Ondarroan dibulgazio-hitzaldiak antolatzen dituzte arrakasta handiz. Zientziaren Giltzak izena dute, eta guregana etorri dira haien neguko programa aurkeztera. Berez, asko dira, baina gaur Josu Ceberio eta Borja Calvo izan dira gurekin estudioan.

Leire Gomez kantari lirikoa da. Operako abesbatza batean abesten du. Eta, gainera, kantagintzaren fisika eta fisiologia ezagutzen ditu. Haren kantu zientifikoaz gozatu dugu. Haren zientzia musikalaz ere bai.

XXII. denboraldiaren 16. saioa: kantari lirikoen zientzia eta Ondarroako giltzak.

Lurra laua da. Onar dezagun. Baina orduan, azter dezagun nolakoa den planeta lau horrek eragiten duen grabitatea. Eta, batetik, ez du zerikusirik gu Lurrean nabaritzen dugun grabitatearekin, eta, bestetik, Lurra laua balitz, grabitateak berak biribilduko luke urteen poderioz.

EAEko biztanleek  zientzia eta teknologiaren inguruan duten iritziari buruzko txostena  argitaratu berri du Eusko Jaurlaritzak. Haren arabera, azken bost urteotan hazi egin da gai horiekiko interesa. Hain zuzen, 1etik 5erako eskalan, 3 izan zen 2012ko emaitza (2006an bezala), eta orain, berriz, 3,4. Hala, kirolak baino interes handiagoa pizten dute (2012an 3,3koa zen kirolarekiko interesa, eta geroztik ez da aldatu), eta zinemak, arteak eta kulturak dutenarekin parekatzen da.

Josu Doncel matematikariak loteriari buruzko proposamen bat egin digu. Ba al dago modurik aurkitzeko zenbakiren batek ba ote duen  probabilitate handiagorik ateratzeko besteek baino?

Hegazkinen bidaiak bitxiak dira. Londres-Toronto hegaldiak gehiago irauten du Toronto-Londres bidaia baino. Zergatik ote? Eureka museoko Larraitz Etxeberriak azaldu digu horren arrazoia, eta jetlag-ari buruz ere hitz egin digu.

XXII. denboraldiaren 15. saioa: Hegazkinak hara eta hona eta loteria.

Gizakiak eragindako itsaspeko zaratek ez die zetazeoei uste bezainbeste eragiten. Ikerketa batek aurkitu du lau zetazeo-espezieetan, soinu bortitzak daudenean animalia gai dela belarriaren sentikortasuna mugatzeko.

Estatu Batuetan zientziaren aldeko mugimendu batek hartu du indarra azken urte honetan: March for Science. Zientzialari askok antolatu dute, Donald Trump presidenteak klima-aldaketaren aurrean duen jarrerari erantzun moduan. Mugimendua hiri askotara zabaldu da, eta dagoeneko, Estatu Batuetara ez ezik, beste hainbat herrialdetara ere iritsi da. Mentxu Aiertzak ekarri digu honen berri.

DIvertimento kromatikoaren txanda da orain. Oskar Gonzalezek gidatu gaitu historian zeharreko bidaia batean pigmentu urdinak bilatzeko. Oso pigmentu urria eta garestia izan da oro har, baina ezagutzen diren lehen urdinak egiptoarren garaikoak dira.

Bi ikerketak frogatu dute adimen artifizialen azken tekniken ahalmenetako bat dela hiztegirik gabeko itzulpen automatikoa. Neurona-sare sakonen bidez, testu asko emanda, ordenagailu batek ikas dezake itzultzen edozein bi hizkuntzen artean. Ikerketatako bat EHUko IXA taldekoa da.

XXII. denboraldiaren 14. saioa: Itzulpen automatikoa, pigmentu urdina historian eta March for Science.

Elhuyar aldizkariaren paperezko bertsioak formatua aldatu du. Aurreko formatua baino txikiagoa da, eta itxura-aldaketa horrez gain, jendearen iritziari garrantzia handitu nahi izan diote edukian. Aitziber Agirre zuzendariak kontatu digu nolakoa den abenduko zenbakia, formatu berrian kaleratu den lehena.

