Wed, 16 January 2019
XXIII. denboraldiaren 18. saioa: Ilargiaren alde ezkutua, Lemniskata, Ikergazte eta Teknopolis eta akustika. |
Tue, 15 January 2019
|
Thu, 10 January 2019
Direct download: 20190108_08232213_0011715840_002_002_MZL_ANA_GALA.mp3
Category:science -- posted at: 9:22am EST |
Wed, 9 January 2019
2019ko lehen egunean New Horizons zunda asteroide batetik gertu pasatu zen. Ultime Thule deitu diote, eta ezustekoa izan da hegaldi hori, zunda ez baitzegoen programatuta ibilbidean asteroide hori topatzeko. Kuiperren asteroide-gerrikoaren parte da, alegia, Plutondik harago dago bere orbita. Modu polita urte hau hasteko astronomoentzat. |
Sun, 6 January 2019
Zientzialari baten bizimodua erronkaz beteta dago. Zailtasunez beteta. Besteak beste, ikertzailea izanda, bizimodua egonkortzeko, urrats asko eman behar dira, horietako batzuk atzerrian. Gainera, argitalpenen presioa ere izaten du ikertzaileak. Txoni Matxainek kontatu digu nolakoa den ohiko zientzialari baten bizimodua, eta nolakoa argitalpenen sistema hori, egin izan diren iruzurrak barne. |
Sun, 6 January 2019
Urtearen hasierarekin batera, New Horizons zunda Kuiperren gerrikoko asteroide batetik gertu igaro da, Ultima Thule izenekoa. 2014ko aurkikuntza da berez, baina zunda orain egin du gertuko hegaldia; datuak jaso eta Lurrera bidali dizkigu. Topaketa ederra urtea hasteko. |
Sun, 6 January 2019
XXIII. denboraldiaren 17. saioa: Ultima Thule eta zientzialarien zailtasunak. |
Wed, 2 January 2019
Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberriarekin batera hainbat atsotitz edo esaera zahar aztertu ditugu zientziaren ikuspuntutik. Lehenengoa, abenduko esaera tipiko bat da, Santa Luzia egunarekin eta planetaren mugimenduarekin zerikusia duena. |
Wed, 2 January 2019
Duela ehun urte pandemia handi bat izan zen, gripe hilgarri bat. Lehen mundu gerraren azken urtean bertan izan zuen agerraldia. Zientzialariek interes handia dute gripe horrekin, besteak beste jakiteko zergatik izan zen hain hilgarria. Elhuyar aldizkarian artikulu bat argitaratu dute gripe horri buruz, eta guk Ana Galarraga egilea gonbidatu dugu horretaz hitz egitera. |
Wed, 2 January 2019
Martxoaren 14an hil zen Stephen Hawking astrofisikaria. Ikono bat zen zientziaren munduan, bai eta beste esparru askotan ere, eta, gure urteko azken saio honetan gogoratu nahi izan dugu. |
Wed, 2 January 2019
XXIII. denboraldiaren 16. saioa: Stephen Hawking, 1918ko gripea eta atsotitzak. |
Thu, 27 December 2018
1968 urtera joan gara. Informatika oso urruti dago gaur egun duen egoeratik, eta hala ere oso aurreratuta zegoen zenbait kontuta, maila altuko programazio-lengoaiietatik adibidez. |
Thu, 27 December 2018
XIX. mendeko pertsonaia da, eta, hala ere, informatikaren erreferentzia historiko bat. Batzuek diote Lovelace historiako lehen programatzailea izan zela. Ez da guztiz zuzena, baina oso gertu egon zen. Bera, Charles Babbgerekin batera, informatikaren oinarriak asmatzen hasi zen ordenagailuak existitu baino 100 urte lehenago. Igor Leturiak kontatu digu haien istorioa. |
Thu, 27 December 2018
Airearen ioiak elektrodoen bidez erakarriz egin dute makina hegalari bat, hegazkin bat. Lehen hegaldiak egin dituzte MIT institutuko saskibaloi-kantxa baten barruan. Oso hasieran da kontua, baina hegan egiteko modu berri bat da, azken batean. |
Thu, 27 December 2018
