iridiszentzia, kolore aldaketak edo argi polarizatua bliatzen duten karramarroak.... mundu bat koloreei lotuta animalien esparruan. 
Direct download: NFXXV-40a.mp3
Category:science -- posted at: 3:19am EDT

XXV. denboraldiaren 40. saioa: koloreak animalietan eta meteorologiaren mitoak.

Direct download: NFXXV-40.mp3
Category:science -- posted at: 3:17am EDT

Elhuyar aldizkariaren ekaineko zenbakia kioskoetan dago dagoeneko. Gai nagusia, Elkanoren espedizioaren zientzia. Eta beste gai interesgarri batzuk ere daude zenbaki honetan, Itziar Lakari egindako elkarrizketa edo COVID-19aren jatorriari buruz, adibidez. Aitziber Agirre zuzendariak aurkeztu digu zenbaki berria.

Direct download: NFXXV-39d.mp3
Category:science -- posted at: 7:49am EDT

Asier Albite Agirrek CAF-Elhuyar sariketan Neiker saria irabazi du betizuaren egoerari buruzko artikulu batekin. Gurekin izan da behi-arraza horri buruz hitz egiten. Gainera, gaiari buruzko Suharra dokumentala aurkeztu digu.

Direct download: NFXXV-39c.mp3
Category:science -- posted at: 7:43am EDT

Elkanoren espedizioaren zientzia,berriz ere aste honetan. Xabier Alberdi Lonbidea Itsas Museoko zuzendaria da, eta historialaria da, eta garai hartan zientzia eta teknologien kontuak nola aztertzen ziren kontatu digu. Hori, eta mito historikoen sorrera nola gertatzen den ere kontatu du Alberdik, Elkanoren espedizioari buruzko mito asko baitago. 
Direct download: NFXXV-39b.mp3
Category:science -- posted at: 7:41am EDT

NASAk bi misio berri iragarri ditu Artizarrera, gutzi orabehera 2028-2030 urteetan jaurtitzeko. Planetaren gainazalera jaisteko zundak dira, eta horrek eskatzen du diseinu berezia izatea, Artizarreko kondizioak oso bortitzak direlako.

Direct download: NFXXV-39a.mp3
Category:science -- posted at: 7:39am EDT

XXV. denboraldiaren 39. saioa: Artizarrerako misioak, Xabier Alberdi eta Elkano, betizua eta Elhuyar aldizkaria.

Direct download: NFXXV-39.mp3
Category:science -- posted at: 7:07am EDT

500 urte dira Elkanoren espedizioak lehen mundubira osatu zuela. Abentura horren zientziari buruzko monografiko bat egin dugu lau aditurekin: Alvaro Aragon eta Lourdes Odriozola historialariak, Xabier Agote ontzigilea eta Naiara Barrado astronomoarekin.

Direct download: NFXXV-38.mp3
Category:science -- posted at: 2:53am EDT

Laster izango da Elhuyar Zientzia Azokaren aurtengo urte-bukaerako ekitaldia. 12 eta 18 urte arteko gazteek ikasturte osoan landutako zientzia-proiektuekin egindako azoka bat. Pandemiak hala behartuta, aurten azoka birtualaren formatua hartuko du, baina hala ere, Bilbon, 20 talde saridunak aurkeztuko dituzte haien lanak. Gainera, ohikoa ez den bezala, aurtengoa Areatzan egingo dute, Arenalean. Leire Ferro eta Danel Solabarrieta Elhuyarko koordinatzaileek kontatuko digute nola egingo duten.
Direct download: NFXXV-37c.mp3
Category:science -- posted at: 1:58am EDT

Ardoa egiteko modua aldatu edo egokitu behar dugu klima-aldaketaren eraginez. Besteak beste, mahatsondoak ondo hazi behar dira klimaren egoera berrian. Eta zientzialariek badakite. Helene Sanchez Zelaia bioteknologian adituak artikulu bat idatzi du gaiari buruz, eta CAF-Elhuyar sarietan aipamen berezi bat eskuratu du artikulu horrengatik Neiker sariaren kategorian. 
Direct download: NFXXV-37b.mp3
Category:science -- posted at: 1:56am EDT

Gorputzaren parte ditugu isotopo erradioaktiboak. Karbono-atomoz eginda gaude, eta karbono horietan, 10.000 milioitik bat karbono-14 isotopoa da, beraz erradioaktiboa. Baina nola demontre iristen da berez desintegratzen den atomo bat gure gorputzaren parte izatera? Bada, izpi kosmikoen errua da. 
 