Erdi Arora joango bazina ez zenuke hemen topatuko azenario laranjarik jateko. Adituak ez daude ziur azenario laranja beste koloretakoen nahaste bat den edo selekzio antinaturala den jatorria, baina hemenh, XVII. mendea baino lehen nekez jango zute gurkoak bezalako azenarioak.

Eli Alberdi matematikariak ekuazio diferentzialen adibide deigarri bat ekarri dugu: glioma baten hedapena modelizatzen duen matematikaz hitz egin digu. Erreakzio difusio ekuazio konplexuekin egiten da lan hori, eta laguntza handia da onkologoen lanerako. Tristea bezain beharrezkoa.

XXII. denboraldiaren 13. saioa: espazioko zaborra, Glioma baten matematika, azenario laranja eta Elhuyar aldizkariaren formatu berria.

Kode genetikoa artifizialki hedatuta duten bakterio erdisintetikoak gai dira kode genetiko hori proteinak sortzeko erabiltzeko. Aminoazido ez-naturalak dituzten proteinak sortzen dituzte bakterio horiek. Hala, proteina berriak sortzeko bida bat izan daiteke.

Bizilabe gazteentzako ikerketa-zentro bat da. Bilbon zabaldu berri da, eta martxan jarri dute Elhuyar Fundazioak eta Bilboko udalak. Dagoeneko ditu tailer batzuk eta proiektu batzuk martxan.

Asier Hilario izan da gurekin, Euskal Kostaldeko Geoparkearen zuzendari zientifikoa. Egun hauetan Euskadiko III. geodibertsitatearen jardunaldiak ospatu dute geparkean, eta guk aprobetxatu dugu Asierrekin horretaz hitz egiteko. Nola kudeatu behar da geoturismoa? Ideia interesgarriak plazaratu dituzte jardunaldietan horri buruz.

EHUko Bittor Rodriguez ikertzaileak NAOS Estrategia saria eskuratu du metodologia berezi bat erabiltzen duen kanpaina batengatik. Helburua da 8 eta 10 urte arteko umeengan fruta eta barazkien kontsumoa sustatzea. Eta metodologia horrek oso ideia bitxia du bere planteamenduan.

Duela urtebeteko ikerketa baten arabera, igeri egitean hatzak zabalduz gero, azkarrago egiten da igeri eskua itxita izanda baino. Fluidoen dinamika ikertzen duten fisikarien ondorio bat izan zen, 3D inprimagailu batez eskuaren hainbat modelo sortu eta haize-tuneletan aztertu ondoren.

XXII. denboraldiaren 12. saioa: azkar igeri egiteko zabaldu hatzak, Bittor Rodriguez frutak eta barazkiak, Geodibertsitatea eta Bizilabe.

184 herrialdetako 15.000 zientzialarik baino gehiago sinatutako dokumentu bat argitaratu daBioScience aldizkarian, helburu argi batekin: gizateriari ohartaraztea gure jokabidearekin etorkizuna arriskuan jartzen ari garela.

Fisikariek ezkutuko ganbera bat aurkitu dute Keopsen piramidean, 30 metro luze duen zulo bat. Ezusteko aurkikuntza bat izan da, fisikariak muoiak detetatzen ari zirelako. Hain zuzen, piramidearen harriak muoien balazta moduan jokatzen dute, baina ganbera dagoen tokian, askoz muoi gutxiago balaztatzen dira. Horregatik, fisikariek haien detektagailuetan ikusi dute ganbera ezkutua.

CAF-Elhuyar sariketaren aurtengo edizioa martxan da. Lanak aurkezteko epea zabalik dago, eta otsailera arte ez da itxiko. Elhuyarko ANA GALARRAGAk kontatu digu zein diren edizio honen ezaugarriak.

