Elhuyar Zientzia

Mitologia eta zientzia ez dira gauza bera, baina haien arteko konexio bat badago. Juan Inazio Hartsuaga antropologoa izan da gurekin konexio hori aztertzeko. Hark mitologiari buruzko tesia egin zuen, eta ederki ezagutzen ditu, Euskal Herrikoa zein beste toki bateko batzuk ere. Xehetasunez betetako konexioa dute zientziarekin. 

Direct download: NFXXVII-42b.mp3
Category:science -- posted at: 5:02am EDT

BCAM zentroan sistema kaotikoen matematika ikertzen da. Artikulu bat argitaratu dute eta Japoniako Hokkaidoko eta Kiotoko Unibertsitateekin batera; bertan, sistema kaotiko ez itzulgarriak denborarekin nola aldatzen diren aztertzen dute. Adibidez, neurona-sareen jokabidea ulertzeko balio dezake, bai naturalak bai eta artifizialak ere. 

Direct download: NFXXVII-42a.mp3
Category:general -- posted at: 4:49am EDT

XXVII. denboraldiaren 42. saioa: mitologia eta zientzia. 

Direct download: NFXXVII-42.mp3
Category:science -- posted at: 4:48am EDT

Inazio Martinez de Arano adituak European Forest Institute zentroan egiten du lan. Gurekin izan da basoen eta megasuteen gaiaz hitz egiteko. Basoan pizten diren sute gehienak lehen minutuetan itzaltzen dira, baina gutxi batzuek hedatu egiten dira, eta megasute bilakatzen dira. Horiek, geroz eta ugariagoak dira. Sute horien kudeaketa arazo tekniko bat izateaz gain, arazo sozial eta politikoa ere izan behar du. 

Direct download: EKOIII-42a.mp3
Category:science -- posted at: 3:54am EDT

III. denboraldiaren 42. saioa, azken saioa: basoak eta megasuteak. 

Direct download: EKOIII-42.mp3
Category:science -- posted at: 3:50am EDT

CFMko Javi Aizpurua Iriazabal fisikaria aurtengo Euskadi Ikerketa sariduna da. Harekin izan gara haren ibilbide profesionala ezagutzeko, zientziari buruz hitz egiteko eta, oro har, bizitza aztertzeko. 

Direct download: NFXXVII-41b.mp3
Category:science -- posted at: 7:59am EDT

Pantailetan, izkin batean, bateria zenbateraino kargatuta dagoen adierazten duen portzentaje bat ikusten da. Baina nola neurtzen da hori? Nola daki makinak bateriaren karga zenbatekoa den une honetan? Albiste txarra da estimazio bat dela; albiste ona, berriz, estimazio ona izaten dela. 

Direct download: NFXXVII-41a.mp3
Category:science -- posted at: 7:56am EDT

XXVII. denboraldiaren 41. saioa: Javi Aizpurua, Euskadi ikerketa saria. 

Direct download: NFXXVII-41.mp3
Category:science -- posted at: 7:54am EDT

Eli Pagola Apezetxea ingeniaria eta Ainhoa Gutierrez del Pozo zinemagilea Urumeako zentral hidroelektrikoetan izan dira. "Ta argiya iñ zan" proiektua da, zentralak ingeniaritzaren ikuspuntutik eta patrimonioaren ikuspuntutik aztertzen dituen proiektua. 

Direct download: EKOIII-41a.mp3
Category:general -- posted at: 7:07am EDT

III. denboraldiaren 41. saioa: Urumeako zentral hidroelektrikoak eta "Ta argiya iñ zan" proiektua. 

Direct download: EKOIII-41.mp3
Category:science -- posted at: 7:04am EDT

Pozoiak ez dira gizakion kontu bat bakarrik. Sugeen % 10ak, gutxi gorabehera, pozoia erabiltzen dute erasorako eta defentsarako. Baina Agatha Christieren pozoiekin konparatuta oso bestelakoak dira. Txistu eraldatua da, proiteina toxikoz jositakoa. 

Direct download: NFXXVII-40c.mp3
Category:science -- posted at: 6:30am EDT

Agatha Christieren pozoiak harrigarriak dira. 1937an argitaratutako Dumb Whitness eleberrian fosforoa proposatzen du pozoi moduan. Eta pozoi fosforeszentea da; iluntasunean distira egiten du. Mentxu Aiertza kimikariak azaldu digu nolako pozoia den, eta itxuraz Christieren eleberriak inspirazioa ekarri ziola gerora hiltzaile bati hau erabiltzeko. Pozoiei buruzko hurrengo sekzioa, sugeen pozoiari buruzkoa da. 

Direct download: NFXXVII-40b.mp3
Category:science -- posted at: 6:25am EDT

Estasia, LSD, psilozibina eta beste droga terapeutiko batzuek neuronen arteko konexio berriak egiteko egoeran jartzen dute garuna. Baina ez beti eta bez edozein kondiziotan. Saguetan ikusi da ez dela bakarrik zer droga den, baizik eta nola ematen den eta nolako ingurunea duten saguek droga hartzen dutenean. 

Direct download: NFXXVII-40a.mp3
Category:general -- posted at: 6:20am EDT

XXVII. denboraldiaren 40. saioa: pozoiak, batetik fosforoa eta bestetik sugeen pozoia. 

Direct download: NFXXVII-40.mp3
Category:science -- posted at: 6:18am EDT

Ikerketa asko egin dituzte adituek uholdeen arriskua non eta nola sortzen den azaltzeko. Batetik ulertu behar da zergatik izaten dira euri-jasa handiak kostako hainbat puntuetan, eta zein den orografiaren eragina euri-ur hori guztiaren nondik norakoan. Gero, gizakiak sortutako azpiegituren eragina ere aztertu behar da, oso paper garrantzitsua jokatzen baitu. 