XXIII. denboraldiaren 15. saioa: ioien hegaldia, Ada Lovelace eta informatika 1968an. |
Wed, 26 December 2018
MIT institutuan hean egiteko modu berri bat probatu dute: ioien bidezko hegaldia. Eskala txikian egin dute, saskibaloi-kantxa batean eta 5 metroko zabalera duen hegazkin txiki batekin, baina funtzionatu du. Elektrodoen bidez, airean dauden ioiei erakartzen dien sistema batean dago oinarrituta, eta agian zaratarik gabeko dronak egiteko erabil liteke laster. |
Thu, 20 December 2018
Luze eta lasai hitz egin dugu Jesus Arregi astronomoarekin. Jupiterko atmosferan aditua da, hori du ikergaia, eta, ikerketaz gain, urte asko dira astronomiaren dibulgazioa ere egin duela. Jesus Norteko ferrokarrillaren lagun handia izan da irratsaioa sortu zenetik, eta oraindik ez ginen inoiz eseri estudioan astronomiako kontu jakin bat e bazen. Gaur izan da eguna. |
Thu, 20 December 2018
Urtea hasteko, aurrekoaren errepasoa egingo dugu. 2018ak utzi zizkigun zientzia-albiste aipagarrienak bildu ditugu.
Direct download: Qk14-190102_2018ko_albiste_aipagarrienak.mp3
Category:science -- posted at: 3:43am EST |
Thu, 20 December 2018
Esplorazioaen ikur bat izan zen iparmendebaldeko pasabidearen bilaketa. Atlantikotik Ozeano Barera pasatzeko bidea bilatzen zuten esploratzaileek. XX. mendearen hasieran lortu zuten. Baina tenperaturaren ikerketak dio urte hauek direla neurtu diren beroenak, eta Artikoaren izotza urtzen ari da. Beraz, iparmendebaldeko pasabidea ez da esploratzaileen garaian bezalakoa. |
Thu, 20 December 2018
Nanoplastikoak organismo urtarretan zer abiaduran metatzen diren aztertu dute Plymouth-eko Unibertsitatean, bieirak erabiliz. Emaitzek erakutsi dute ordu gutxi batzuk nahikoa direla nanopoliestireno-partikulak xurgatu eta organo nagusi gehienetan zabaltzeko. |
Thu, 20 December 2018
XXIII. denboralldiaren 14. saioa: iparmendebaldeko pasabidea eta Jesus Arregi. |
Thu, 13 December 2018
Suediako Lund hirian, ESS zentroa eraikitzen ari dira, neutroien espalazio-iturria izango den Europako zentro handia. ETBko Teknopolis bisitanizan da han, zentroaren lanak ezagutzeko, eta neutroien espalazioaz hitz egin digute asteburuko saioan. Iñaki Leturia etorri zen irratira programa aurkeztera. |
Thu, 13 December 2018
Arriaga kontserbatorioan luthierren eskola bat dago, BELE izenekoa, eta egun hauetan test psikoakustiko bat antolatu dute biolinaren beheko taparen fisikaren ikerketa baterako. Ander Arroitajauregi izan da gurekin BELE eskolaz, biolinez eta oraingo ikerketaz hitz egiten. |
Thu, 13 December 2018
Ilustrazio zientifikoaren liburu klasiko bat da: Grayren anatomia. Gaur egungo telesail baten izenburua haren omenez hartuta dago, eta haren marrazkiak toki askotan agertzen dira. Baina jatorrian, XIX. mendeko behar batetik dator liburua. Anatomiako esku-liburu bat izatekoa. Horregatik, Henry Gray eta Henry Carter medikuek hartuzuten ardura liburua egiteko, eta dagoeneko 41 edizio izan ditu. |
Thu, 13 December 2018
XXIII. denboraldiaren 13. saioa: Grayren anatomia, Bilboko luthierrak eta Teknopolis ESSn. |
Wed, 12 December 2018
Ingurune hiritarretan bizi diren tungara igel arrak basoetan bizi direnak baino erakargarriagoak dira emeentzat, korroka konplexuagoak dituztelako. |
Wed, 12 December 2018
Ingurune hiritarretan bizi diren tungara igel arrak basoetan bizi direnak baino erakargarriagoak dira emeentzat, korroka konplexuagoak dituztelako. |