Ludwig Boltzman fisikariak bere buruaz beste egin zuen. Beste zientzialariek ez zituzten onartu Boltzmanen teoriak, nahiz eta zuzenak ziren. Haren hilobian, epitafio gisa, entropia kalkulatzeko formula bat dago idatzita; beharbada Boltzmanen ekarpen handiena.

TXONI MATXAINek entropiaren lurraldean sartu da. Entropia asmatu zuten XIX. mendeko fisikariek atomoaren existentzia ez zenean ezagutzen. Gero, atomoaren kontzeptua iritsi zen, eta entropia ez zen baztertu; alderantziz.

Georgian, 8.000 urteko ardoaren aztarnak topatu dituzte buztinezko ontzi batzuen poroetan. Azido batzuk dira: tartarikoa, sukzinikoa, malikoa eta zitrikoa; ontziek ardoa gorde dutelako adierazleak. Horrek esan nahi du garai hartan ardoa egiten zela Georgian.

XXII. denboraldiaren 11. saioa: Eurasiako ardo zaharrena, entropia eta kuantika, Boltzmanen epitafioa eta CAF-Ehuyar sariak.

Harri bat uretara botatzen denean bezala, ideia, froga edo teoria on batek eragin handia sortzen du inguruan. Ingurua bera, edo hura ulertzeko modua, aldatu egiten du, eta uhinen antzera hedatzen da.

Hala, aurten uretara jauzi egitera gonbidatu nahi zaituztegu. Bota zuen ideia, proiektua edo artikulua, urrutira iritsiko diren uhinak sortzeko, ingurua edo pentsamendua aldatuko duten uhin hedakorrk.

Goierrin zientzia-dibulgazioa egiten dute. Udazkenarekin batera, urteero, programazio aberatsa eta interesgarria jartzen dute martxan Lemniskata taldeakoek. GOYO LEKUONA eta JOSE LUIS ETXEZARRETA etorri zaizkigu aurtengo programazioa aurkeztera.

Zer ikertzen du zientziak eta zer ez? Galdera horretatik tiraka, zientziaren mugak esploratu ditugu GOTZONE BARANDIKA dibulgatzailearekin.  Metodo zientifikoaz aritugara, erroreaz, eta, esate baterako, zergatik eta zelan galderei buruz. Merezi du batzuetan geratzea eta zientzia bera aztertzea zientzia-irratsaio batean.

Muoien detektagailuak erabilita, fisikariek ganbera ezezagun bat topatu dute Gizako piramide handienean, Keops-en piramidean. Berez, izpi kosmikoak detektatzeko instalazio batzuk ziren, baina horretarako piramideen harriak xurgatzen dituen muoiak erabiltzen zuten, eta ikerketa horretan, espero gabeko zulo bat detektatu dute.

XXII. denboraldiaren 10. saioa: piramidean gela bat aurkitu, zientziaren mugak eta Lemniskata udazkenean.

Hegazkin supersonikoen soinuaren uhinak aztertu ditu EHUko Alejandro Pozo matematikariak. Etengabeko soinu-eztanda bat da, oso eboluzio konplexuarekin. Uhina matematikoki ulertuta agian lor liteke soinu hori lurzoruaren altueran minimizatzea. Oraingoz, ulertzeak berak ikerketa sakona eskatzen du.

Pertsona gazte baten odola Alzheimerra duen pertsona zahar baten zirkulazio-sisteman sartuta, emaitza onak lortu dira saio kliniko batean. Batetik, teknika segurua dela baieztutatu dute. Bestetik, Alzheimerra duten pazienteak hobekuntza txikiak izan dituzte. Baina zuhur jokatu behar da ondorioekin.

XXII. denboraldiaren 9. saioa: parabiosia eta hegazkin supersonikoa.

Parabiosiaren teknikaren lehen saio klinikoa egin dute pertsonekin Stanford Unibertsitatean. Pertsona gazteen odola pertsona zaharren zirkulazio-sistematik pasarazi dute. Alzheimerra duten pazienteekin egin dute, eta emaitza itxaopentsuak eman ditu teknikak. Baina polemika sortu du parabiosiaren saio kliniko honek.