Direct download: NFXXV-37a.mp3
Category:science -- posted at: 1:54am EDT

XXV. denboraldiaren 37. saioa: erradioaktibitatea gorputzean, ardoa eta mahastiak eta elhuyar Zientzia Azoka.

Direct download: NFXXV-37.mp3
Category:science -- posted at: 1:53am EDT

Natura behatzeari buruzko mahai-inguru bat egin dugu CAF-Elhuyar sarietako bi irabazlerekin. Nahia Seijas Garzónek museo naturalei buruzko artikulu batekin irabazi zuen artikulu orokorren kategoria. Eta Iñaki Sanz Azkuek, konfinamenduan ginenean, natura lehiotik behatzeari buruzko gogoeta bat argitaratu zuyen, eta kazetaritzako lanen kategorain irabazle izan zen horrekin. Biak egon dira gurekin natura behatzen irrati-estudioaren barrutik. 
Direct download: NFXXV-36b.mp3
Category:science -- posted at: 9:19am EDT

Ibermektina erabili behar da COVID-19a tratatzeko? Galdera horrek oraindik ez du erantzunik. Aldeko jende asko dago, eta kontrako jende asko ere bai. Eztabaida sutsua da. Adibidez, Osasunaren Mundu Erakundeak ez du onartu tratamendua, baina orain aditu talde batek arteko ikerketen azterketa sakon bat argitaratu dute, eta haien ustez, ibermektinak eten egin lezake pandemia. 
Direct download: NFXXV-36a.mp3
Category:science -- posted at: 9:15am EDT

XXV. denboraldiaren 36. saioa: ibermektinaren zurrunbiloa eta natura behatu etxe barrutik.

Direct download: NFXXV-36.mp3
Category:science -- posted at: 2:52am EDT

Disziplina askoko aditu-talde batek COVID-19aren liburu zuria aurkeztu du. Liburuak pandemia aztertzen du ikuspuntu askotatik. Talde horretako Miren Berasategi Zeberio Deustuko Unibertsitateko irakasle eta ikertzaileak hitz egin digu liburuari buruz. 
Direct download: NFXXV-35d.mp3
Category:science -- posted at: 2:57am EDT

Ainara Sangroniz kimikariak irabazi du CAF-Elhuyar saria norberaren tesian oinarritutako artikuluen kategorian. Polimero jasangarriei buruzko ikerketa egin du tesian. Gurekin izan da hori guztia kontatzeko.
Direct download: NFXXV-35c.mp3
Category:science -- posted at: 2:55am EDT

Laboratorium museoan, Bergaran, lurrun-lokomotora bat dago eskalan eginda, eta funtzionatzen duena. Mikado 141 modeloaren erreplika bat da eta bi metro luze da. Grabagailua hartu eta bertara joan gara egileetako batekin egotera, Jose Mari Rubiorekin, eta Rosa Errazkin museoko zuzendariarekin ere izan gara. 
Direct download: NFXXV-35b.mp3
Category:science -- posted at: 2:54am EDT

Aste honetan, ehun urte bete dira Chanel 5 zenbakia, perfume ospetsua, merkaturatu zenetik. Usain pilo baten nahaste sofistikatu batez osatutako  lehen perfumea izan zen. Kimikaren ikuspuntutik ere, sekulakoa da perfume horren historia. 
Direct download: NFXXV-35a.mp3
Category:science -- posted at: 2:53am EDT

XXV. denboraldiaren 35. saioa: Chanel 5 perfumea 100 urte, Mikado 151 ferrokarrilla, Ainara Sangroniz eta polimero jasangarriak eta COVID-19aren liburu zuria.

Direct download: NFXXV-35.mp3
Category:science -- posted at: 2:52am EDT

Aurtengo CAF-Elhuyar sariak eman dituzte aste honetan. Merezimendu saria Jabier Agirre medikuak jaso du, urteetan medikuntzaren dibulgazioan egin duen lanarengatik. UZEIn urteak eman ditu, OEEko kidea da, Elhuyar aldizkarian kolaboratu du 200tik gorako artikuluekin eta eta adibidez Euskadi Irratian ere aritu da dibulgazioan. Berak ikusi du nola aldatu den medikuntza, dibulgazioa eta euskararen erabilera bera. 
Direct download: NFXXV-34b.mp3
Category:science -- posted at: 4:54am EDT

Fisikariak kezkatuta daude muoiekin. Partikula horiek ez dute orain arteko teoriak iragartzen duen jokabidea eremu magnetikoen aurrean. Lehendik susmo hori bazegoen, baina Fermilab laborategian egindako esperimentu batek ziurtatu du hori, eta aztertu behar da zergatik gertatzen den. Hipotesietako baten arabera, ezagutzen ez dugun oinarrizko indar bat egon liteke, baina horiek hitz handiak dira. 
Direct download: NFXXV-34a.mp3
Category:science -- posted at: 4:53am EDT