Wed, 12 December 2018
Direct download: Ana_Galarraga_Gripearen_pandemiak_100_urte_Mezularia_EiTB.mp3
Category:science -- posted at: 3:06am EST |
Tue, 4 December 2018
Direct download: Qk10-181205_Modela_euskarazko_itzultzaile_adimenduna.mp3
Category:science -- posted at: 1:09pm EST |
Mon, 3 December 2018
Elhuyar aldizkariaren azken zenbakia kalean da. Gaur Aitziber Agirre zuzendariak kontatu digu zer eskaintzen duen zenbaki honek. Gai nagusiak "Gure bazterreko fosilak" du izenburua. Artikulu horretan, gertu ditugun aztarnategi batzuetako fosilez hitz egiten digute. Gertu daude, baina ez ditugu ezagutzen han aurkitutakoak. Gainera, Amaia Zurutuza elkarrizketatu dute, eta beste gai asko. Elhuyar aldizkaria, jadanik zure kioskoan. |
Mon, 3 December 2018
Elhuyar Fundazioak eta Mondragon Linguak Modela izeneko itzultzaile automatikoa aurkeztu du, eta sekulako oihartzuna izan du aurkezpenak. Sare neuronaletan oinarritutako itzultzailea da, adimen artifizialean, baina hori ez da berria. Hala ere, Modelarekin adituek lortu dute sistema oso ondo trebatzea itzulpen onak egin ditzan. Elhuyarko Itziar Cortes informatikariak azaldu digu salto kualitatibo handia lortu duela Modela itzultzaileak.
|
Mon, 3 December 2018
He JianKui ikertzaile txinatarrak dio enbrioi batzuk eraldatu dituela genetikoki, eta ume batzuk jaio direla enbrioi horietatik. Polemika handia sortu du albisteak. Ikustear dago egia ote den esan duena. Nolanahi ere, komunitate zientifikoak biziki kritikatu du, baita Txainan bertan ere. |
Mon, 3 December 2018
XXIII. denboraldiaren 12. saioa: ume genetikoki eraldatuak, Modela eta Elhuyar aldizkaria. |
Sun, 25 November 2018
Distantzia-unitate bat da angstroma. Atomoen arteko distantzia adierazteko erabiltzen da. Izena Suediako astronomo eta fisikari baten omenez jarri zioten. Txoni Matxainek kontatu digu zergatik. |
Sun, 25 November 2018
Donostiako Axular lizeoko ikasle batzuek ESAk antolatzen duen CanSat lehiaketan hartu dute parte. Lata baten tamainako satelite bat diseinatu dute, eta kilometro bateko altueran jarri dute suziri baten bitartez segundo gutxi batzuetan. Europako lehiaketan hirugarren postuan geratu dira. Irratian, Mikel Eguren, June irurtzun, Mara Ibarburu eta Ane eguren izan dira, eta haien istorioa kontatu digute. 14 urteko ingeniari finak. |
Sun, 25 November 2018
Zeta material harrigarria da; orain ikertzaile batzuek argitu dute zergatik. Baina hori kontatzen dugunean kontuz ibili behar dugu dimentsioekin. Konparaketak ez dira beti baliagarriak azalpenak emateko. |
Sun, 25 November 2018
XXIII. denboraldiaren 11. saioa: amaraunaren zeta, CanSat eta Angstrom. |
Tue, 20 November 2018
Twitter bidez norberaren tesiaren ikergaia azaltzea, hori da erronka. 6 txiotan, besterik ez. UEUk antolatuta eta Unibertsitatea.net weborriaren partaidetzarekin, bi urtean behin antolatzen da erronka berezi hori. Aurtengo edizio, laugarrena, azaroaren 20an izango da; Zuriñe Etxanobek azaldu digu nola. |
Tue, 20 November 2018
Duela 200 urte argitaratu zen Frankenstein eleberria. Mary Shelleyren liburu handiaz hitz egin digute Hondarribiko liburutegiko Leire Canok eta Mentxu Aiertza gure kolaboratzaileak. Liburua, haren egilea eta garaiko zientzia eta gizartea izan ditugu hizpide urteurren honetan. |
Tue, 20 November 2018