Elhuyar aldizkarian, Gertrude Belle Elion zientzialariaren biografiari buruz idatzi du Egoitz Etxebestek. Minbizia tratatzeko lehenen botikak garatu zituen, eta medikuntzako nobel saria irabazi zuen. Bizitza interesgarria izan zuen Belle Elionek.

Estatu Batuetako CERT ekipoak Wifiaren ohiko protokoloaren segurtasun-arazo baten berri eman du. Beraz, WPA2 protokoloa ez da uste bezain segurua. Horrek kezka sortu du, gure etxeetako ohiko sistema baita Wifiaren bitartez bidaiatzen duen informazioa kodetzeko. Codesyntax enpresako Aitzol Naberan informatikariak azaldu digu nola eragiten digun arazo horrek.

Indiarrek Ilargira joan nahi dute. Aspalditik. Hain zuzen ere, Indiako ISRO espazio agentzia Chandrayaan-2 misioa ari da prestatzen, 2008an arrakastaz abiatutako programaren bigarren misioa. Haien helburuetako bat Ilargiaren gainazaleko hautsaren dinamika ikertzea da.

XXII. denboraldiaren 8. saioa: Indiarrak Ilargira, Wifiaren segurtasun-arazoak eta Gertrude Belle Elion.

2017ko abuztuaren 17an, grabitazio-uhinak detektatzeko LIGO eta Virgo behatokietan orain arte jasotakoetatik bereizten zen seinale bat jaso zuten. Izan ere, grabitazio-uhinen seinalearekin batera, erradiazio elektromagnetikoa ere jaso zuten. Azkenean, bi neutroi-izarren arteko topaketa izan dela ondorioztatu dute. Lehen aldia da halako fenomeno baten seinalea jasotzen dela.

Ig Nobel sari bat merezi izateko bi baldintza bete behar dituzte ikerketek nahitaez: batetik, barrea eragiteko gai behar dute, eta, bestetik, pentsarazi egin behar dute. Ikerketa gehienek betetzen dute bigarren baldintza; beraz, lehenengoan dago koska.

ON zientzia bideo lehiaketaren zortzigarren edizioa martxan da. Aste honetatik hasita, zientziari buruzko bost minutuko bideoak aurkez daitezke. Lehiaketa Elhuyar Fundazioak eta DIPC zentroak antolatzen dute. Guri Manex Urruzolak kontatu digu zer berrikuntzak dauden aurtengo edizioan.

Beharbada, zientziaren formula matematikorik ezagunena da. Albert Einsteinek proposatu zuen 1905ean, lau artikulu harrigarri idatzi zituen urtean. Artikulu horietako batean azaldu zuen energia eta masa gauza bera zirela, eta haien arteko erlazioa formula ospetsu hori dela.

Kolore gorria ekarri dugu irratira. Oskar Gonzalez kolorzaleak gorriari buruzko zientzia-kontuak ekarri dizkigu, konposatu kimiko batetik abiatuta, burdin oxidotik. Hematitatik, hain zuzen ere, beste burdin oxido batzuk daudelako. Konposatu horretatik, pigmentuen munduan sartu gara historian zeharreko ibilbide batean.

Bosgarren aldiz historian detektatu dituzte uhin grabitazionalak. Baina hau da lehen aldia erradiazioarekin batera detektatu dela.

XXII. denboraldiaren 7. saioa: uhin grabitazionalak berriz ere, burdin-oxidoa: gorriaren ataria, e=mc2, 2017 urria eta ON zientzia martxan.

Nature aldizkariaren albisteen zerbitzukoek Hany Faid elkarrizketatu dute, bideo faltsuak detekatzeko tekniketan aditua. Ohiko teknikak aurkezteaz gain, adituak kezka bat plazaratu du, adimen artifizialeko GAN sistemek bideo faltsu detektaezinak sor ditzaketeelako.