Direct download: EKOIII-40b.mp3
Category:science -- posted at: 4:49am EDT

Gaurko saioan Euskelec aurkeztu dugu, lanbide heziketako auto elektrikoen lehiaketa. Javi Oskoz Don Boscoko automobilgaintzako irakasleak horri buruz hitz egin digu, bai eta komisaldegietan utzitako autoei buruz ere. 

Direct download: EKOIII-40a.mp3
Category:general -- posted at: 4:20am EDT

III. denboraldiaren 40. saioa: Euskelec eta uholdeen arriskua. 

Direct download: EKOIII-40.mp3
Category:science -- posted at: 4:18am EDT

Direct download: Arrate_Santaolalla.mp3
Category:science -- posted at: 2:55am EDT

DIPC zentroak eta Elhuyarrek antolatzen dute urtero ON-zientzia bideo lehiaketa. Aurten, euskaraz egindako bideo onenaren saria Ane Ibargoyen Alvarezek irabazi du kapsaizinari buruzko animazio batekin: "Mina edo pikantea?" 

Direct download: NFXXVII-39c.mp3
Category:science -- posted at: 5:16am EDT

Fisika kuantikoa da gauza txikien fisika. Elektroiena, protoiena, fotoiena, neutroiena, bai eta oinarrizko partikulena ere. Txoni Matxain kimikari teorikoak aurkeztu digu mundu hori, eta horrekin batera fisikariek bateratu nahi dituzten lau oinarrizko indarren mundua. 

Direct download: NFXXVII-39b.mp3
Category:science -- posted at: 4:56am EDT

Kuantikaren feomeno arraro bat, korapilatze kuantikoa, ingelesezko entanglement, erabil daiteke mikroskopiko optikoen bereizmen ahalmena handitzeko. Biologian, adibidez, frekuentzia altuko argia erabili gabe, zehaztasun handiz behatu daitezke zelulak, haiek hiltzeko arriskurik gabe.

 

Direct download: NFXXVII-39a.mp3
Category:science -- posted at: 4:49am EDT

XXVII. denboraldiaren 39. saioa: korapilatze kuantikoa mikroskopioetan, oinarrizko partikulen sekretu kuantikoak eta ON-zientzia lehiaketa 2023. 

Direct download: NFXXVII-39.mp3
Category:science -- posted at: 4:46am EDT

Gaur egun, mendietan iratzea ez da modu tradizionalean kudeatzen, eta metatzen ari da. Hori ikusita, Baztango Malerreka Commos Zerbitzukoek proiektu bat abiatu dute iratze hori jaso eta papera egiteko. Proiektu horretan, erakunde askok hartu dute parte; adibidez, Tolosako Paper Eskolako adituek. Proiektuaren lehen emaitzak aurkeztu dizkigute Malerrekako Isabel Elizaldek eta Tolosako Paper Eskolako Mentxu Aiertzak. 

Direct download: EKOIII-39a.mp3
Category:science -- posted at: 4:08am EDT

III. denboraldiaren 39. saioa: Iratzetik paperera. 

Direct download: EKOIII-39.mp3
Category:science -- posted at: 4:04am EDT

Elhuyarrek antolatzen duen Zientzia Azokaren azken ospakizuna izan da asteburuan. Hiru egun Bilboko Areatzan, gazteek ikasturtean zehar egindako lanaren emaitza aurkezteko. Ehunka postu, ehunka proiektu erakusteko. Danel Solabarrieta Zientzia Azokaren antolatzaileetako batekin izan gara, eta eskatu diogu irratiaren bidezko bisita birtual batean gida izateko. 

Direct download: NFXXVII-38c.mp3
Category:general -- posted at: 3:48am EDT

Kalean da Elhuyar aldizkariaren azken zenbakia. Ekaineko zenbakia da eta esparru askotako edukiak ditu: adimen artifiziala, menopausia, ibaietako urtegi txikien etorkizuna eta abar luze bat. Aldizkariaren zuzendarietako bat, Ana Galarraga, izan da gurekin eta edukiei gainbegirada bat ematen lagundu digu. 

Direct download: NFXXVII-38b.mp3
Category:science -- posted at: 3:44am EDT

Garunean zimurrak izateak berak eragiten duen haren jardueran. Alegia, garunaren forma, itxura fisikoa bera, garrantzitsua da seinale elektrikoaren hedatzearen moduan. Melbourneko Monash unibertsitateko fisikari batzuek aztertu dute nola. Neurri batean, garunaren jarduera ingeniaritzaren ikuspuntutik azter daiteke. Beste neurii handi batean, noski, neurozientzien bitartez aztertu behar da. 

Direct download: NFXXVII-38a.mp3
Category:science -- posted at: 3:36am EDT

XXVII. denboraldiaren 38. saioa: garunaren zimurrak, Elhuyar aldizkaria eta Zientrzia Azoka. 

Direct download: NFXXVII-38.mp3
Category:science -- posted at: 3:33am EDT

Iñaki Sanz-Azkue biologoa izan da gurekin. Aurten, CAF-Elhuyar sariketan irabazi du kazetaritzaren kategorian saria dragoitxoari buruzko artikulu batekin. Ekosferan, gai horri buruz egin genuen Sanz-Azkuerekin elkarrizketa luzea. Gaur, hari hitz egin dugu. Gertutik ezagutu nahi izan dugu ibilbide profesional oparoa duen pertsona. 

Direct download: EKOIII-38a.mp3
Category:science -- posted at: 8:40am EDT

III. denboraldiaren 38. saioa: Iñaki Sanz-Azkue eta Bioterra azoka. 

Direct download: EKOIII-38.mp3
Category:science -- posted at: 8:36am EDT

1