Gorputzak gardenak bilakatzeko ideia ez da berria, baina vDISCO izenekoa bai, Municheko Unibertsitateko adituek aurkeztu berri dute. Hildako sagu baten nerbio-sistema modu ikusgarrian erakustea lortu dute gardentasuna eta fluoreszentzia konbinatuta. |
Tue, 20 November 2018
XXIII. denboraldiaren 10. saioa: vDISCO, Frankenstein eta tesia 6 txiotan. |
Tue, 20 November 2018
Armintxe haitzuloko (Lekeitio) grabatuak egiteko ohikoa ez zen teknika erabili zuten.
Direct download: Qk08-181121_Armintxeko_grabatuen_teknika.mp3
Category:science -- posted at: 1:51pm EST |
Thu, 15 November 2018
Interneten bada istorio mundial bat grabitate gabe funtzionatzen duten bolalumeei buruzkoa. NASAkoek sekulako inbertsioa egin zutela hori garatzeko, eta errusiarrek , aldiz, arkatza erabiltzen dutela. Istorio polita, baina faltsua da. |
Thu, 15 November 2018
Oskar Gonzalez gure kolorezaleak fluoreszentziako kontuak ekarri dizkigu irratira. Eguneroko bizimoduaren material asko dira fluoreszenteak; argi ultramorearekin ikusiko genituzke. Eta fluoreszentziarekin batera, beste luminiszentzia batzuen berri ere ekarri digu, ipurtargiekin hasita. |
Thu, 15 November 2018
2019an sartuko indarrean kilogramoaren definizio teoriko bat. Horrekin, fisikaren oinarrizko zazpi unitateen definizio teorikoak emanda egongo dira. Orain arte, kilogramoa definitzeko, Parisen gordeta dagoen metal-puska bat erabili da erreferentzia moduan. Baina azkenean lortu da sistema metrikoaren unitate guzti-guztiek definizio teorikoa izatea. |
Thu, 15 November 2018
XXIII. denboraldiaren 9. saioa: kilogramoa, fluoreszentzia eta mikrograbitatearen bolaluma. |
Thu, 15 November 2018
2019an sartuko da indarrean kilogramo unitatearen definizioa. Orain arte kilogramoa Parisen dagoen objektu baten bitartez definitzen da, metalezko kilogramo fisiko bat, baina objektu erreal batek arazo handiak ematen ditu. Definizio teoriko baten beharra zegoen. |
Tue, 6 November 2018
ON-zientzia bideoen lehiaketaren azken edizioa martxan da. Bost minutuko bideoen lehiaketa da, Elhuyar Fundazioak eta DIPC zentroak antolatuta. Elhuyarko Manex Urruzolak kontatu digu zer berrikuntza izango dituen edizio honek eta noiz eta nola aurkeztu daitezkeen lanak. |
Tue, 6 November 2018
Ricardo Arregi sarien 30.urteurrenean, euskal kazetaritzan erreferente izan diren 10 komunikabideren aipamen berezi egin dituzte. Tartean, Elhuyar aldizkaria izan da, eta aipamen horretaz hitz egin dugu Aitziber Agirre aldizkariaren zuzendariarekin. |
Tue, 6 November 2018
Hirurogei urte zituela, Berenice Abbott argazkilaria MIT institutuan sartu zen eta zientzialariei honako hau esan zien: "Zuek argazkilari txarrak zarete. Ni behar nauzue". Haren istorio osoa Elhuyarko Egoitz Etxebestek kontatu digu gaur. |
Tue, 6 November 2018
Itsaso Beltzean, Bulgariako kostatik 80 kilometrora, duela 2.400 urteko itsasontzi bat topatu dute, hondoratuta. Oso ur sakonetan dago, eta horregatik iraun du kalterik gabe. Hain zuzen ere, osorik iraun duen hondoratutako itsasontzi zaharrena da. |
Tue, 6 November 2018
XXIII. denboraldiaren 8. saioa: hondoratutako itsasontzi greko bat, Berenice Abbott, Elhuyar aldizkaria eta Rikardo Arregi saria eta ON-zientzia 2019. |
Tue, 6 November 2018
Lehenengo aldiz, eta ugalketa sexualaren arauak hautsita, sexu bereko bi gurasoren kumeak sortzea lortu dute, saguetan.