2017ko Nobel sariak dagoeneko iragarri dira. Guk zientziakoei begiratzen diegu: medikuntza edo fisiologia, fisika eta kimika. Aurten saritutako ikerketen gaiak erritmo zirkadianoa, uhin grabitazionalak eta mikroskopio krioelektronikoa izan dira.

Gorka Azkunek, gure adimen arfizialeko adituak, pasahitzak hackeatzeko ahaleginez hitz egin digu. Azken bolada honetan, adimen artifiziala erabiltzen hasi da horretarako: GAN sareen bitartez askoz errazago hackea daitezke pasahitzak. Baina zenbateraino?

Zergatik esaten dute o'clock ingelesek ordu puntuak adierazteko? Erantzuna Erdi Aroko zientzian dago. XIV. mendean, denbora neurtzeko modua aldatu egin zen.

Hany Farid ikertzailea bideo faltsuak detektatzen aditua da. Nature aldizkariari emandako elkarrizketa batean, erabiltzen dituen ohiko teknikei buruz hitz egiten du. Oso ahaltsuak dira. Hala ere, GAN sareetan oinarritutako faltukeriek ia edozein teknika gainditzen dute, esaten du.

XXII. denboraldiaren 6. saioa: bideo faltsuak detektatu, PassGAN eta o'clock.

2017-2018 denboraldia hasi da ETBko Teknopolis zientzia-saioan. Berrikuntza askorekin dator, programa klasikoa da, baina atal berriekin eta hainbat hobekuntzarekin. Nagore Rementeria zuzendariak eta Iñaki Leturia aurkezleak aurkeztu digute denboraldi berria.

Eli Alberdi matematikaria da. Soluzio zehatzik gabeko problemak ebazten egiten du lan. Gaur egungo matematika apikatuaren ohiko ikerketa da. Sistema askoren aldagaiak ezin dira zehaztasunez kalkulatu, eta beraz, matematikariek soluzioari hurbiltzen zaizkion metodoak asmatzen dituzte . Ei Alberdik adibide asko jarri dizkigu eta haren lana ezagutu dugu. 

Urtero bezala, urriaren hasieran Nobel saridunak iragarri dituzte, eta guk, urtero bezala zuentziako sarien laburpena egin dugu. Medikuntza edo fisiologiakoa, fisikakoa eta kimikakoa erritmo zirkadianoa, uhin grabitazionalak eta mikroskopio krioelektronikoa ikertu dutenei emango diete, hurrenez hurren.

XXII. denboraldiaren 5. saioa: Nobel sariak, Eli Aberdiren soluziorik gabeko problemak eta Teknopolis antenan.

CFM, DIPC eta EHUko fisikariak, Alemaniako lankide batzuekin batera, efektu fotoelektrikoa ikertu dute attosegundoen eskalan. Aztertu dute, argiak material batean jotzen duenean, zer elektroi eta nola igortzen diren material horretatik. Idoia Mujika CFMko komunikazio arduradunak kontatu digu nola egin dute ikerketa eta zer esan nahi duen emaitzak.

Pistatxoak, kantitate handitan garraiatzen direnean, solido sukoiak dira, eta horrela daude sailkatuta nazioarteko itsas garraioen substantzia arriskutsuen kodean. Konbustio espontaneoa jasan dezakete.

Atomoak, molekulak eta partikula txikiak ikertzeko, fisika kuantika da beharrezkoa. Planetak, zuhaitzak edo pertsonak ikertzeko, aldiz, fisika klasikoa. Baina zer tamainako gauzekin aldatzen da batetik bestera? Txoni Matxaini galdetu diogu hori.

CICnanoGUNE zentroko Luis Huesok eta lankideek eguzki-panelen materialetan lan egin dute. Panelaren eraginkortasuna % 14 handitzen duen egitura bat sortu dute. Emaitzak Science aldizkarian argitaratu zituzten.

XXII. denboraldiaren 4. saioa: Fisika eguzki-panel hobeak lortzeko, kuantikaren mugak, pistatxo lehergarriak eta efektu fotoelektrikoaren lehen attosegundoak.

