Teknopolis saioan oroimenari buruzko elkarrizketa bat egin diote Kepa Paz-Alonso adituari. Garunak nola gordetzen dituen oroitzapenak, zer motako oroimenak dauden, zer estrategiak dauden gauzak modu erginkorrean ikasteko eta abar: elkarrizketa luzea eta mamitsua.

Elhuyar aldizkariko Egoitz Etxebestek Karl von Fritz Nobel saridunari buruz hitz egin digu. Erleak ikertu zituen, batez ere, XX. mendearen lehen erdian, eta, besteak beste erle esploratzailearen dantzaren esanahia aurkitu zuen. Dantzak adierazten die erlauntzaren beste erleei non dagoen eta nola joaten den topatutako elikagai-iturri bateraino. Ikerket horiengatik, Nobel saria jaso zuen 1973an.

Cell aldizkarian argitaratutako artikulu batek neuronen jardueraren azterketak argitaratu dituzte  gizakian eta beste bost tximinotan. Bertan ikusten da gizakiak errore gehiago dituela seinale elektrikoetan, baina horren truke, haren neurona-sareak eraginkorragoak dira. 

XXIII. denboraldiaren 20. saioa: gizakia eta tximinoak, Karl von Fritz eta Teknopolis eta oroimena.

Science Advances aldizkarian argitaratu duten ikerketa baten arabera, erditzearen momentua gakoa izan daiteke autismoa garatzeko. Biocruceseko ikertzaileek parte hartu dute ikerketan. Oraingoz arratoietan egin dituzte probak, baina emaitzek erakutsi dute erditze-garaian garunaren aktibitatea ez murrizteak ondorioak izan ditzakeela garunaren geroko garapen neurologikoan

Ipar polo magnetikoa asko mugitzen ari da, eta horrek Lurraren eremu magnetikoa azaltzen duen modelo matematikoan eragiten du, World Magnetic Model izenekoan. Polo magnetikoa Kanadatik Siberiarantz mugitzen ari da ibilbide kaotiko batean, eta horren ondorioz, modelo matematikoa berritzea oso lan zaila izango da, modeloa berritu eta segituan geratuko da zaharkiuta.

Latitudean gora joan gara gaur, Artikora. Han, Naima El Bani geologoak paleoozeanografia lanak egiten ditu. Garai bateab itsas lasterrak nolakoak ziren ari da ikertzen, eta horretarako Norvegiako Tromso hiritik iparralderantz itsasoratzen da protozoo fosildu batzuen bila, formainiferoen bila. Oso ikerketa konplexu baten parte da; azken helburua iraganeko klima-aldaketak aztertzea da. 

XXIII. denboraldiaren 19. saioa: ipar polo magnetikoa eta Naima El Bani. 

ETBko Teknopolis saioan mikroa itzaltzen ausartu dira horretarako egokia den areto batean. Hain zuzen ere, erakutsiko digute Kusaal eraikinaren aretoan nola lortzen duten bideratzea soinua oholtzatik entzuleengana, nahiz eta mikroak itzalita egon.

Bi urtean behin, UEUk Ikergazte kongresua antolatzen du. Aurten Baionan izango da, maiatzaren bukaeran. Baina parte hartzaileek lana bidaltzeko epea zabaldu da dagoeneko. UEUko Ainhoa Latatuk kontatu digu nolako izango den aurtengo edizioa eta zer egin behar den parte hartzeko.

Gipuzkoako Goierrin zientzia-dibulgazio ona egiten da. Lemniskata taldea horretan dihardu urtero. Hain zuzen ere, gurekin Lemniskatako Jose Luis Etxezarreta kidea izan da aurten zer nolako programazioa antolatu duten kontatzeko.

Han jarri dute ibilgailu bat Txinako Espazio Agentziakoek, Ilargiaren alde ezkutuan. Lehen aldia da gizakiak hprrelakorik egiten duela. Toki ere oso interesgarria da, batez ere Lurretik igorritako uhin elektromagnetikoak ez direlako iristen bertara. Beraz, interferentziarik gabeko gune bat da, teleskopio bat instalatzeko ezin hobea.

XXIII. denboraldiaren 18. saioa: Ilargiaren alde ezkutua, Lemniskata, Ikergazte eta Teknopolis eta akustika.

Zulo beltzen inguruko datu esanguratsuak plazaratu dituzte Nature eta Science aldizkarietan argitaratutako bi ikerketak. Batetik, zulo beltz txiki baten ingurua kartografiatu dute astronomoek, nolakoa den argitzeko; eta, bestetik, zulo beltzen biraketa-abiadura kalkulatzeko modua aurkitu dute.

2019ko lehen egunean New Horizons zunda asteroide batetik gertu pasatu zen. Ultime Thule deitu diote, eta ezustekoa izan da hegaldi hori, zunda ez baitzegoen programatuta ibilbidean asteroide hori topatzeko. Kuiperren asteroide-gerrikoaren parte da, alegia, Plutondik harago dago bere orbita. Modu polita urte hau hasteko astronomoentzat.

Zientzialari baten bizimodua erronkaz beteta dago. Zailtasunez beteta. Besteak beste, ikertzailea izanda, bizimodua egonkortzeko, urrats asko eman behar dira, horietako batzuk atzerrian. Gainera, argitalpenen presioa ere izaten du ikertzaileak. Txoni Matxainek kontatu digu nolakoa den ohiko zientzialari baten bizimodua, eta nolakoa argitalpenen sistema hori, egin izan diren iruzurrak barne.

Urtearen hasierarekin batera, New Horizons zunda Kuiperren gerrikoko asteroide batetik gertu igaro da, Ultima Thule izenekoa. 2014ko aurkikuntza da berez, baina zunda orain egin du gertuko hegaldia; datuak jaso eta Lurrera bidali dizkigu. Topaketa ederra urtea hasteko.

XXIII. denboraldiaren 17. saioa: Ultima Thule eta zientzialarien zailtasunak.

Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberriarekin batera hainbat atsotitz edo esaera zahar aztertu ditugu zientziaren ikuspuntutik. Lehenengoa, abenduko esaera tipiko bat da, Santa Luzia egunarekin eta planetaren mugimenduarekin zerikusia duena.

Duela ehun urte pandemia handi bat izan zen, gripe hilgarri bat. Lehen mundu gerraren azken urtean bertan izan zuen agerraldia. Zientzialariek interes handia dute gripe horrekin, besteak beste jakiteko zergatik izan zen hain hilgarria. Elhuyar aldizkarian artikulu bat argitaratu dute gripe horri buruz, eta guk Ana Galarraga egilea gonbidatu dugu horretaz hitz egitera.

Martxoaren 14an hil zen Stephen Hawking astrofisikaria. Ikono bat zen zientziaren munduan, bai eta beste esparru askotan ere, eta, gure urteko azken saio honetan gogoratu nahi izan dugu.

XXIII. denboraldiaren 16. saioa: Stephen Hawking, 1918ko gripea eta atsotitzak.