Direct download: Qk06-181107_Sexu_bereko_saguen_kumeak.mp3
Category:science -- posted at: 1:34pm EST |
Wed, 31 October 2018
Martxan dira aurtengo CAF-Elhuyar sariak. Ireki da lanak aurkezteko epea. Euskarazko zientziaren dibulgazioaren sariketak beste edizio bat abiarazi du, eta Elhuyarko Ana Galarragak kontatu digu nolakoa izango den edizio berria eta zer egin behar den parte hartzeko. |
Tue, 30 October 2018
Ikerketa baten arabera, gizakiak ogia nekazaritza sortu baino askoz lehenago egin zuen. Ikerketa horren egile bat Amaia Arranz arkeobotanikaria da, eta gaur gurekin izan da irratian. Harekin ogiaz, botanikaz, arkeologiaz, historiaz eta Ekialde Hurbilez hitz egin dugu. |
Tue, 30 October 2018
Nature aldizkariak aztertu du zein diren astronomo profesionalen planeta gogokoenak misioak antolatzeko, eta zergatik. Misio gehien dituen planeta Marte da, ez badugu Lurra bera estatistikan sartzen, noski. |
Tue, 30 October 2018
XXIII. denboraldiaren 7. saioa: planeta gogokoenak eta Amaia Arranz eta antzinako ogia. |
Tue, 30 October 2018
Nature aldizkariekoek aztertu dute zenbat misio izan diren edo prest dauden planetak ikertzeko. Eta planeta guztietan Marte da irabazlea 55 misiorekin. Kanpoko planetek misio bana izan dute. Kopuru horietatik hainbat ondorio atera litezke. |
Wed, 24 October 2018
Izaskun Elezgarai izan dugu irratian datorren asteko topaketa bat aurkezten: Eibarren, Osasun-zientziatako Ikertzaileen III. Topaketa izango dute urriaren 25ean. Ikertzaile euskaldun asko egun bateko topaketa intentsu batean. |
Wed, 24 October 2018
Gorka Azkunek mundu-ereduei buruz hitz egin digu adimen artifizialari buruzko atalean. Ingurunearen eredu bat egiteari buruz. Hortik, neurona-sareak erabilita, azaldu digu nola lortzen duten makina batek haren "ametsetatik" ikasten. |
Wed, 24 October 2018
Matematika ez da formuletan islatzen dena bakarrik. Etxeko armairuetan topologia konpexuaren adibide asko daude. Horietako bat alkondara da, gorputzari egokitzen den oihalezko "egitura" bat, oihal-puska bakarretik egin ezin dena. |
Wed, 24 October 2018
XXIII. denboraldiaren 6. saioa: alkondarak, ingurunearen eredu adimenduna eta osasun zientzietako ikertzaileen topaketa. |
Wed, 24 October 2018
Gero eta ikerketa gehiagok erakusten du herpes birusa alzheimerraren arrisku-faktorea dela
Direct download: Qk04-181024_Herpes_birusa_eta_alzheimerra.mp3
Category:science -- posted at: 7:35am EST |
Thu, 18 October 2018
Hasi dira jadanik ZarautzOn taldeko lagunak ekitaldiak, bisitak eta hitzaldiak prestatzen 2018-19 ikasturterako. Gaur gurekin Jose Mari Larramendi eta Anabel Juaristi izan dira horren berri ekartzeko. |
Thu, 18 October 2018
Txoni Matxainen estreinua dugu aurtengo denboraldian, kuantikaren atalarekin. Orbita kontzeptutik abiatu, eta orbital kontzeptura egin dugu salto. Planetak orbitetan mugitzen dira; elektroiak, berriz, orbitaletan, eta ahal ere, orbital bat ez da elektroiaren mugimendua adierazten duen ideia bat. Beste zerbait da. |