Larraitz Etxeberria etorri zaigu Donostiako Eureka museotik. Berri onak ekarri ditu, planetarioaren emanaldi baten berri hiru dmentsiotan, ikastaroak, jarduera berriak, eta abar.

Pitagorasen teorema oso ezaguna da; ez zuen Pitagorasek asmatu, baina bere taldekoek frogatu zuten zuzena dela. Gerora, XVII. mendean, Fermatek beste teorema bat planteatu zuen harekin lotuta, eta XX. mendean Wiles matematikaria dirua eta ospea eskuratu zuen hari esker.

Matematikaren bila arituko da denboraldi hoentan Josu Donce matematikari. Gure zerbitzu sekretuko kidea da, kide bakarra, eta espero ez dugun tokietan zer matematika dagoen aurkitzeko helburua eman diogu. Gaur, kirkilei, inurriei, eta erleei buruz hitz egin digu, intsektuetan ere badagoelako matematika.

Zientzia guztietan interpretatu behar dira esperimentuetako datuak. Eta datu-multzo bat zehatza eta egokia den jakiteko, askotan erabiltzen da P balioa, estatistikaren barruko probabilitatearen neurketa bat. Baina aditu askok diote p balioa ez dela egokia. Beste aditu batzuk, aldiz, uste dute baietz. Gai garrantzitsua da, zientzialari guztiei eragiten dielako.

XXII. denboraldiaren 3. saioa: p balioa, Josu Doncel eta intsektuak, Pitagorasen teorema eta Eureka museoa.

Divertimento Kromatikoa atala berreskuratu dugu aurten Oskar Gonzalez kimikariaren eskutik. Gaur atalaren aurkezpena egin dugu, eta Oskarrek parte hartuko duen "Jakinduriek mundue erreko dau" ekitaldiaz ere hitz egin dugu.

Elhuyar aldizkariaren iraileko zenbakia kalean da. Gai nagusia, Cassini-huygens misioa. 20 urtez izan da Saturno inguruan datuak bidaltzen, eta orain bukatu du lana. Egoitz Etxebestek kontatu digu haren istorioa, bai eta aldizkariaren berri.

Irailaren 7an lurrikara izugarria izan da Mexikon, batez ere Oaxaka, Txiapas eta Tabasko estatuetan. Han bada bi plaka tekntonikoren arteko muga, eta lurrikara ugari izaten dira. Baina oraingo lurrikararen jatorria ez dago muga horretan.

XXII. denboraldiaren 2. saioa: Mexikoko lurrikara, CAssini zunda Elhuyar aldizkarian eta Oskar Gonzalez kolorezalea.

Aurten, Eibarko udalak eta UEUk ematen duten Juan San Martin beka arkeologiako proiektu bati esleituko zaio. Bekaren XIII. edizioa da, eta JUNKAL TXURRUKA euskara arloaren arduraduna eta PATXI LEJARDI zinegotzia eta euskara batzordearen presidentea izan dira gurekin aurtengo beka aurkezten. Aukera bat guretzat Juan San Martin berari buruz hitz egiteko.

Atal berria dugu: formula zientifikoei buruko atala, edozein ikerketak atzean duen lanaren oinarria. Batzuk ospetsuak dira, eta askok dute istorio interesgarri bat atzean. Horri buruzko atalaren estreinaldia gaur.

Denboraldia estreinatu dugu LUIS ELCORO EHUko fisikariarekin. Udan, berak, lankideek eta atzerriko kolaboratzaile askok Nature aldizkarian argitaratu dute ikerketa baten emaitza. Material topologikoen kuantikari buruzko artikulua. Hitz handiak.

Norteko Ferrokarrilleko filosofia esklusa batzuetan aurkitu nuen, neska txiki baten erreakzioan. Ongietorri 22. denboraldira.

XX. denboraldiaren lehen saioa: NF filosofia, Nature aldizkariaren azala eta material topologikoak, formula zientifikoak eta Juan San Martin beka 2017.