XXV. denboraldiaren 34. saioa: muoiak eta Jabier Agirre.

Direct download: NFXXV-34.mp3
Category:science -- posted at: 4:50am EDT

1693ra joan gara Salem hirian izan zen sorginkeria kasuak aztertzera. Linnda Caporael New York estatuko Rensselaer Insitutuko psikologoak plazaratu zuen hipotesi bat kasu horren jatorria azaltzeko: zekaleak infektatzen duen ainoa onddoak LSDaren antzeko substantzia bat ekoizten duenez, litekeena da ume batzuek zekale horrekin egindako ogia janda hasi izana gertaera hura.  
Direct download: NFXXV-33c.mp3
Category:science -- posted at: 7:18am EDT

Bi urtean behin antolatzen du UEUk Ikergazte kongresua. 2021ko edizioa, laugarrena, Gasteizen izango da ekainaren 9tik 11ra, eta dagoeneko zabalik dago izena emateko epea. Gu Olatz Arbelaitz Gallegorekin izan gara, kongresuaren koordinatzaileetako bat, aurtengo edizioaren berri izateko. 
Direct download: NFXXV-33b.mp3
Category:science -- posted at: 7:17am EDT

Joe Biden presidenteak klimari buruzko gailur bat antolatu du munduko 40 agintarirekin klima-larrialdiaren kontrako borrokari astindu bat emateko. Neurri berriak komunikatu dira, eta, batez ere, beste herrialdeko agintariekin negoziatzeko erabili du Bidenek, klimaren gaian lidergoa eskuratuko duelakoan. 
Direct download: NFXXV-33a.mp3
Category:science -- posted at: 7:16am EDT

XXV. denboraldiaren 33. saioa: Joe Bidenen klima-gailurra, Ikergazte eta Salem-eko sorginkeria.

Direct download: NFXXV-33.mp3
Category:science -- posted at: 7:15am EDT

Laster itxiko da epea On Zientzia bideo-lehiaketan parte hartu nahi dutenek lanak aurkezteko. Elhuyarko Manex Urruzola korrdinatzailearekin izan gara aurtengo edizioaren xehetasunez hitz egiteko.  
Direct download: NFXXV-32c.mp3
Category:science -- posted at: 2:07am EDT

"Ahots sintetiko pertsonalizatuak, ahotsa galdu dutenei hitza emateko". Hori da Inma Hernaez Aholab laborategiko zuzendariak datorren astean emango duen hitzaldi baten izenburua. Horri buruz hitz egin duguberarekin. Adimen artifiziala, ahotsa galdu dutenek nolabait berreskura dezaten. 
Direct download: NFXXV-32b.mp3
Category:science -- posted at: 2:06am EDT

Teknopolis saioak, ETBko zientzia-saioak, Elhuyar Fundazioak ekoizten duen programak, aipamen berezi bat jaso du Foro Transfiere sarietan. Gainera, ibilbide osoari emandako saria da. Zorionak! 
Direct download: NFXXV-32a.mp3
Category:science -- posted at: 2:05am EDT

XXV. denboraldiaren 32. saioa: Transfiere Foro saria, ahots sintetiko pertsonalizatuak eta On-zientzia 2021.

Direct download: NFXXV-32.mp3
Category:science -- posted at: 2:04am EDT

Usurbilgo udalak eta Elhuyar Fundazioak antolatu dute "Elhuyar solasaldiak" izeneko hitzaldi-zikloa. Apirilaren 14an hasiko da. COVID-19a, ekologia eta beste gai batzuk jorratuko dituzte hizlariek hitzaldi haietan. Berez, hitzaldiak presentzialak izateko prestatu dira, baina streaming bidez ere jarraitu ahal izango dira.

Direct download: NFXXV-31c.mp3
Category:science -- posted at: 3:31am EDT

CICbiomaGUNEko adituek lortu dute nanoboten mugimendua jarraitzea sistema biologiko baten barruan. Etorkizunean nanobot horiek, adibidez, medikamentuak eraman ahal izango dituzte gorputzaren toki jakinetara erresoluzio altuko medikuntza egin ahal izateko. Unai Cossio ikertzailea izan da gurekin eta kontatu digu nola lortzen duten robot nanoskopikoen mugimenduari jarraitzea.

Direct download: NFXXV-31b.mp3
Category:science -- posted at: 3:30am EDT