Thu, 18 October 2018
Ikerketa baten arabera, pertsona batek batezbeste 5.000 aurpegi gogoratzen ditu. Datu deigarria da, baina nola lortu dute datu hori? Beharbada ez da datu zuzena. Nolanahi ere, interesgarriena da ikustea nola lortu duten datua, eta metodo fidagarria dena ala ez. |
Thu, 18 October 2018
XXIII. denboraldiaren 5. saioa: 5.000 aurpegi, orbitalak eta ZarautzOn. |
Thu, 18 October 2018
York-eko Unibertsitatean egindako ikerketa baten arabera, pertsona batek, batezbeste, 5.000 aurpegi gogoratzen ditu. Baina ikerketa egiteko modua ez da oso egokia datu jakin hori ontzat emateko. Ikertzaileek berek autokritika egin dute. Nolanahi ere, ikerketak beste ikerketen oinarria izateko balio du. |
Wed, 10 October 2018
Azken urteotan gero eta ozenagoa da Nobel sarien aurkako iritzia, besteak beste, emakumezkoak baztertzeagatik |
Mon, 8 October 2018
Proteinen eboluzioa azkartu daiteke eta azkartzearekin batera, bideratu nahi den helburuetara. Hori izan da aurtengo kimikako Nobel saria jasoko dutenen lanaren muina. Natura, nolabait, gure esanetara jarri digute, neurri batean. |
Mon, 8 October 2018
Donostiako Eureka museoko Larraitz Etxeberria beroari buruz hitz egin digu, urtaroen azalpenetik hasita eta sentsazio termikoaren zergatietaraino. Ez da zer tenperatura dagoen toki batean, baizik eta giza gorputzak nola sentitzen duen. |
Mon, 8 October 2018
Zientzia fikzioa dirudi: argiarekin objektuak hartu eta mugitu daitezke. Argia laser bat da, behar bezala manipulatua, eta objektuak oso gauza txikiak, batzuetan birus baten tamainakoak. Aurtengo saridunek teknologia hori garatu dute eta gaur egun haien asmakuntzak estandarrak dira laserren teknologiaren esparruan. |
Mon, 8 October 2018
Oskar Gonzalez gure kimikari kolorezaleak kontatu digu zenbat koloreko odolak existitzen diren. Esan daiteke, espezie gehienen odola ez dela gorria. Askok odol urdina edo berdea dute; kimikak azaltzen digu zergatik. |
Mon, 8 October 2018
Sarrera orokor bat egin dugu Nobel sariei buruzkoa. Gainera, medikuntzakoa gainetik azaldu dugu: minbizia norberaren sistema immunologikoa erabilita trata daiteke, bain ahorretarako sistemak dituen eragozpenak gainditu behar dira. |
Mon, 8 October 2018
XXIII. denboraldiaren 4. saioa: Nobel sariak, odolaren koloreak eta beroa. |
Mon, 1 October 2018
ETBko Teknopolis programa, zientzia-programa, bueltan da aste honetan. Denboraldi berria du, eta gainera otsailean 20 urte egingo ditu emtitzen hasi zenetik. Gu Iñaki Leturia eta Nagore Rementeriarekin izan gara, aurkezlea eta zuzendariarekin, hurrenez hurren. |
Mon, 1 October 2018
Idoia Mujika CFM zentroko komunikatzaileak aurkeztu digu orain Donostian ikusgai dagoen Fotciencia15 argazki-erakusketa. |
Mon, 1 October 2018