Sherlock Holmes kimikari fina zen. Haren ustezko biografia ekarri digu Mentxu Aiertza dibulgatzaileak, Holemesen laborategi deskribatu digu eta, batez ere, erabiltzen zuen kimika deskribatu digu, garaiko puntako zientziaren eredu.

Sateliteak erabilita, fisikari txinatar batzuek 1.000 kilometroko mugarria gainditu dute kuantikoki korapilatutako bi fotoiekin. Txoni Matxainek azaldu digu korapilatzearen distantziaren lasterketa hau zertan datza.

Zergatik daude hainbeste arrautz ezberin hegaztien artean? Batzuk esferikoak dira, beste batzuk puntadunak. Science aldizkariko adituek azaldu dute zergatik.

XXI. denboraldiaren 42. saioa: arrautzak, korapilatze kuantikoa eta Sherlock Holmes.

Odoleko kolesterol-maila jaitsi, eta, ondorioz, gaixotasun kardiobaskularrak izateko arriskua apaltzen duen txerto bat aurkeztu du Europako Kardiologia Elkarteak. Saguetan egindako esperimentuetan, frogatu dute txertoa eraginkorra eta segurua dela, eta, orain, pertsonekin lehen faseko probak hastekotan dira.

ON zientzia lehiaketan aipamen berezia izan dute "Faraday gazteak" taldeak egindako bideo bat. Zazpi eta bederatzi urte bitarteko umeak dira, eta bonbilla bat nola piztu esploratu dute, gurasoen laguntzarekin, motore elektrikoen esparruaren barruan. Gurekin izan dira artista txikiak.

John Keats XIX. mendeko poeta bat zen. Richard Feynman XX. mendeko zientzialaria. Bakoitzak eman zuen zientziari buruzko ikuspegia, edertasunari dagokionez, eta Patxi Razkin ingeniariak bideo bat osatu du ideia horren inguruan. Eta bideoak ON-zientzia lehiaketaren sari nagusia irabazi du.

MIT institutuko adituek neurona-sare bat egin dute txip optiko baten barruan. 16 neurona, 4 geruzatan antolatuta, ahots baten soinuan bokalak identifikatzeko. Normalean, neurona-sareak softwarearen bidez programatzen dira, baina kasu honetan argi-izpiekin funtzionatzen duen txip baten barruan sortu dute. Oso azkarra da, nahiz eta oraindik ere software bidezkoa bezain eraginkorra ez izan.

XXI. denboraldiaren 41. saioa: neurona-sarea txip batean, Keats eta Feynman eta Argia piztu.

MIT institutuko adituek neurona-sare bat egin dute txip optiko baten barruan. 16 neurona, 4 geruzatan antolatuta, ahots baten soinuan bokalak identifikatzeko. Normalean, neurona-sareak softwarearen bidez programatzen dira, baina kasu honetan argi-izpiekin funtzionatzen duen txip baten barruan sortu dute. Oso azkarra da, nahiz eta oraindik ere software bidezkoa bezain eraginkorra ez izan.

Mikel Etxeberria biologoak hiru artaldetako ardien mugikortasuna aztertu du uda batez Aralarren. Horretarako, GPS transmisoreak erabiliditu, eta aurkitu du zer patroiaren arabera bilatzen duten jana ardiek.

Josu Doncel matematikariak sareen komunikazioa hobetzeko ikertzen du. Zein da bide azkarrena Interneten mezu elektroniko batentzat? Sarearen trafikoaren araberakoa da. Algoritmo matematiko konplexuak erabilita ere, zaila da horri erantzutea.

Zuhaitz batzuk dira bizidunik zaharrenak, edozein animalia baino askoz zaharragoak. Oldlist zerrendan, erregistratutako zuhaitz zaharrenen berri ematen da. Zaharrena 5.000 urtetik gorakoa da.

XXI. denboraldiaren 40. saioa: Zuhaitzik zaharrenak, sareen komunikazioak eta ardien segimendua.

300.000 urteko Homo sapiens-en fosilak aurkitu dituzte Marokon

Gure espeziearen jatorria atzeratu eta lekualdatu dute fosil horiek