Hernio eta Gazume mendien ingurua Kontserbazio Bereziko Gune izendatu zuten duela 5 urte. Orain, urteurrena ospatu dute Fagus Alkiza interpretazio-zentroan eta Donostiako Aquariumean. Guk gunea eta 5 urteko lan hori ezagutu dugu Naturtzaindia taldeko Iñaki Aizpuru biologoaren eskutik. |
Mon, 1 October 2018
Zientzia vs. eliza eredua ez du ondo azaltzen Galileo Galileiren historiaren gatazka. Elizan bazen Galileoren aldekorik, eta Inkisizioaren aurrean salatu zutenak Pisako Unibertsitateko kideak ziren. Orain topatutako eskutitz batek laguntzen du gatazka ulertzen. |
Mon, 1 October 2018
XXIII. denboraldiaren 3. saioa: Galileoren eskutitza, Hernio eta Gazume, Fotciencia15 eta Teknopolis. |
Thu, 27 September 2018
Hitzaldien ziklo bat da ikertzaileen gaua. Oskar Gonzalez kimikaria, gure kolaboratzailea, bertan izango da hizlari, eta aurrerapen txiki bat ekarri digu. |
Thu, 27 September 2018
Historiaurrean, gizakiak harrapatzen zuen guztia erabili zuen teknologia berria garatzeko, besteak beste, animalien hezurrak. Zer animalia? Zer hezur? Zer teknologia? Aritza Villaluenga EHUko palentologoa editorea da gai horri buruzko monografiko batean; bertan kontatzen digute zer dakigu gaiaz Europako aztarnategietatik ateratako informazioari esker. |
Thu, 27 September 2018
Frantziako herri bat da Descartes. Han jaio zen Rene Descartes, matematikari eta filosofo ospetsua. Familia ez zen hangoa, baina izurrite batetik iheska, han erditu zen ama. Kontua da garai hartan herriak La Haye de Tourain zuela izena, baina pertsonai handi horren jaiotzarengatik izena aldatu zioten. |
Thu, 27 September 2018
XXIII. denboraldiaren 2. saioa: Descartes, hezur-teknologia eta ikertzaileen gaua. |
Fri, 21 September 2018
|
Tue, 18 September 2018
Kioskoan da Elhuyar aldizkariaren iraileko zenbakia. Guk edukiei eman diegu gainbegirada bat aldizkariko erredaktoreetako batekin, Ana Galarragarekin. |
Tue, 18 September 2018
Grafenoari buruzko kongresu batean izan gara, GrapheneWeek-en, Amaia Zurutuza Garphenea institutuko zuzendari zientifikoarekin, Galdera da: zertan da material liluragarri horren ikerketa gaur egun? Azken berriak zein diren galdetu dioguu Zurutuzari, eta ikusi ahal izan dugu nolako giroa dagoen grafenoa ikertzen dutenen artean. |
Tue, 18 September 2018
Bueltan gaude denboraldi berrian. Udari begira jarrita, uztaileko albiste bat aukeratu dugu: ESAko ikertzaile batzuek ur likidozko laku bat topatu dute Marten, lurpean, edo hala uste dute. Topatze-teknikak berak azaltzen du zergatik. |
Tue, 18 September 2018
XXIII. denboraldiaren 1. saioa: uda bukatu da, GrapheneWeek eta Elhuyar aldizkaria. |
Tue, 3 July 2018
Saioa bukatzeko, biologoen mundura sartuko gara, jolastera. Bizidunak sailkatuta dituzte izen zientifikoak erabilita, eta batzuetan oso izen xelebreak erabiltzen dituzte. Guk haietako batzuk bildu, eta gurera ekarri ditugu. Esate baterako; bada Abra cadabra izena jaso zuen txirla bat. Izen bitxia. Hala ere, gaur egun Theora mesopotamica izenarekin dago sailkapen taxonomikoan. |
Tue, 3 July 2018
Joachim Frank iazko kimikako Nobel saridunaren hitzak izan ditugu. Baita harekin lan egin duen Xabier Agirrezabala ikertzailearenak ere. Baina haiek ez dira gurekin estudioan egon; haiek elkarrizketatu zituzten, ordea, Mentxu Aiertza gure kolaboratzaileak eta Berriako Edu Lartzanguren kazetariak. Mentxu eta Edu gurekin izan dira denboraldiko azken saio honetan gurekin. |
Tue, 3 July 2018
XXII. denboraldiaren 43. saioa: Joachim Frank Nobel sariduna eta izen zientifikoak. |
Thu, 28 June 2018
Surfean aritzeko olatu handienek 30 metro altu inguru dira. Sekulakoa. Surferako oso aproposak dira, baina ez bakarrk surferako. Olatu horiek energia-kantitate handia dute barruan. Zientzialariek estimazio bat egin dute jakiteko zenbateko energia duen horrelako olatu erraldoi batek. |
Mon, 25 June 2018
Joseph Fourier XVIII. mendeko matematikaria zen, baibna haren lanak XXI. menderaino iritsia da oinarrizko tresna matematiko moduan. Irratia egiteko erabiltzen da, adibidez. Eta argazkiak tratatzeko, eta subatantzien detekzio espektrometrikoan eta beste aplikazio askotan. Hala ere, ez da oiihartzun oso handia duen tresna matematiko bat. Horregatik, dibulgazioaren garrantziarengatik, Fourieren trasformatua ekarri digu gaur ELI ALBERDIk Norteko Ferrokarrillera. |
Mon, 25 June 2018
Surflariek bilatzen dituzten olatu handienak oso energetikoak dira. Nazaré herrian, adibidez, 30 metro altu diren olatuen gainean aritu izan dira surfean, eta zientzialariek kalkulatu dute olatu horietako baten energia nahikoa dela milioika telefono mugikor kargatu ahal izateko.
|
Mon, 25 June 2018
XXII. denboraldiaren 42. saioa: Surf egiteko olatuak eta Fourier. |
Thu, 21 June 2018
CAf-Elhuyar sarien artikulu orokorren kategoria irabazzi duen testuak soluzio bat proposatzen du plastikoen birziklapenerako. Irtenbide zirkularra deitu diote. Arazo handia da hondakin plastikoen kudeaketa, kanpotik ikusten dena baino konplexuagoa. Alaitz Etxabidek, artikuluaren egileak, azaldu digu zergatik. |
Thu, 21 June 2018
"Vacuum" bideoak irabazi du OnZientzia lehiaketa. Patxi Razkin, iazko edizioaren irabazleak berak irabazi du aurten. Bideoan kontatzen digu atomoaren zati handiena hutsunea dela, eta horrek ondorio interesgarriak ditu. Adibidez, elkar ukitzen dugunean, ez garela benetan elkar ukitzen ari. |
Thu, 21 June 2018
Afrikako Baobad zaharrenak hiltzen ari dira. Baita altuenak ere. Eta zientzialariek ez dakite zergatik den hori. 2.000 urtetik gora bizi dira zuhaitz horiek, baina azken 12 urteetan, bat-batean, zaharrenetako asko hil egin dira. Hipotesi batzuk daude heriotza horiei buruz, infekzioekin eta lehorteekin zerikusia dutenak, baina arrazoia ez da ezaguna. |
Thu, 21 June 2018
XXII. denboraldiaren 41. saioa: baobad zaharrak, PatxiRazkin eta vacuum eta Plastikoen birziklapenaren soluzioa. |